Virginia Woolf - De Jaren

Recensie door Tea van Lierop
Uitgeverij Athenaeum
Schwob

'Ze was volmaakt gelukkig. De tijd stond stil.’

The Years van Virginia Woolf verscheen in 1937. Het oorspronkelijke idee was dat het een vervolg zou worden op ‘A Room of One’s Own’ (1929), maar dan met het accent op vrouwen met ‘gewone’ levens en beroepen, vrouwen van verschillende leeftijd en klasse. Uiteindelijk zijn de maatschappijkritische essays geschrapt en bleven er 11 hoofdstukken over waarin sociale thema's wel genoemd worden, maar niet bekritiseerd. Deze onderwerpen zijn in de verhalen opgenomen: Eleanor zet zich in voor armsten, ze werkt in de organisatie van een liefdadigheidsinstelling die de leefomstandigheden van deze groep wil verbeteren, Rose strijdt voor vrouwenrechten, als activiste belandt ze zelfs in de gevangenis, Delia is voorstandster van Iers zelfbestuur.

Drie generaties van de Londense familie Pargiter staan centraal. De verhalen lopen van het Victoriaanse 1880 tot 'Heden'. Elk hoofdstuk begint met een weersgesteldheid in een bepaald jaargetijde, dit weertype wordt als motief herhaald in het betreffende hoofdstuk in allerlei bewoordingen en gedaantes: het regent, er zijn regendruppels, fijne regen, stromende regen en goudenregen. De gesteldheid van het weer loopt parallel met de gemoedstoestand van de personages.

Aan de beschrijving van het huis aan Abercorn Terrace is te zien dat het hier om een welgestelde familie gaat. Er is personeel, de tafels worden gedekt met mooi porselein, er zijn prachtige meubels en er hangt een portret van

'een roodharige jonge vrouw in witte mousseline, die met een mandje bloemen op haar schoot glimlachend op hen neerkeek'

De jonge vrouw op het schilderij is Rose Pargiter, echtgenote van kolonel Abel Pargiter en moeder van Eleanor, Edward, Milly, Delia, Morris, Rose en Martin.

In het eerste hoofdstuk komt er een hele stoet personages voorbij. In de loop van het boek krijgen de meesten van hen een plek, de focus ligt in elk tijdvak op andere personages. De tijdsprongen zijn niet storend, eerder verfrissend met een nieuw weertype, een ander perspectief en toch vertrouwd omdat de personages vaak al bekend zijn.

Voor dialogen is weinig plaats in dit boek, er wordt gesproken, maar veel meer ligt de nadruk op wat er niet gezegd wordt; de alwetende verteller maakt de lezer deelgenoot van interessante, onuitgesproken gedachten. Regelmatig wordt een situatie beschreven waarin een gezelschap duidelijk plichtmatig en voorspelbaar aan het converseren is:

‘Ik heb een hekel aan vleermuizen!’ riep Celia uit terwijl ze haar hand nerveus naar haar hoofd bracht. ‘O ja?’ zei sir William. ‘Ik vind ze wel aardig.’ Zijn stem klonk zacht en bijna weemoedig. Straks zegt Celia dat ze haar tegen het haar strijken, dacht Eleanor. ‘Ze strijken me tegen het haar,’ zei Celia. ‘Maar ík heb geen haar,’ zei sir William. Zijn kale hoofd, zijn grote gezicht glansden in het donker'

'Ze zaten bij elkaar te kwetteren. Maar hoe geanimeerd het gesprek ook klonk, in Kitty’s oren ontbrak iedere inhoud. Het was een pingponggesprek, dat gaande moest worden gehouden totdat de deur openging en de heren binnenkwamen'

Ieder hoofdstuk heeft meerdere momenten waarop Woolf  het ‘licht’ beschrijft. De ene keer zie je vlekjes groen kunstlicht op bomen op het plein, dan weer steken boven de booglampen schachten van duisternis omhoog of het

'licht van de kaarsen flakkerde over de donkere, met goud omlijste gezichten toen ze tree voor tree naar boven liepen.'

