Arnon Grunberg - Moedervlekken

Recensie van Roosje

Uitgever Lebowski 

... doe het dan voor mij.... 

 ‘Doorzettingsvermogen is ook liefde - de weigering om op te geven, de weerzin om te verliezen, om te sterven, allemaal vormen van liefde.’  

Om de liefde draait het vooral in dit boek, de liefde van een zoon voor zijn oude moeder, de liefde van een oude moeder voor haar zoon maar zij kan hem dat niet zeggen; de liefde van een vader voor zijn kind, in wie die vader op zijn beurt zijn vader ziet en het kind accepteert dat als normaal; maar ook de liefde van een psychiater voor zijn vak en voor zijn patiënten; en toch ook de verterende liefde van een man voor een vrouw die de zijne niet kan zijn.  

Moeder 

De zoon Oskar Kadoke - Otto eigenlijk, vernoemd naar de vader van Anne Frank - kan zijn oude moeder niet overgeven aan de dood. Hij doet er alles aan om haar in leven te houden. Zonder zijn moeder zal hij alleen zijn. Hij kan haar niet loslaten en zij kan hem niet loslaten. Zij is bijna het toonbeeld van een Jiddische mama, maar dan eentje met een kampsyndroom, en die zijn nog erger. 

Joods 

Het is ook een boek over een naoorlogs joods gezin, van een moeder die Auschwitz overleefd heeft, van een zoon die het voor haar en haar man allemaal moest goedmaken, zoals zo vele joodse kinderen van na WOII. De kinderen van overlevenden zijn de opgestoken middelvinger van de getraumatiseerde KZ-overlevenden tegen de nazi’s. 

Al is het gezin redelijk geseculariseerd, de moeder stelt er wel prijs op dat de rabbijn op Rosj Hasjana de ramshoorn komt blazen. De rabbijn komt niet. Dan moet de automutilerende vrouw, Michette, de plaats van de ramshoorn maar innemen. 

Liefdeswaan 

Gruwelijk de fout in gaat Kadoke wanneer hij de Nepalese Rose overmeestert in een vlaag van liefdeswaan. Rose is een van de illegale Nepalese verzorgers van moeder. Daarna wordt Oscar door haar vriend in elkaar geslagen, terwijl hij geen enkele weerstand biedt. Op de een of andere wijze moest ik bij deze scène sterk denken aan de geweldsscène in Coetzee’s In ongenade.  

Als psychiater in de crisisopvang komt hij aan huis bij de psychiatrisch patiënte Michette. Hij ziet geen andere mogelijkheid dan haar op te nemen in zijn moeders huis en haar op moeder te laten passen. Dat lijkt op plat winstbejag, want Kadoke zat nogal omhoog met de verzorging van zijn moeder. Toch is dat maar één kant van de zaak. Het is wel degelijk zo dat hij het goed met haar voor heeft. Zijn ‘grensoverschrijdende therapie’ lijkt inderdaad op haar te werken. 

Bizar 

Op het eind van het boek lijken moeder, Michette en Kadoke in een vreemd soort driehoeksverhouding aangekomen, met tamelijk bizarre details, zoals een Michette die Kadoke aantreft op de schoot van moeder terwijl Michette haar vol op de mond zoent. Michette wil eigenlijk Oscar maar die laat zich niet door haar verleiden. Misschien heeft hij zijn lesje geleerd bij Rose, misschien heeft hij zijn gedrag gesublimeerd, misschien is hij een impotente oude man geworden. 

‘Je keurt het af, Priklopil. Je doet wel alsof je zo open en ruimdenkend bent, maar dat is een pose. Als je echt van iemand houdt zou je hem dan niet helemaal voor jezelf willen hebben?’ (Michette praat tegen Kadoke, rdv). 

Hij schudt nadenkend zij hoofd. ‘Jij geeft aan last te hebben van je gedrag. Afkeuring is per definitie lastig, vrijwel niemand verdraagt permanente afkeuring. Daarom zie ik assimilatie aan algemeen geaccepteerde normen vooral als een poging minder last te hebben van de maatschappij, je vrijer, zorgelozer door die maatschappij te kunnen bewegen. Met mijn vermeende afkeuring heeft dat allemaal niets te maken. Als je het me eerlijk vraagt weet ik niet eens of ik zelfmoord afkeur. Ik probeer die te voorkomen, dat is iets anders.’ 

Puinhoop 

Dat is wat Kadoke doet: hij probeert mensen van zelfmoord af te houden; dat is zijn werk. Hij wil mensen redden die niet gered willen worden, of misschien ook weer wel maar dan op een andere manier dan hij. 

Door het hele verhaal heen probeert Kadoke te onderzoeken wat zijn vak, de psychiatrie nog voor hem betekent en of hij met die resultaten kan leven.

Feitelijk is zijn leven een puinhoop geworden: een oude moeder, geen verzorging voor haar, een zwaar beroep, arts-assistenten die van alles van hem willen, heftig verslaafd aan de sigaretten, wat zijn moeder niet mag weten en gelukkig ruikt zij nog maar weinig. Twee, drie sigaretten tegelijk rookt hij en aan stoppen denkt hij niet, want in de psychiatrie overleef je het anders niet. Iedereen rookt daar, artsen en patiënten. 

