Bart Van Loo-Chanson. Een gezongen geschiedenis van Frankrijk

Uitgeverij De Bezige Bij 

Uitnodiging voor een historisch spektakel met de chanson als leidmotief 

Het is alsof de lezer uitgenodigd wordt voor een concert met een dubbel programma. De keuze tussen geschiedenis en de liedjes hoeft niet gemaakt te worden, want het programma biedt allebei, het één is onlosmakelijk verbonden met het ander. 

Muziek volgt de realiteit, ze wil hem bezingen of veranderen. De auteur heeft de lezer en de luisteraar volledig in de greep, je kunt niet anders dan je helemaal overgeven aan de ijzersterke combinatie van chanson en historie. Dit boek werd lovend ontvangen. Kom lezen en luisteren of luisteren en lezen! 



De opbouw van het boek is als van een concert

Allereerst het affiche: 

'Waarin blijkt dat er op deze planeet nog leven is buiten de Angelsaksische muziek, maar dat er haast niemand meer van op de hoogte is noch gesteld wordt. En dat enige actie dus geboden is.' 

Vervolgens het voorprogramma:

'Waarin Frankrijk Frankrijk wordt, het chanson het chanson en alle grote namen de revue passeren.' 

Dan het hoofdprogramma: 

'Waarin oorlogen terugkeren als het refrein van de geschiedenis en het chanson de wereld verovert.' 

Tenslotte de afterparty 

'Het Franse chanson is dood!  Lang leve het Franse chanson!' 

Clovis en meer historie

Wie heeft er geen muzikale herinneringen? De bevlogen auteur in elk geval wel, hij neemt de lezer mee op zijn zoektocht naar zijn eigen favoriete herinneringen en naar liedjes die veel verder teruggaan in de tijd. Vanaf de Parijse Pont Neuf kun je de halve Franse geschiedenis overzien. Op het Île de la Cité stond het paleis van de Merovingische vorsten, Clovis I is de eerste koning, Parijs wordt de hoofdstad. 

Clovis, wendt zich in 496 tot 'God van mijn vrouw' (Clothilde) wanneer hij merkt dat Wodan hem niet helpt. Wanneer hij de overwinning behaalt op de Alemannen, besluit hij zich te bekeren.   

De patriottische muziekstroming Vae victis grijpt terug naar de tijd van Clovis. De voorvrouw vereenzelvigt zich met Clothilde en roept uit: ' ‘Knappe heidense strijder, je bent met me getrouwd en Frankrijk is ons nageslacht.’ ' 

Minstrelen zongen hoofse liederen. In het zuiden zongen troubadours in het occitaans, trouvères uit het noorden zongen in het Frans. Er ontstond een verschil tussen auteurs, trouvères en vertolkers (minstrelen). Sommige kunstenaars beheersten verschillende disciplines. Naast liefdesliedjes bestonden er heldendichten, een bekende is het 'Roelantslied'.  

François Villon 

Het boek volgt de geschiedenis. Met veel grotere sprongen dan in het boek, we slaan het liedje Sacré Charlemagne van France Gall over. Dit liedje gaat over het krankzinnige idee dat Karel de Grote scholen heeft gesticht, en gaan door met de middeleeuwse dichter François Villon. Terzijde: in Het woud der verwachting - Hella Haasse ziet Charles van Orleans een licht vergrijp van Villon door de vingers, later zullen ze elkaar terugzien en vertelt de dichter dat hij echt een vrij man is omdat hij al eens afstand gedaan heeft van het leven. Hij schreef het gedicht La ballade des pendus (1463; De ballade van de gehangenen) in afwachting van zijn executie, die op het nippertje herroepen was. Dit gedicht heeft vele chansonniers geïnspireerd, van Loo noemt Léo Ferré en Serge Reggiani. 

Pont-neufs 

De sprongen worden groter. Van Frans I (hij roept in 1539 de verordening uit dat Frans de officiële taal wordt in plaats van het Latijn), via dichter Joachim Du Bellay (1522-1560) naar de protestzangers die in de zeventiende eeuw hun pont-neufs (korte liedjes op een bekende melodie) zingen onder het standbeeld van Hendrik IV. Het waren de voorlopers van Le président van Boris Vian (1955) , Dylans The times they are a-changin’(1964), Welterusten, mijnheer de president van Boudewijn de Groot (1966) en L’opportuniste (1968) van Jacques Dutronc.  