Mooi en consequent gedaan, het geeft een impressie van de sfeer. In combinatie met regen of mist krijgt licht iets spookachtigs, melancholisch, terwijl verlichting in de stad bij droog weer juist feestelijk en uitnodigend aandoet.

Een van de hoofdthema's is de tijd. Net als in Woolfs Mrs Dalloway (1922) hoor je in De Jaren regelmatig de klokken beieren, zoals in tijdvak 1880 vlak na de begrafenis van Rose:

'En de beierende klokken van Oxford, die keer op keer hun buiteling maakten als trage bruinvissen in een zee van olie, reciteerden bespiegelend hun muzikale bezwering'

De jaren verstrijken, gebeurtenissen worden herinneringen. Eén van de herinneringen, een gespikkelde walrus met een borstel op zijn rug, staat op de schrijftafel van de mevrouw Pargiter, een verjaardagscadeau van Martin. De walrus gaat naar Eleanor wanneer haar moeder overlijdt. Jaren later mijmert ze over het voorwerp dat al zolang meegaat en hen allemaal zou overleven. Ze koestert de walrus omdat hij bij haar moeder hoort. Nadat het huis verkocht is en Crosby, al 40 jaar in dienst bij de Pargiters, een ander onderkomen gevonden heeft krijgt ook de walrus een nieuwe plek, Crosby heeft hem gered uit de prullenbak. Aan het eind van het boek komt de walrus nog een keer terug in de overpeinzingen van Eleanor

'Kwam het doordat dit ene was blijven bestaan – die intense sensatie (ze werd wakker) – en het andere, het vaste voorwerp – ze zag een door inkt bevlekte walrus – was verdwenen?'

De titel van deze recensie is een citaat uit hoofdstuk 1914. Kitty is bevangen door intens geluk, ze voelt zich één met natuur, een groter contrast met de stad waar ze net vandaan komt is niet mogelijk.

'Ze was volmaakt gelukkig. De tijd stond stil.’

Wanneer Rose eens een bezoek brengt aan haar nichtjes Maggie en Sara heerst er een ongemakkelijke sfeer, veel hebben ze elkaar niet te zeggen, er is amper sprake van een gesprek, de weinige vragen worden met een zeker wantrouwen beantwoord. Maggie:

'Ze bracht haar hand in een vreemd gebaar naar haar gezicht, alsof ze iets wilde verhullen. Ze wil zich voor me verbergen, dacht Rose, zoals ik me voor haar wil verbergen'

Later wanneer Rose weg moet vraagt ze de nichtjes mee te gaan, maar op de vraag waarnaartoe valt ze stil, ze durft niet voor de waarheid uit te komen en weet niet waarom. Tijdens het feest in het laatste hoofdstuk komen de verhullingen en vermommingen terug. North ziet dat de waarheid van Peggy schuilt in haar gezicht in plaats van haar woorden en Eleanor voelt zich bevreemd, voorwerpen lijken hun vermomming af te leggen.

Een roman over vergankelijkheid in al z'n facetten. Welke keuzes worden er gemaakt en wat zijn daar de gevolgen van? Maakt het uit of je man of vrouw bent? Wat is de relatie tussen politieke, historische gebeurtenissen en bepalen die wellicht het leven? Een melancholisch boek waarin Virginia Woolf zichzelf laat zien in al haar kwetsbaarheid en ook de lezer een spiegel voorhoudt. 

De auteur 

Virginia Woolf (South Kensington (Londen), 25 januari 1882 – Lewes (Sussex), 28 maart 1941) was een Brits schrijfster en feministe. Tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog was Woolf een belangrijke figuur in het literaire leven van Londen. Ze was lid van de Bloomsburygroep.

Titel: De jaren

Auteur: Virginia Woolf

Uitgeverij: Athenaeum

ISBN: 9789025303471

Vertaling: Barbara de Lange

Categorie: Literaire fictie

Pagina's: 512

Verschenen: 10-01-2017