Johan Harstad – Max, Mischa & Het Tet-offensief

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Podium

                                                                   ‘De dag begint’ (openingszin)

Ver weg van de oppervlakte...

 

Deze zeer lijvige roman is er eentje van een buitengewone categorie. Hij zou nu al een moderne klassieker genoemd kunnen worden. Door thema’s volop de ruimte te geven krijgt het boek diepte, inhoud en verband. Harstad doet niet aan ‘aanstippen’, hij gaat grondig te werk met opsommingen, lange beschouwingen en gedetailleerde observaties van gedachten en handelingen.

De thema’s zitten al in de titel, Max is een van de hoofdpersonages, een Noorse jongen die als tiener met zijn ouders emigreert naar de V.S. Mischa is zijn grote liefde en kunstenares, het Tet-offensief heeft alles te maken met wat zijn oom Owen meemaakte. Uiteindelijk lopen al deze verhaallijnen naast en door elkaar.

Het boek is opgebouwd in forse hoofdstukken. Ik las dit boek in een langdurige leesclub, 6 maanden deden we erover om het boek in gedeelten te lezen en te bespreken. De openingszin ‘De dag begint’ wordt gevolgd door een beknopte terugblik wat er allemaal gebeurd is met Max en is tevens een vooruitblik van wat er in het boek allemaal aan bod zal komen.

‘Ik zal over jullie allemaal vertellen.

Ik schrijf dit tenslotte voor jullie, voor ons, voor mijzelf. Ik schrijf dit voordat ik het vergeet, zoals jullie het misschien al vergeten zijn, zoals alles vroeg of laat in shit verandert, zoals Wohlman ook altijd zei (Mordecai had een theorie dat hij in werkelijkheid 仕手 bedoelde – het Japanse woord shite; de hoofdpersoon in no-drama’s).’

Een recensie te schrijven is bijna een onmogelijke opgave omdat de neiging bestaat net zo uit te weiden als in het boek. Ellenlange zinnen gebruikt de auteur, er komt bijna geen einde aan en het verveelt niet, je wilt weten hoe het verder gaat en waarom, hoe en wanneer! Dat is meteen ook de oorzaak van het enorm aantal pagina’s, de schrijver houdt de lezer vast, eenmaal gegrepen laat hij niet meer los. Het sterke is dat je het boek ook gewoon een paar weken kunt laten liggen, je bent zo weer in het verhaal.

Verhaal, ja waar gaat het over? Max emigreert met zijn ouders naar de V.S., ontworteling, aanpassing en vriendschap met Mordecai geven hem een nieuw leven onder compleet andere omstandigheden. Totaal anders dan in Noorwegen waar hij met zijn vrienden scenes uit Apocalypse Now naspeelde, dit is de link met de broer van z’n vader, Owen, die werkelijk vocht in Vietnam.

Owen is ook in de V.S. terechtgekomen, heeft geen contact meer met zijn familie. Hij heeft een prominente plaats in het boek. Er wordt diep ingegaan op zijn leven voor, tijdens en na Vietnam. Hoe komt iemand in zo’n oorlog terecht, met welke verwachtingen en hoe komt de man eruit? In een prachtig hoofdstuk wordt verteld hoe hij liefdevol opgevangen wordt door een echtpaar zonder kinderen. Hun zoon leeft niet meer en het paste allemaal zo mooi, Owen die muzikaal is en werk zoekt, het echtpaar in chique Apthorp, dat voldoende plaats heeft. Maar het drama is nog niet ten einde, niets is wat het lijkt en alles is eindig. Het komt tot een ontmoeting met zijn neef Max, die inmiddels een vriendin heeft, Mischa, de kunstenares.

Een tweede, zeer belangrijk thema, de kunst in al zijn vormen. Er is toneel, vele namen passeren de revue zoals Samuel Beckett

‘En tot slot zou ik zeggen: kijk naar Beckett, de laatste regieaanwijzing aan het eind van Godot, als Vladimir en Estragon samen besloten hebben om op te stappen, bestaat slechts uit de volgende woorden: ‘Ze blijven staan.’’

Mischa schildert, ze heeft een heel eigen stijl, is succesvol en exposeert. De auteur is zelfs zover gegaan de fictieve kunstwerken te construeren op de computer en catalogusteksten geschreven , zie de link Mischa Grey - A Retrospective. https://issuu.com/lacktr/docs/mmt1, (met dank aan het speurwerk van een van de leesclubdeelnemers) 

Veel aandacht is er voor film, Apocalypse Now heeft een bijzondere plek tussen alle andere films, de link met Owen is nadrukkelijk aanwezig en wanneer je de film gezien hebt geeft dat het boek een extra dimensie denk ik.

