Recensie Truusje
Uitgeverij van Gennep
Twee evenwijdige lijnen in een oneindig
vlak
Een zwart schrift
'Van alle mensen die
ik tot nu toe in mijn leven ben tegengekomen, heeft hij de meeste indruk op me
gemaakt. En hoewel het een paar maanden is dat ik hem voor het eerst ontmoette,
heeft deze indruk nog niets aan kracht ingeboet.[...] Toch was het helemaal
geen bijzondere man. Hij zag er niet opvallend uit - net zoals die mensen die
we dagelijks in groten getale tegenkomen zonder dat we ze opmerken. [...] Hij
behoorde tot die mensen waarvan we ons afvragen waarom ze überhaupt leven.
Welke logica of hogere macht beveelt hen op aarde rond te lopen en adem te
halen.'
Aan het woord is een naamloze
ik-verteller. Een vierentwintig jarige man, woonachtig in Ankara. Na een poosje werkloos geweest
te zijn, krijgt hij van een vriend - Hamdi
- een baan aangeboden en een werkplek tegenover Mijnheer Raif, een vriendelijke, wat zonderlinge, oudere man die
hem welkom heet. De ik-verteller is meteen geïntrigeerd door zijn verschijning,
met zijn vriendelijke en onschuldige glimlach.
Raif is vertaler Duits, hoewel zijn collega's steeds
twijfelen of hij wel écht een vreemde taal spreekt. Hij maakt hoegenaamd geen
contact met de anderen, is altijd stipt op tijd en luncht, in zijn eentje, op
zijn kantoor. Wanneer hij even niets te doen heeft, trekt hij zijn bureaula
open en begint te lezen zonder het leeswerk uit de la te halen.
Tot groot ongenoegen van Hamdi en de collega's meldt Raif
zich regelmatig ziek. De ik-verteller is de meeste tijd onderweg voor zijn werk en interesseert
zich eigenlijk niet zo in de saaie Mijnheer Raif. Tot het moment dat Raif weer
eens ziek is en hij wat vertaalwerk bij de zieke gaat brengen. Er wordt hem dan gevraagd
of hij de spullen uit het bureau van Raif wil brengen. Tussen de sjofele
spullen vindt hij een schrift en wanneer Raif dit ziet vraagt hij hem om het in
de kachel te gooien, omdat het geen doel meer dient.
De ik-verteller echter vraagt of hij het schrift voor één
nacht mag meenemen, opdat hij Raif beter zal leren begrijpen.
20 juni 1933
Aan het woord is Raif, dan vierendertig jaar oud en uit een
wat lethargische toestand ontwaakt door een onverwachte ontmoeting. Hij besluit
daarop om alles op te schrijven over de gebeurtenissen van tien, twaalf,
misschien zelfs vijftien jaar geleden.
Raif, geboren en getogen in Havran, heeft geen zin meer om te leren, wanneer hij op
vierentwintig jarige leeftijd terugkeert uit het leger, waarop zijn vader hem
naar Istanbul stuurt om te studeren.
Na zijn afstuderen aan de kunstacademie gaat hij naar Berlijn, dolblij de stad van zijn fantasieën te gaan ontdekken en
om het vak van de zeepproductie te leren.
Daar ontmoet hij mevrouw
Tiedemann die zich wat al te vrijpostig aan hem opdringt, maar Raif, die nog nooit een avontuurtje heeft gehad, weet haar af te wimpelen.
Maria Puder
In zijn vrije uren doolt hij rond in de stad, bezoekt een
tentoonstelling en wordt ineens getroffen door een schilderij.
