Angela Carter – Het nichtje van de poppenspeler

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Nieuw Amsterdam

Schwob

Magisch, sprookjesachtig liefdesverhaal 

The Magic Toyshop is de oorspronkelijke titel van dit boek, de magie uit de titel geeft de sfeer weer die in het boek op een aangename manier overheerst. Philip, de oom van nichtje Melanie, is behalve de poppenspeler ook de antiheld uit de roman. Voordat de twee noodgedwongen in één huis zullen wonen is Melanie een gelukkige 15-jarige tiener die opgroeit in een mooi huis met weelderige tuin en zich uitleeft in haar fantasieën. Met groot gevoel voor drama stelt ze zich voor hoe het is om te trouwen en voeren haar wildste gedachten hierover naar de tuin waar ze zich in het nachtelijk uur getooid in haar moeders bruidsjurk laat gaan. 

‘De nacht. Melanie liet zichzelf binnen in de nacht, en die nacht kneep de Melanie van overdag meteen dood tussen zijn donkere duim en wijsvinger.’

Helaas sloot ze zich buiten en moest ze zich de toegang tot het huis verschaffen door in de appelboom te klimmen. Deze gebeurtenis vormt het eerste scharnierpunt in het verhaal, want de dag daarna hoort ze dat haar ouders zijn omgekomen bij een vliegramp en zij, net als haar broertje Jonathon en zusje Victoria, wees wordt. Melanie legt een link met haar escapade in de de trouwjurk en voelt zich schuldig aan de dood van haar ouders. Als boetedoening zal ze haar haar in heel strak gevlochten vlechten dragen. 

Dit boek vol tegenstellingen en echo’s uit sprookjes en de mythologie heeft iets ongrijpbaars. Je kunt de vinger niet helemaal leggen op de tijd waarin de roman zich afspeelt. De auteur geeft een beeld waarin je je waant in de Victoriaanse tijd. De beschrijvingen van de speelgoedwinkel, het huis waarin de kinderen opgevangen worden en de buurt waarin de winkel staat lijken in niets op de jaren ‘60 waarin de roman geschreven is. Maar toch speelt de roman zich wel degelijk af ver na de Victoriaanse tijd, de Biggles boekjes en de vliegtuigen zijn hiervan de tekenen. Deze ‘verwarring’ in tijd zet de roman in een ander daglicht, het geeft iets niet realistisch alsof het verhaal de sfeer van het Victoriaanse tijdperk nodig heeft om optimaal te functioneren. En het werkt. Het huis van oom Philip en tante Margaretha ontbeert elke luxe, de tegenstelling met haar vorige leven kan niet groter zijn. Geen warm water om je mee te wassen, de zeep is een onaantrekkelijke brok, de handdoek is gebruikt en alles is even karig. De gierige Philip (de kennismaking met hem is een vals gebit in een glas water) pot al zijn verdiensten op en weigert feestdagen te vieren. Twee jongens completeren het gezin, Francie en Finn. Met de laatste krijgt Melanie een speciale band.

Vanaf het moment dat de drie kinderen verhuisden van het platteland naar armoedige wijk in Londen hangt de dreiging in de lucht. Voortekenen voorspellen onheil, niet dat we al weten wat er gaat gebeuren, wel de richting. Opvallend is hoe de kinderen zich aanpassen aan hun nieuwe bestaan. Wat dat betreft lijken ze net zo bestuurbaar als de poppen in het poppentheater van Philip. De vijfjarige Victoria blijft een blije kirrende kleuter, Jonathon wordt ingezet bij het maken van figuren voor Philips handel en ook Melanie past zich aan, hoewel ze zich wel steeds afvraagt of haar idee van leven wel strookt met hoe ze zich haar toekomst had voorgesteld.

Om niet alles weg te geven zal ik niet in details treden, maar nog wel een pleidooi geven voor dit boek. De auteur heeft autobiografische elementen gebruikt in deze roman. Ook zij werd in haar jeugd wreed losgescheurd van haar vertrouwde comfortabele situatie toen ze tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ondergebracht bij haar oma die onder veel minder luxueuze omstandigheden leefde dan Angela gewend was. Het maakt dat Melanie geloofwaardig neergezet wordt ondanks de bizarre sfeer in het huis. Prachtig zijn de motieven die het boek kleuren. De spiegel is er zo eentje. Voor de dood van Melanie’s ouders speelt de spiegel een grote rol voor het jonge meisje, ze kijkt er graag in en haar nieuwsgierigheid kent geen grenzen. Na haar nachtelijk avontuur ligt de spiegel in gruzelementen en in Philips huis is niet eens een spiegel. De apotheose van Leda en de zwaan vormt het tweede kantelmoment in het boek en is tevens de meest beeldende passage, net als de verrassende afloop.

Deze parel, het is niet voor niets een boek uit de Schwob-reeks, is werkelijk de moeite waard gelezen te worden. Nog niet al haar werk is vertaald, misschien zou daar eens verandering in gebracht kunnen worden.

De auteur

Angela Carter (Eastbourne, 7 mei 1940 - Londen, 16 februari 1992) was een Britse schrijfster en journaliste, en is bekend geworden met haar postfeministische magisch-realistische fictie.

In 1940 werd zij als Angela Olive Stalker geboren in het Engelse Eastbourne. Zij begon haar carrière als journaliste bij de Croydon Advertiser. Ze is twee keer getrouwd geweest. Met haar eerste man, Paul Carter, huwde zij in 1960, maar in 1969 vertrok zij naar Japan, daartoe in staat gesteld door het geld dat ze won met de William Somerset Maugham-Award voor literatuur. Zij woonde twee jaar in Tokio, en trok vervolgens door de Verenigde Staten, Azië en Europa. Na twaalf jaar huwelijk scheidde zij officieel van haar eerste echtgenoot. Het grootste deel van de jaren 1970 en 1980 verdiende zij haar brood als schrijfster verbonden aan universiteiten, waaronder de Universiteit van Sheffield en de Universiteit van East Anglia in het Verenigd Koninkrijk.

Carter schreef ook artikelen voor de Britse kranten The Guardian en The Independent en voor het tijdschrift New Statesman.

Tot dusver zijn er twee verfilmingen van haar werk verschenen, namelijk The Company of Wolves (1984) en The Magic Toyshop (1987). Voor beide films schreef zij zelf het script. De verzamelbox The Curious Room bevat beide scripts en films.

In 1992 overleed Carter aan kanker. 

Titel: Het nichtje van de poppenspeler

Auteur: Angela Carter

Uitgever: Nieuw Amsterdam Uitgevers

ISBN: 9789046819210

Vertaling: Marijke Versluys

Pag.: 239

Genre: Fictie

Verschenen: Deze editie 2016, oorspronkelijk 1967