Michael Cunningham - Huis aan het einde van de wereld

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Ooievaar

Uiterst gevoelig verhaal over vriendschap

Een jaar geleden las ik ‘De uren’ van deze auteur, een zeer complexe roman, nauw verweven met Mrs Dalloway van Virginia Woolf. Huis aan het einde van de wereld is Cunninghams debuutroman, het verscheen in 1990 hij heeft er 6 jaar aan gewerkt. Dit boek kun je bijna niet los lezen van de schrijver. Hoewel hij het etiket homoseksuele auteur niet opgeplakt wil omdat dat niet het belangrijkste thema in zijn werk is, is homoseksualiteit wel een terugkerend thema. Ook in dit boek gaat het over twee jongens die behalve vrienden ook minnaars zijn.

De opbouw van het boek is bijzonder, per hoofdstuk komt er een ander personage aan het woord. Het zorgt voor een levendig en meerzijdig beeld van het geheel. Het thema is vriendschap met daar doorheen de dubbele coming of age van de twee jongens.

Bobby is een van de hoofdpersonages, het verhaal begint met zijn jeugdherinneringen wanneer hij een jochie van vijf is en met zijn vader en broer een ritje maakt. Wanneer je het boek uit hebt en het eerste hoofdstukje herleest zie je hoe mooi de roman in elkaar zit, visionair, profetisch en beeldend. Je begrijpt dan ook waarom Bobby die boerderij als bestemming ziet, als in een droom vervliegt het plaatje weer om veel later weer terug te komen. Deze roman kun je niet lezen en meteen erna weer wegleggen, hij werkt door omdat hij zo prachtig in elkaar zit. Niet alleen door de afwisselende hoofdstukjes waarin elke keer een ander aan het woord is, maar ook de mooie beschrijvingen van het landschap, de rake observaties van de maatschappij in de VS, de nostalgie naar het muziekfestival in Woodstock en de popmuziek in het algemeen en de rol van ouders.

Jonathan leeft met zijn ouders Alice en Ned in Cleveland. Wanneer hij vijf is krijgt hij een pop, vader vraagt hem daar alleen binnenshuis mee te spelen. De toon is hiermee al gezet, de stoere, gespierde vader ziet zijn zoon niet graag met poppen,
Alice is lief en met haar bouwt hij een hechte band op. De relatie tussen vader en moeder is een van de verhaallijnen en heeft een tragisch verloop. Het is een van de met zorg opgebouwde vertellingen die het web van de relaties zo mooi maken, zeker wanneer de woestijn ook nog een rol gaat spelen.

Wanneer Jonathan besluit te gaan studeren in New York, ver weg van Cleveland, begint er voor hem een ander, nieuw leven. Hij ontmoet Clare – een alternatieve jonge vrouw met karakter – en begint met haar een bijzondere relatie. Ze houden van elkaar, maar dat is zuiver platonisch. De zaak wordt gecompliceerder wanneer ook Bobby naar NY komt en ontdekt dat zijn vriend een minnaar heeft. Erich en hij hebben een relatie en Bobby voelt zich buitengesloten. Hoewel er geen sprake is van fysieke aantrekkingskracht tussen Jonathan en Clare wil ze op een gegeven moment toch een kind. Het wordt een bijzonder huishouden met z’n drieën, je proeft een beetje de sfeer van de sixties met muziek van Jimmy Hendrix en The Doors. Clare maakt sieraden en bemoedert de jongens, ze knipt Bobby en maakt hem daarmee tot een andere man. Ook gaat ze met hem winkelen, ze zoeken in tweedehands kledingzaken een andere outfit voor hem.

‘Als ze aan het winkelen was, had Clare de concentratie van een vrouwtjes-adelaar op jacht naar forel voor haar jongen. […] Ze was een bonte persoonlijkheid, met een echt jagersinstinct; je kon aan haar ogen zien dat de dingen die ze zocht, een zachte glans uitstraalden, onzichtbaar voor andere klanten. Ik liet haar uitzoeken, en na twee weken had ik een goedkope nieuwe garderobe van oude kleren.’ (2001-160)

Met dit boek komen een aantal thema’s aan de orde die voor iedereen gelden. Confrontaties met toevalligheden, soms noodlottig, zorgen voor de noodzaak tot reactie en de daarmee gepaard gaande teleurstelling. Plannen en verwachtingen krijgen een ander verloop of verdwijnen eenvoudig. Vroeg of laat leidt dit tot bezinning en dat gebeurt ook met de personages, terugkijkend op hun leven komt het besef dat ze eigenlijk een ander leven hadden willen leiden. Allemaal hebben ze kampen met – vaak externe - factoren waardoor hun leven een andere richting krijgt, soms is het ook een gevolg van eigen keuze die anders uitpakt dan gedacht. Maar het leven gaat door en de consequenties moeten gedragen worden. Het boek stemt niet meteen vrolijk, het is meer een roman die je doet nadenken en meeleven met de personages. De eerlijkheid die ze uitstralen door hun tekortkomingen te benoemen, hun te hoge verwachtingen te koesteren en de kracht die ze uiteindelijk weten aan te wenden om het echte leven tegemoet te gaan is werkelijk erg goed beschreven.

Uiteindelijk waardeer ik dit boek net zo hoog als ‘De uren’, omdat het een universeel thema is.

De auteur

Michael Cunningham (Cincinnati, 6 november 1952) is een Amerikaans schrijver. Zijn bekendste werk is de roman The Hours (1998) die werd bekroond met de Pulitzer-prijs en in 2002 werd verfilmd met Nicole Kidman, Julianne Moore en Meryl Streep in de hoofdrollen.

Cunningham is geboren in Cincinnati, Ohio en groeide op in Pasadena, Californië. Hij studeerde Engels aan de Stanford-universiteit en behaalde zijn Mastertitel aan de Universiteit van Iowa. Tijdens zijn studie publiceerde hij al een aantal korte verhalen in de tijdschriften Atlantic Monthly en Paris Review.

Cunningham doceert bij het Fine Arts Work Center in Provincetown, Massachusetts en aan het Brooklyn College in New York. Zijn debuutroman A Home at the End of the World werd in 1990 gepubliceerd en ontving lovende recensies. Voor zijn derde roman The Hours uit 1998 kreeg hij verschillende belangrijke prijzen, waaronder de prestigieuze Pulitzerprijs. Dit boek betekende zijn internationale doorbraak en de verfilming van The Hours met uitsluitend steractrices vergrootte zijn naamsbekendheid aanzienlijk.

Hoewel Michael Cunningham homoseksueel is en homoseksualiteit een terugkerende thematiek in zijn werk is, verzet hij zich tegen het etiket ‘homoseksueel schrijver’ omdat het niet het belangrijkste thema in zijn oeuvre is.

Titel: Huis aan het einde van de wereld

Titel oorspronkelijk: A home at the End of the World

Auteur: Michael Cunningham

Vertaling: Uitgeverij Bert Bakker

Uitgever: Ooievaar

ISBN: 9789057133978

Genre: fictie

Verschenen: deze editie 2001