'[...] voor een
muurvlakbij de deur naar de grote zaal bleef ik plotsklaps stilstaan. Zelfs na
zoveel jaren is het onmogelijk om te beschrijven wat er op dat moment door me
heenging. Ik herinner me alleen dat ik dat ik daar als aan de grond genageld voor
het portret van een vrouw met een bontjas stond. De bezoekers die voorbij
liepen duwden me met hun lichamen naar links en naar rechts, maar ik week niet
van mijn plaats. Wat was er met dit portret aan de hand? Ik weet dat woorden
tekort schieten. Het enige is dat ik die vreemde, bijna wilde, in ieder geval
heel uitgesproken gelaatsuitdrukking ik mijn hele leven nog niet gezien had.
Hoewel het gezicht nieuw voor me was, leek het toch alsof ik het kende.'
Raif, direct hevig verliefd, ontdekt dat het een zelfportret
is van Maria Puder. Toevallig vangt
hij dagen later een glimp van haar op in de stad en besluit om naar haar op zoek te gaan. In
de nachtclub Atlantik vindt de haar, terwijl ze aan het werk is als violiste,
en zoekt contact.
Wat volgt is een meeslepende, schurende liefdesgeschiedenis
van twee zeer verschillende individuen, vol tegenstellingen - aantrekken en
afstoten, afstand en nabijheid, verlangen en ratio, dominantie en meegaandheid,
intimiteit en koelte, hoop en wanhoop, ontmoeting en verlies, fantasie en
realiteit. Dit zijn de motieven van dit verhaal die zich langzaam, maar haarfijn ontvouwen.
Wanneer hij op een dag hoort dat ze is opgenomen in het
ziekenhuis, zoekt hij haar op en na haar ontslag werpt hij zich op als haar verzorger,
wat ze dankbaar aanvaardt.
Zeer onverwacht wordt hij echter op de hoogte gebracht dat
zijn vader is overleden en hij vertrekt, in de wetenschap dat ze elkaar zullen
schrijven. Vreemd genoeg komen haar brieven na verloop van tijd onregelmatiger
en stopt de stroom vanuit de richting van Maria.
Wat zou er toch aan de hand zijn?
Wie zijn de twee mensen die hij tien jaar later, tijdens een
wandeling toevallig tegen het lijf loopt?
Conclusie
Dit wonderschone verhaal is een klassieker van de Turkse
schrijver Sabahattin Ali en al in
1943 geschreven, maar is pas in 2007 voor het eerst in een Nederlandse vertaling
verschenen. In Turkije bleef het boek lang onopgemerkt, maar vandaag de dag is 'Madonna met bontjas' een bestseller en in diverse
talen uitgebracht in Europa.
De auteur heeft me meegezogen in een verhaal tussen
waken en dromen. De prachtige proza, metaforen en zinsopbouw hielden me
gekluisterd aan het verhaal. Adembenemend zijn de beschrijvingen van de
gevoelens van Raif, de triestheid spat van de bladzijden af. Glashelder wordt getoond hoe deze sombere man zich verstrikt voelt raken in zijn
tomeloze liefde voor de vrouw met de bontjas.
De structuur van dit verhaal is een schrift vol memoires, twee verschillende tijden en twee verschillende protagonisten. Een verhaal in een verhaal.
De ik-verteller komt tot het inzicht dat er heel veel verborgen zit achter de saaie, grijze, maar vriendelijke man.
De structuur van dit verhaal is een schrift vol memoires, twee verschillende tijden en twee verschillende protagonisten. Een verhaal in een verhaal.
De ik-verteller komt tot het inzicht dat er heel veel verborgen zit achter de saaie, grijze, maar vriendelijke man.
Een prachtige klassieker om je mee te laten voeren in de
gevoelsbeleving van twee evenwijdige lijnen in een oneindig vlak.
Auteur
Sabahattin Ali (1907 - 1948) wordt gezien als een van de
grote auteurs uit de Turkse literatuur. Madonna met bontjas is zijn bekendste
werk, maar hij schreef nog twee romans en diverse korte verhalen. Nadat hij
kritische teksten en een satirisch gedicht had geschreven over Ataturk, heeft
hij een aantal keer gevangen gezeten.