Omkering 

Ik probeer een beetje een samenvatting te geven van het verhaal en wat thema’s aan te geven maar dat is bijna onbegonnen werk. Tegelijk zit er minstens een onvoorstelbare omkering in, die ik niet wil verraden. Toen ik het las, een beetje tussen de regels, een beetje tussen neus en lippen door, was ik zo verrast dat ik het hier niet wil verklappen, terwijl dat feit een grote betekenis heeft voor het boek. Vooral waar het de liefde van een ouder voor een kind betreft. 

Conclusie 

Aan de ene kant is dit boek een ‘echte Grunberg’ vol bizarre zaken en vertellingen, maar toch ook weer niet zo bizar als in bijvoorbeeld De Joodse Messias of Tirza. Hier en daar las ik dat mensen teleurgesteld zijn in dit boek omdat het een beetje ‘gewoon’ is, niet Grunberg waardig. Ik ben het daar niet mee eens. Ik vind het een prachtig boek. Je moet dit boek echt ondergáán. Dat is trouwens meestal de beste wijze om Grunbergs boeken te lezen. Laat je meevoeren, de fantastische wereld van Arnon Grunberg in. Hier gaat het over de liefde van een zoon voor zijn moeder en van die moeder voor haar zoon. 

En ja, die moedervlekken uit de titel, die spelen ook een belangrijke rol. 

'Waar ging ik ook weer heen? Ik vergeet het omdat het me bang maakt.’ 

‘Naar Zeeland. Naar een zorghotel.’ 

‘En wat ging ik daar ook alweer doen?’ Ze (moeder, rdv) pakt haar agenda, opent die, alsof ze daarin het antwoord op haar vraag zal vinden. 

‘Leven. Michette zal voor je zorgen. Het zal jullie allebei goed doen.’ 

Moeder kijkt hem wantrouwend aan. 

‘En jij?’ vraagt ze. ‘Wie zorgt er voor jou?’. 

‘Ik blijf hier op je wachten. Voor mij hoeft niemand te zorgen.’ 

‘Dus ik kom hier weer terug?’ 

‘Je komt hier weer terug.’ 

(Citaat uit het een na laatste hoofdstuk)

Auteur 

Arnon Grunberg (officieel: Arnon Yasha Yves Grünberg, Amsterdam, 22 februari 1971) is een Nederlandse schrijver van joodse komaf. Hij schrijft meestal onder de naam Arnon Grunberg, maar maakte ook enige tijd gebruik van het heteroniem Marek van der Jagt.  

Grunberg is afkomstig uit een gezin dat zwaar getraumatiseerd is door de Tweede Wereldoorlog. Zijn

moeder Hannelore Grünberg-Klein (1927-2015) overleefde Auschwitz, waar ze naar eigen zeggen goed behandeld is. Zijn vader zat op talrijke adressen ondergedoken. Arnon Grunberg heeft één oudere zus. In 1982 emigreerde zijn zus naar Israël, waar zij inmiddels met haar gezin in een nederzetting nabij Ramallah een strikt orthodoxe levensstijl volgt. Grunberg zelf zwoer aan het eind van zijn puberteit elke vorm van religie af. Grunberg volgde het Amsterdamse Vossius Gymnasium, maar werd in 1988 van school verwijderd nadat hij voor de tweede keer was blijven zitten. Daarna werkte hij onder meer als jongste bediende bij een apotheek en als bordenwasser.

De jonge Grunberg wilde acteur worden. In 1989 speelde hij de hoofdrol in een film van de Nederlandse filmer Cyrus Frisch. Voordat hij in 1994 doorbrak als schrijver, had hij een kleine uitgeverij, Kasimir.  

Op 23-jarige leeftijd debuteerde Grunberg bij Nijgh & Van Ditmar met Blauwe maandagen, een sterk autobiografische roman, waarin onder andere de oorlogservaringen van zijn ouders aan bod komen. Het boek werd een internationaal succes: in Nederland werd het bekroond met de Anton Wachterprijs voor het beste debuut en het Gouden Ezelsoor voor het bestverkochte debuut. Het werd vertaald naar het Engels, Duits, Deens, Italiaans, Frans, Spaans, Tsjechisch, Zweeds en Japans. Met zijn tweede roman, Figuranten (1997), bevestigde hij zijn talent, alhoewel de ontvangst van deze roman minder enthousiast was dan bij Blauwe Maandagen.(Wikipedia) 

Prijzen, onder andere: 2007 - Libris literatuurprijs voor Tirza; 2009 - Constantijn Huygensprijs voor zijn oeuvre; 2010 - Frans Kellendonkprijs voor zijn oeuvre. 

(Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Arnon_Grunberg)

  

Auteur: Arnon Grunberg 

Categorieën: Literaire romans 

Pagina's: 400

ISBN: 9789048838936 

Uitgever: Lebowski 

Verschenen:september 2017