Niko Tinbergen-Eskimoland

'Exotische ervaring in het hoge Noorden' 

Wanneer je dit boek ziet liggen kun je niet anders dan het even op te pakken en je hart te laten smelten door het zien van deze 3 blije mensen op de foto. Vol vertrouwen kijken ze onbevangen de wereld in, dat raakt de ziel, prachtig! Het boek heet Eskimoland, in onze tijd een vreemde benaming, want wij noemen deze mensen tegenwoordig Inuit, dit betekent 'mensen'. 

Niko Tinbergen schreef dit verslag aan de hand van een Nederlandse expeditie voor het Internationale Pooljaar 1932-1933. Samen met zijn vrouw Lies Rutten deed hij een jaar biologisch onderzoek in Groenland. Hun verblijfplaats was Angmagssalik, een Deense nederzetting aan de oostkust. In dit boek wil hij de nadruk leggen op de levenswijze van de Eskimo's, daar is veel over te vertellen. Wetenschappelijke onderwerpen worden benoemd, niet al te uitgebreid om het verteerbaar te houden voor de leek.

Meewarig 

 

Eén van de eerste anekdotes vindt plaats aan het begin van het boek. Eskimo's maken alles wat ze nodig hebben zelf, niet zo verwonderlijk want de consumptiemaatschappij heeft z'n intrede nog niet gedaan, je leefde van en in de natuur. Toen Tinbergen trots zijn fototoestel showde was de eerste vraag of hij die zelf gemaakt had, bij het horen van het antwoord haalden de eskimo's hun schouders op en keken hem meewarig aan. Tijdens hun expeditie verbleven ze op verschillende plekken. Een plaats waar ze wat langer moesten zijn voor het doen van onderzoek was Kûngmiut, daar werden Tinbergen en zijn vrouw 5 maanden lang gastvrij opgevangen in het gezin van Kârale (een gekerstende sjamaan), zijn vrouw Johanne en hun dochter Elise.

  

Dagelijks leven

 

Het leven in dit wonderschone, maar ook meedogenloze gebied vergt aanpassingen. Met het westerse comfortabele leven heeft het totaal niets te maken, denk alleen maar aan de elementaire levensbehoeften voedsel, kleding en behuizing. Al deze benodigdheden komen rechtstreeks uit de natuur. Fauna en flora leveren in het algemeen voldoende calorieën om in leven te blijven, het is wel zaak om in goede tijden voldoende te bewaren voor de magere maanden. Er is verschil in zomer-en winterbehuizing, in de zomer wordt er gekampeerd ( onder een omgekeerde huidenboot) op een plek waar te jagen valt en 's winters is er een rechthoekig huis, gemaakt van grote platte stenen en zoden en zeehondenhuiden als dakbedekking. Kleding wordt gemaakt van zeehondenhuiden, net als de schoenen.

Transport en jacht

 

Om zich voort te kunnen bewegen gebruiken de eskimo's ski's, sleden met sleehonden en wanneer er water is kajaks, dit zijn ingenieus ontworpen bootjes waarin je helemaal ingesloten zit alsof je een 'maatpak' draagt, je kunt ermee duikelen. Over de jacht wordt eerlijk geschreven, de eskimo's jagen naar behoefte, niet voor de handel.

De taal 

Niko en zijn vrouw hebben zich ingezet de taal van de eskimo’s te leren, hier volgt een kleine uitleg, erg interessant om te weten.De bouw van de taal is verwant met die van enkele Noord-Amerikaanse Indianentalen, Groenlanders schijnen te kunnen spreken met eskimo’s uit Noord Amerika.

 ‘'Wat in onze taal een gehele zin vormt, is in het eskimo’s een of hoogstens enkele woorden, die uit aan elkaar gevoegde delen bestaan, alle gegroepeerd om een zogenaamd hoofdwoord dat een zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord of een werkwoord kan zijn’ 

Daaraan worden voorvoegsels of achtervoegsel geplakt, die kunnen verbogen of vervoegd kunnen worden. Een voorbeeld: 

'Een huis’ is igdlo, ‘ons huis’ igdlorput, ‘ik heb een huis’ (‘ik woon’): igdloqarpunga, met het affix* -qarpoq (‘hij heeft’) in de eerste persoon enkelvoud’ 

Conclusie

Het boek is beeldend geschreven, Tinbergen is een onderhoudend verteller. De beschrijvingen van de imposante natuur, het ijs, de ijsbergen, de fjorden, de vogels, de robben etc. zijn schitterend. De wat mindere kanten krijgen net zoveel aandacht als de positieve geluiden, dit zorgt voor een evenwichtig verhaal. De fascinatie en respect voor de natuur die hij beschrijft laten een onuitwisbare herinnering achter van het leven in een immens en ontoegankelijk gebied.

De mooie zwart-wit foto's zijn een welkome aanvulling op tekst! 

De schrijver 

Niko Tinbergen (1907-1988) kreeg in 1973, samen met Konrad Lorenz en Karl von Frisch, de Nobelprijs voor fysiologie en geneeskunde. De interesse voor de biologie zat er al vroeg in, als kind maakte hij met engelengeduld foto's van vogels. Dat geduld maakte hem tot een scherp waarnemer. 
  

'Gedrag leek vloeiend voor de oppervlakkige beschouwer, maar dat was het niet als je beter keek. Tinbergen begon te beseffen dat gedrag vorm had, net als een hart of een oog. Alleen ging het in dit geval om vorm in beweging. Het hele gedragsrepertoire van een dier kon worden opgedeeld in stereotiepe houdingen, bewegingen en patronen die zich steeds weer in een bepaalde vorm en context manifesteerden. Zo kijken maakte het mogelijk om gedragssequenties, en ook ketens van prikkel en respons, kwantitatief te analyseren. Een benadering van gedrag die veel inzicht heeft opgeleverd.'  

Auteur: Niko Tinbergen 

Uitgever: Uitgerij Van Oorschot 
Genre: Non-fictie 
Pag: 211 
ISBN: 9789028261976 
Verschenen: Maart 2017

(Het boek verscheen voor het eerst en voor het laatst in 1934 in een heel kleine oplage)

*Een affix is in de taalkunde een (meestal gebonden) morfeem dat van zichzelf geen betekenis heeft, maar dat aan een ander morfeem (meestal een woord) vastgehecht wordt om zodoende een nieuw woord met een afgeleide betekenis te vormen. Globaal wordt er onderscheid gemaakt tussen afleidings- en buigingsaffixen.

Een morfeem is een deel van een woord met een eigen betekenis, dat niet in kleinere woorddelen met eigen betekenissen kan worden opgesplitst. Men onderscheidt vrije en gebonden morfemen: een vrij morfeem komt ook als zelfstandig woord voor.