Wat is het heerlijk om al de genoemde liedjes terug te kunnen luisteren. Ook enigszins verslavend, want door de herinneringen komen ook weer andere 'vergeten' chansons terug en voor je het weet raakt het lezen van de begeleidende tekst op de achtergrond. Prachtige liedjes worden er genoemd in het boek, om er een paar zangers te noemen: Jacques Brel, Georges Brassens, George Moustaki, Charles Aznavour, Patrick Bruel, Francis Cabrel en al die andere beroemdheden. 

Marseillaise en guillotine  

Dé revolutie was die van 1789,  het conformistische en absolutistische beleid van de koning wordt gebroken. De Marseillaise wordt beschouwd als dé hymne van vrijheid, gelijkheid en broederschap. All you need is love van de Beatles begint met trompetten en trommels van het Franse volkslied. 

De uitvinding van de guillotine - het apparaat werd door chirurg Antoine Louis ontwikkeld - was bedoeld ook de doodstraf voor iedereen gelijk te maken, maar tevens om de doodstraf geleidelijk aan af te schaffen. In 1976 doet de zaak Patrick Henry, de moordenaar van een achtjarig jongetje, veel stof opwaaien. Michel Sardou en Julien Clerc zullen hun tegengestelde standpunten vertalen in respectievelijk Je suis pour (ik ben voor) en L’assassin assassiné, (de moordenaar vermoord.) 

Gids 

Bart Van Loo gidst ons door het verleden met een enorme vaart en enthousiasme. Om een bruggetje te maken: er was ook nog een liedje met een gids: Nathalie. Gezongen door Gilbert Bécaud en geschreven door Delanoë. 

'In 1963 maakt hij helemaal naam en faam met Nathalie (1963). Delanoë is russofiel en heeft al lange tijd de tekst ‘Natacha’ in zijn lade liggen. Uiteindelijk laat hij Bécaud door Moskou wandelen in het gezelschap van een zekere Nathalie. Het lied kent zo’n succes dat het fictieve café Poesjkin uit de tekst vijfendertig jaar later zijn deuren opent. In 1999 wordt het ingehuldigd door een stralende Gilbert Bécaud. Twee jaar later sterft hij aan de gevolgen van longkanker.' 

Knipoog van Dave 

Een Nederlandse naam duikt op: Wouter Otto Levenbach, beter bekend als Dave. Hij kwam openlijk uit voor zijn homoseksuele geaardheid. Zijn naam ontleende hij aan de Bijbelse koning David, volgens sommige theologen was hij ook homoseksueel. In een reclamespotje wordt hem gevraagd of hij van dames (les dames) houdt, wanneer hij dat beaamt opent hij zijn koelkast, toont zijn opgestapelde kazen en zegt:  'J'aime L'Edam. Laarmans als zanger! 

'Du coté de chez Swann (1975; De kant van Swann) is uiteraard een knipoog naar Proust. Dave bezingt het verlangen om terug te keren naar de tijd van kalverliefdes, toen je je liefje op haar wang zoende onder de eik van het dorp. ‘Op een dag is een geur voldoende om plotseling de magie van een ochtend terug te vinden’. Zoals Proust al wist, overbruggen onze zintuigen moeiteloos de grenzen van de tijd' 

Conclusie 

Ervaar, beleef, geniet van dit boek en de liedjes, er is ook een cd te koop las ik op de website van Bart Van Loo. Ontdek verbanden, lach, huiver en leef mee om de pikante, gruwelijke of trieste gebeurtenissen die de auteur ons presenteert. Voor mij blijft er niets anders over dan chapeau voor Bart Van Loo, een welgemeende merci! 

De auteur 

Schrijver en conferencier Bart Van Loo (1973) heeft zich de voorbije jaren ontwikkeld tot een zeldzaam dubbeltalent. In De wereld draait door slaagt de francofiel er telkens in om Matthijs van Nieuwkerk met open mond te laten luisteren en in het theater trekt hij volle zalen. Maar in de eerste plaats is Van Loo natuurlijk de auteur van de alom geprezen Frankrijktrilogie en van de bestseller Chanson. Vriend en vijand moeten erkennen dat Van Loo een rasverteller is die bevlogenheid, humor en kennis van zaken als geen ander weet te combineren. Volg Bart Van Loo op zijn blog bartvanloo.blogspot.com. (bron, De Bezige Bij) 

Auteur: Bart Van Loo 

Uitgever: De Bezige Bij 

ISBN: 9789085423010 

Omslagontwerp: Herman Houbrechts 

Pag.: 336 

Verschenen: april 2013 

Genre: Geschiedenis, literaire nonfictie