John O’Connell – Bowie’s boekenkast

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Orlando

Een literaire, muzikale en culturele trip

Bijschrift toevoegen

Dit boek past in het rijtje ‘Waar word ik vrolijk van bij het zien van het omslag’. De eerste associatie met David Bowie is Space Oddity. In 1969 waren er natuurlijk meerdere muzikale hoogtepunten, maar deze was erg vernieuwend vonden ‘wij tieners’. Om dan ruim 50 jaar later een boek in handen te krijgen met de verhalen achter veel van Bowie’s werk is een waar feestje. Eigenlijk dekt de titel de lading niet helemaal, het is veel meer dan een boekenkast. Elk van de 100 boeken uit zijn kast lijkt op bijzonder micro-college waarin aan het werk van Bowie gelinkt wordt.

In de heldere inleiding is te lezen dat Bowie niet van vliegen hield en hij zijn draagbare bibliothèque bij zich had tijdens zijn treinreizen. Het genre hing af van zijn interesse op dat moment, maar altijd was er een ruime hoeveelheid boeken, keurig verpakt en gerangschikt, voorradig. Die lijst van 100 boeken is historisch gezien ook interessant, het schijnt dat Luis Borges zo’n lijst maakte op verzoek van zijn uitgever, alleen kwam hij slechts tot 74, hij stierf voordat hij de 100 kon volmaken. Bowie maakte de lijst (niet zijn meest favoriete, wel de belangrijkste, invloedrijkste) wel af en het resultaat is een veelkleurige mix van stijlen door en naast elkaar die het beeld van David Bowie laat oprijzen. Dat wil zeggen, het beeld dat hij ons wil laten zien, hij stelde de lijst immers zelf op, het is een greep van 100 uit de duizenden die hij las.

In de lijst komt een aantal boeken voor die misschien vooral in een bepaalde (sub)cultuur populair was, maar ook (moderne) klassiekers, occulte boeken, boeddhistische werken en boeken die niet in een hokje passen. Het eerste boek is A Clockwork Orange van Anthony Burgess. Het schijnt dat Bowie met zijn eerste hit Space Oddity geïnspireerd werd door 2001: A Space Odyssey een film van Stanley Kubrick. Van dezelfde regisseur verscheen de verfilming van Orange Clockwork en deze maakte enorme indruk op Bowie, het personage Ziggy Stardust was geboren

‘[…] een biseksuele buitenaardse rockster met rood pluishaar en een zwak voor gebreide asymmetrische bodysuits die uiteindelijk gedood wordt door zijn fans.’

De film verscheen in 1971, 9 jaar na het boek, het schokeffect was enorm. Achteraf past dit in een tijd dat Engeland in een periode zat vol conflicten, de sinistere film illustreerde dit beeld.

Opvallend is de diversiteit in Bowie’s keuze, verreweg de meeste boeken dateren uit de twintigste eeuw, maar ook De goddelijke komedie van Dante Alighieri wordt genoemd (veertiende eeuw). Wat Bowie precies bewoog juist dit boek op te nemen laat zich raden, maar voor de kunst in het algemeen waren de opgeroepen beelden van Dante’s hel een geschenk uit de hemel. Surrealisten die de hel verbeeldden konden rekenen op bewondering van Bowie en misschien is de plaats waar Bowie en Iman in het huwelijk traden ook niet helemaal toevallig, ze trouwden in Florence….

Diversiteit is er ook in bekendheid. We zien in de lijst onder meer Lolita van Vladimir Nabokov, Madame Bovary van Gustave Flaubert en Het barre land van T.S. Eliot staan als bekende klassiekers. Een aantal andere werken doen misschien niet bij iedereen een belletje rinkelen en daarom is dit boek ook een schatkist om nieuwe titels te ontdekken buiten de gebaande paden. Vooral in combinatie met teksten die Bowie schreef naar aanleiding van boeken die hem op dat moment inspireerden. Tijdens zijn cocaïnepsychose zou Bowie zowel ‘doodsbang als dolenthousiast’ gemaakt worden door de Zangen van Maldoror (1868) van Comte de Lautréamont.

‘Want Maldoror is deels duivel, deels buitenaards wezen en op-en-top kwaadaardig. Als een voortdurend van gedaante veranderende grotbewoner met één oog midden op zijn gegroefde groene voorhoofd ziet hij wellustig toe op het lijden van de hele mensheid. En o ja, hij vindt het leuk om jongetjes te martelen.'

Het gedicht zou ten grondslag kunnen liggen aan ‘The Width of a Circle’. In dit nummer wordt de hoofdpersoon ‘verkracht door een duivels monster met een opgezwollen tong.’

Dit bijzondere boek leent zich niet zo goed voor een bespreking als deze. De hoeveelheid informatie is dermate gevarieerd en uitgebreid dat alleen een lezing van het boek een duidelijk beeld kan geven. Er is ook ruim aandacht voor kunst in de brede zin van het woord. Exposities over Japanse kunst lieten Bowie totaal onderdompelen in de Japanse schoonheidsleer. Tadanori Yokoo, maker van provocerende collages, wordt in het boek genoemd als hogepriester van popart. Bowie’s optredens en kleding komen geheel in het teken van Japan te staan. Overigens staat er aan het einde van elk besproken boek een luistertip : Tadanori Yokoo krijgt als tip het instrumentale nummer ‘Crystal Japan’ en de tip voor een vervolgboek is: Angela Carter – Nine Profane Pieces.

Aan de enkeling die geen enkele nieuwsgierigheid of verwondering voelt bij het lezen van de 100 boeiende boekbesprekingen en tips zal dit boek minder goed besteed zijn. Voor alle anderen: Lees dit boek, laat je onderdompelen in de literatuur, in de muziek, kortom in de hele kunst en cultuur en geniet!

Free image Pixabay

De auteur

John O’Connell (1972) was senior-redacteur bij Time Out en muziekcolumnist bij The Face. Hij schrijft voor onder andere The Times en The Guardian.

Titel: Bowie’s boekenkast

Auteur: John O’Connell

Uitgeverij: Orlando

ISBN: 978 9493 081307

Vertaling: René van Veen

Genre: non-fictie

Pag.: 320
Verschenen: 2019