Manon Uphoff - Vallen is als vliegen

Recensie door Roosje

Uitgeverij Querido

Er zijn dingen waar nauwelijks een naam voor is: This is the winter of our Discontent* en het doolhof van de Minotaurus

Wat te denken en te voelen als je dierbaarste dingen met jou doet en met je zussen die je niet begrijpt maar waar je genoeg van begrijpt dat het niet klopt, wat moet je dan, wat voel je dan?

Manon Uphoff beschrijft in deze autobiografische roman het misbruik van haar pedoseksuele (of alleen maar erg beschadigde?) vader van haar en haar zussen.

‘Mijn vader, HEHH, Henri Elias Hendrikus Holbein, amateur- beeldend kunstenaar, gesjeesd seminarist, gelovige, en (ex-)gevangene, werd hun (van MU’s stiefzussen, de oudste dochters van haar moeder uit haar eerste huwelijk, rdv), jaren voor hij ons, de jongsten en nakomertjes, zou verwekken en zich via avondstudies zou opwerken tot wiskundige, wetenschapper, statisticus; tot een gerespecteerd burger en pater familias met een uitstekende baan.
Hij was tevens een getroebleerde, diep beschadigde man (ik kan en durf dat nu te zeggen) met driftaanvallen, die een ongepaste uitweg zocht voor al zijn emoties en verlangens, pijn en krenking bij zijn (stief)dochters’ (2019: 25)

Het is bijna niet te vertellen op welke manier zij dat doet. Omtrekkende bewegingen, allusies via de literatuur, via popsongs, via mythen, waarvan die van de Minotaurus, het verslindende oerbeest in zijn doolhof, de belangrijkste is.

Ik had er in het begin best een beetje moeite mee. Ik had, denk ik, in mijn hoofd meer iets autobiografisch in engere zin dan de autobiografische roman die Uphoff over haar ervaringen schreef. Maar na voltooiing van het boek vind ik het echt onvoorstelbaar goed gedaan van de schrijfster.

‘Ik wilde dit verhaal niet vertellen. Lang heb ik me vastgehouden aan het idee van mijn miraculeuze ontsnapping, mijn ‘quantum leap’, hopend kalm en met controle in een wereld van fictie te kunnen bestaan. Een van eigen hand, die ik vrij kan binnengaan en weer verlaten.’ (ib.: 11)

Ik heb ook lang getwijfeld of ik hierover een stukje zou kunnen schrijven. En ik twijfel nog steeds. Ik begin gewoon en merk wel waar mijn scheepje strandt.

Een unieke roman is het geworden en uitstekend in overeenstemming met de belevingen van een kind en ook van een groter kind. Een modderpoel aan ervaringen en associaties, synesthesische beelden en belevenissen; synesthesische beelden is een minder goede typering; bij synesthesie gaat het immers om alle zintuigen die elkaars gebied betreden.

‘Ik denk dat als ik alle huiden, vlees, bloed, botten en spieren, alle metalen of talen in de wereld tot mijn beschikking had, ik nog niet in staat zou zijn, al was ik een meester op alle terreinen, om een beeld van de Minotaurus en zijn labyrint op te trekken. Ten eerste omdat de Minotaurus geen beeltenis accepteerde (of had); hij vertoonde zich alleen in het donker. Ten tweede omdat zicht het overbodige, nutteloze zintuig was dat tijdens het treffen niet werd ingezet. Sowieso deed zich met de zintuigen iets wonderlijks en onbegrijpelijks voor; ze raakten verward en in elkaar verstrikt. Oog en oor, neus en mond, het inwendige en uitwendige, kamer en lichaam, boven en onder, de getallen 1 en 2...’ (ib.: 95-96)

Synesthesische gebeurtenissen maken dit boek tot een grote ‘bad trip’ met hier en daar sprankjes hoop en liefde. Ik kan me nauwelijks voorstellen wat zulk een misbruik doet met kinderen. Het is onvoorstelbaar. Die onvoorstelbaarheid heeft Uphoff op een achtbaanachtige wijze opgetekend.

‘Zie je, hier werd men naar bed gebracht, ingestopt en goedenacht gekust (tik het nagelschaartje, tik het kammetje, plok de vulpen) om te worden gewekt, ver voorbij het middernachtelijk uur (het schuifje waarmee de kamer hermetisch afgesloten was ging met een klik van de deur), en slaapdronken, zwaar op het potje te worden gezet... (geur van Nivea, geur van Tabac Original, geur van urine, soms een keutel die met een ploink! in het nat petste, druppels over de rand, het plakplaatje van bloemen op het opstaande randje, het plastic klemmend tegen de warme billen...) En Henri verdween en loste op, en ergens in het ondoordringbare git: een kille tochtvlaag, een uiterst dun reepje licht dat verdween en eveneens oploste, en rentree de Minotaurus. (ib.: 97)

Hulde!

*Vrij naar Uphoff en Uphoff vrij naar Shakespeare en Steinbeck.

Auteur

Manon Uphoff (Utrecht, 20 december 1962) is een Nederlands schrijfster, vooral bekend vanwege haar korte verhalen. Zij debuteerde in 1995 met de verhalenbundel Begeerte die werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs. Haar eerste roman Gemis (1997) werd genomineerd voor de Libris literatuurprijs.

Sinds 2004 is Uphoff redacteur van het literair tijdschrift De Revisor.

Prijzen

1996 - Rabobank Lenteprijs voor Literatuur voor Begeerte

2002 - C.C.S. Crone-prijs voor haar gehele oeuvre

2013 - Opzij Literatuurprijs voor De ochtend valt (2012)

Bibliografie

1995 - Begeerte (verhalen) (ISBN 9050182984)

1995 - De lotus van Zoetermeer & andere verhalen (verhalen) (ISBN 9074992110)

1997 - Gemis (roman) (ISBN 905759031X)

1998 - Achter het warenhuis. Een kleine kerstvertelling naar Charles Dickens' A Christmas carol

1998 - De fluwelen machine (verhalen) (ISBN 9057591529)

1999 - Familie. Verhalen over het gezinsleven (bloemlezing) (samengesteld en ingeleid door Manon Uphoff) (ISBN 905333694X)

2000 - Hij zegt dat ik niet dansen kan (verhalen) (ISBN 9057593432)

2002 - De vanger (novelle) (ISBN 905759384X)

2003 - Alle verhalen (verhalen) (ISBN 9057592053)

2004 - De bastaard (novelle) (ISBN 9057593947)

2005 - Koudvuur (roman)

2006 - Bekentenissen (Rotterdams Leescadeau)

2008 - Dit zijn mijn woorden niet (Een libretto voor Sweelinck, een monoloog in muziek) (ISBN 9789086801336)

2009 - De spelers (roman) (ISBN 9789023422242)

2012 - De ochtend valt (novelle) (ISBN 9789023463115)

2013 - De zoetheid van geweld

2019 - Vallen is als vliegen (ISBN 9789021408026)

Titel: Vallen is als vliegen

Auteur: Manon Uphoff

Pagina's: 192

ISBN: 9789021408026

Uitgeverij Querido

Verschenen: maart 2019