Hij werd in 1948 aan de Bulgaarse grens vermoord, toen hij
Turkije wilde ontvluchten.
Titel: Madonna met bontjas
Auteur: Sabahattin Ali
Vertaling: Erdal Balci
Pagina's: 223
ISBN: 9789461644565
Uitgevarij van Gennep
Verschenen: februari 2017
Madonna met bontjas
BeantwoordenVerwijderenSabahattin Ali
Onverwachts een boek cadeau krijgen is altijd leuk. Helemaal als je dit van literatuurliefhebber krijgt die je persoonlijk niet kent maar die zo enthousiast is over een boek dat zij dat graag met je wilt delen. Ik ken dat. Er is niets fijner dan andere mensen te laten genieten van literatuur.
Het boekencadeau gaat over de, voor mij onbekende, roman ‘Madonna met bontjas’. Een verhaal over alles verzwelgende liefde. Een relatief eenvoudig maar mooi verhaal. Alleen uit de rust waarmee alles wordt beschreven kan worden afgeleid dat het hier een roman betreft uit het begin van de vorige eeuw welke zich grotendeels afspeelt in het Berlijn van 1933.
Mooi is de opbouw vanuit een hoofdpersoon met schrijf & gedicht aspiraties die bij toeval meneer Raif als collega krijgt. Na het overlijden van deze onopvallende en zeer bescheiden man leest de hoofdpersoon in zijn nagelaten dagboek over zijn grote liefde tijdens het interbellum: de madonna met bontjas. De aanleiding is een zelfportret van de Joodse courtisane. Raif verliest zichzelf volkomen, vooral als hij persoonlijk kennis maakt met deze schilderes. Het is natuurlijk wel allemaal wat aan de zoete kant: de totaal sociaal onervaren Raif tegenover deze zelfstandige schilderes. En natuurlijk kan het niet goed gaan. Het universele thema liefde tegenover vriendschap. Dat voelt elke lezer vanaf de eerste ontmoeting aan. Het lot beslist inderdaad anders en de ‘geliefden’ verliezen elkaar uit het oog. Brieven worden niet beantwoord. De twijfel slaat keihard toe bij de wanhopige Raif. Tot aan het eind alles op zijn plaats valt. Maar twee levens zijn verloren.
Het is beslist geen schokkend wereldverhaal maar dit verhaal ontleent juist zijn kracht uit haar eenvoud. Als lezer wordt je volkomen meegenomen in de relatie. De introverte Turkse Raif tegenover een vrouw van de wereld die alleen op echte mannen valt (quote “wij kunnen best heel goede vrienden worden”) wordt heel mooi en vooral gevoelig beschreven. De wanhoop van Raif is voelbaar. Ondanks het voorspelbare plot blijft het verhaal boeien. Dat komt vooral door de aangename schrijfstijl. Gevoelens, emoties en gemoedstoestand worden nauwkeurig en invoelbaar vertolkt door de schrijver.
Een voorbeeld is de mooie zin op pagina 93: “Niets ter wereld is volgens mij treuriger dan iemand die gedwongen wordt om te lachen”. Een pluspunt is dat de stijl nog steeds hedendaags overkomt. Trouwens ook een compliment voor de vertaler Erdal Balci van deze Turkse klassieker.
Op de voorzijde van de omslag staat onder de titel een quote van The Guardian die dit boek betitelt als ‘een klein meesterwerk’. Zover wil ik zelf niet gaan. Daarbij onderscheidt het verhaal zich voor mij persoonlijk niet genoeg qua originaliteit. Maar ik heb het wel met enorm veel plezier gelezen.
Philipp E. Van Ekeren
3 juli 2018
Wat heb je dat mooi beschreven, Philipp.
BeantwoordenVerwijderenIk ben blij dat je het ook met veel plezier hebt gelezen en dat je stukjes van mijn enthousiasme kunt delen. Heel erg leuk en bedankt dat je deze reactie op het boek hebt gegeven.