Michael Köhlmeier-Twee heren op het strand

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Aldo Manuzio

Een opmerkelijke zielsverwantschap

Van Charlie Chaplin en Winston Churchill zullen maar weinig mensen niet gehoord hebben, maar wie kent hun mysterieuze vriendschap en wie kent de grond waarop deze gebaseerd is? Wie daarop een antwoord wil hebben kan zich met een gerust hart overgeven aan dit boek dat zich laat onderbrengen in het genre ‘faction’, een roman waarin feiten en fictie het verhaal maken. Je ziet de twee heren helemaal voor je, dit is niet zo moeilijk, want de gestaltes van beide personen zijn zo vaak in beeld geweest dat ze zonder meer levensecht in beeld komen.

Maar hun wat duistere kanten bleven misschien wat onderbelicht en het is juist die kant die de twee heren samenbrengt.

Beiden waren prominente publieke figuren en beiden hadden een briljante geest.

De vader van de verteller van dit bijzondere boek heeft Chaplin en Churchill persoonlijk ontmoet. Hij was nog maar een kind toen hij beide heren ontmoette en zij merkten ook het kind op. De heren maakten grote indruk op de jongeman en hij koesterde de wens om clown of staatsman te worden. Dat hij gemeenteambtenaar werd veranderde niets aan zijn fascinatie voor zijn helden. Vrolijkheid voerde in het huis van de verteller en zijn vader absoluut niet de boventoon. De dood van de moeder en het drankgebruik van de vader maakte de sfeer thuis melancholiek. In een enkel regeltje stipt de auteur in wat dat voor hem betekende, hij werd depressief en zijn vader gaf daarop te kennen dat hij direct zou stoppen met drinken. Hij besloot een biografie te schrijven over Winston Churchill.

Depressie was ook wat de twee heren, Churchill en Chaplin deelden. Het herkennen van deze geestestoestand gaf een stevige lotsverbondenheid, de benaming voor deze gevreesde vijand was ‘de zwarte hond’. Dit was was een niet graag geziene gast, kwam nooit gelegen. (pag. 18)

Dit is de rode draad in het boek. De stukken over Chaplin en Churchill wisselen elkaar af en in flashbacks komen de levens van beide heren uit de verf. De auteur weet de lezer te boeien door sappige details te verweven met serieuzere zaken. Familie, ambities, politiek, omgaan met succes en tegenslag zijn elementen die besproken worden. Interessant is de aanloop naar de populariteit van Hitler. En niet zomaar interessant vanwege het tijdsbeeld, maar juist doordat beide heren te maken hadden met deze opkomende dictator. Chaplin heeft een kleurrijk verleden, zijn afkomst is een beetje geheimzinnig, hij werd geboren in een artiestenfamilie, maar waar hij precies geboren is, is niet helemaal zeker, in elk geval had hij een Joodse halfbroer.

Charlie Chaplin (afbeelding publiek domein)

Over Churchill is ook een en ander te vertellen. De rol van zijn gouvernante is hierbij essentieel, zij bezorgde hem het gevoel dat hij het intelligentste kind op aarde was. Des harder kwam de klap aan toen hij op het internaat geconfronteerd werd met zijn onwetendheid en onwil om verplichte lesstof te leren.

Het kwam tot een rel waarop hij het internaat ontvluchtte en een opmerkelijke daad verrichtte, het werd en tevens een keerpunt in zijn leven. Vanaf dat moment bekeek hij de wereld heel anders dan in de tijd van zijn gouvernante, Mrs Everest. Dat vertelde hij allemaal aan Charlie terwijl ze samen op het strand liepen. Ook Charlie vertelde zijn verhaal.

Winston Churcill ( afbeelding publiek domein)

Het hele boek is een aaneenschakeling van elke keer weer een onderwerp dat betrekking heeft op één van de twee mannen, of allebei omdat het de tijdgeest betreft. Natuurlijk is er volop aandacht voor het werk van de artiest Chapluin. Zo wordt er gesproken over de ontwikkeling van de stomme film naar film met geluid, de koppigheid waarmee hij zijn zin doordrijft, de depressie die hem tot wanhopig maakt en werken onmogelijk wordt, de redder in nood waardoor hij weer energie krijgt, zijn relatieproblemen, het komt allemaal voorbij en het totaal zorgt voor een duidelijk beeld van de mens achter het masker van de clown.

Churchill was als jongetje al volledig gefascineerd door oorlog voeren, hij was gek op het naspelen van veldslagen. Groot was zijn nieuwsgierigheid naar één van zijn verwanten John Churchill *, hij schreef er zelfs een biografie over. Dit hielp hem zijn moeilijke periode door te komen.

Dat Hitler beide mannen in actie bracht wordt door de auteur op een spannende manier uitgewerkt, ieder brokje informatie geeft weer een deel van het verhaal. Het geeft te denken hoeveel of hoe weinig bewegingsvrijheid artiesten en politici in de aanlooptijd van Hitlers overheersing hadden om in te grijpen. Met het netwerk dat Hitler om zich heen verzameld had viel het niet mee het verschil te maken. Toch toonden de twee mannen moed en wendden ze hun kennis en invloed aan om te handelen. Het deed denken aan het boek De wereld van gisteren - Stefan Zweig, waarin juist beschreven wordt hoe naïef de kunstenaarswereld was, hoe weinig men het naderende gevaar zag.

Nu ik dit boek uit heb kijk ik met andere ogen naar Churchill en Chaplin, ik weet nu waarom Churchill slissend sprak, ken de methode van de clown, weet waartoe hij dient en waar hij vandaan komt. Dit boek kun je niet zonder meer lezen en wegleggen, daarvoor is het te veelzeggend en ook zo ontroerend. Twee beroemdheden, elkaars tegenpolen die elkaar toch vonden op het strand. Tijdens een feestje ontsnapten ze aan het gedruis en besloten elkaar te vertrouwen en een alliantie te sluiten, geweldig!

Charlie Chaplin en Winston Churchill

De auteur

Michael Köhlmeier (1949) is een succesvol Oostenrijks schrijver. Hij bracht sinds 1974 een omvangrijk literair oeuvre voort. Vele van zijn boeken werden bestsellers – waaronder Twee heren op het strand. Zijn werken werden maar liefst twintig keer bekroond.

Titel: Twee heren op het strand

Titel oorspronkelijk: Zwei Herren am Strand

Auteur: Michael Köhlmeier

Vertaling: Marianne van Reenen

ISBN: 978949260080

Uitgever: Aldo Manuzio

Pag.: 256

Genre: Roman

Verschenen: deze editie 2018

Verschenen oorspronkelijk: 2014

*John Churchill (Devon, Ashe House, 26 mei 1650 – Windsor Lodge, 16 juni 1722), eerste hertog van Marlborough, was een Brits veldheer. Hij verloor geen enkele veldslag.