[…] ‘Dit is de ergste gebeurtenis na de oorlog: over een paar dagen mag het gips eraf (dat van boven tot onder is volgeschreven door bijna alle leerlingen van de Gauselschool, lijkt het wel, op creatieve wijze aangebracht rond de woorden CHARLIE DON’T SURF! en I LOVE THE SMELL OF NAPALM IN THE MORNING’ […] 

En de muziek natuurlijk... er gaat een wereld voor je open. Prachtig gecomponeerd komt na het hoofdstuk Bladblazerblues, hierover straks meer, een hoofdstuk met de zakelijk aandoende titel KPM. Een uitgebreid verslag van de strijd die Owen levert met het vinden van betaald werk. Hij maakt muziek, zit zelfs in een band, maar zaken veranderen en op een gegeven moment is er geen sprake meer van enige vastigheid. Bijna aan de grond komt hij in contact met een man die hem onder zijn hoede wil nemen, een absoluut onorthodoxe behandeling staat Owen te wachten. Hij wordt werkelijk door de mangel gehaald, net zolang tot de ‘meester’ tevreden is en hij geschikt geacht wordt te gaan werken voor KPM.

‘De musici die de opnames voor KPM verzorgen, vormen een geheim leger van artiesten die een eenmalig honorarium ontvangen en die alle toekomstige rechten afstaan, zowel op aarde als in het universum, voor ofwel uitgemolken kwaliteitsmuziek of voor albums vol absoluut identiteitsloos muzikaal behang, voor elk denkbaar gebruik.’

Bladblazerblues met als ondertitel ‘The Sprawl’ roept de verwachting van weemoed, afscheid, vergankelijkheid en klinkt geweldig met zijn 3 bl’s. Ik citeer even een stukje uit mijn reactie in de leesclub

‘Zoals van elk hoofdstuk tot nu toe ben ik ook van bbb erg gecharmeerd, ik vind het ongelooflijk knap dat de auteur iedere keer de juiste snaar weet te raken met zijn woorden, hij musiceert bijna met taal. Ik ben al een stuk verder en raak nog meer verknocht aan de vervlechting van kunst in het verhaal. Die melancholie speelt natuurlijk continue als achtergrondmuziek, ook wanneer het niet direct over Owen gaat. Er is meer afscheid, verdriet en vergankelijkheid. Sprawl, een woord met een beeld en een gevoel, heel mooi en ook weemoedig, verstedelijking waardoor natuur verdwijnt, vernietiging?’

Na vele uren lezen is het boek nog steeds niet echt uit, er staat zoveel in dat het nog regelmatig terug zal komen in flashbacks - Vietnam, Noorwegen, Apocalypse now, Beckett, De neushoorn van Ionesco – en zal zorgen voor een herbeleving. Misschien is het boek niet voor iedereen weggelegd, maar voor liefhebbers van een roman met belangrijke thema’s als relaties, liefde, ontworteling, macht, politiek en kunst (ik ben er vast een paar vergeten) en die zich kunnen verliezen in het uitgebreide, zeer leesbare taalgebruik is dit een heel fijne, beklijvende roman. Bedankt Johan Harstad!

De auteur

Johan Harstad (1979) debuteerde in 2001 met een bundel verzameld proza. Zijn debuutroman Buzz Aldrin, waar ben je gebleven? werd opgevolgd door de roman Hässelby, een David Lynch-achtig verhaal over een man die al 42 jaar bij zijn vader woont. In 2011 verscheen zijn young adult sf-roman Darlah. Voorafgaand aan zijn succesvolle roman Buzz Aldrin, waar ben je gebleven? publiceerde de Noorse schrijver Johan Harstad de verhalenbundel Ambulance. De Nederlandse vertaling van deze verhalenbundel verscheen in 2014. In 2017 verscheen zijn nieuwe roman Max, Mischa & het Tet-offensief. Naast zijn schrijverschap werkt Harstad als grafisch ontwerper onder het label LACKTR.

(bron)

Titel: Max, Mischa & Het Tet-offensief

Titel oorspronkelijk: Max, Mischa & Tetoffensiven

Auteur: Johan Harstad

Uitgever: Podium

Vertaling: Edith Koenders Paula Stevens

ISBN: 9789057598500

Pag.: 1020

Genre: fictie

Verschenen: mei 2017