Ton Hoenselaars-Shakespeare Forever! Leven en mythe. Werk en erfenis

Recensie door Tea van Lierop
Uitgeverij Wereldbibliotheek 

'Shakespeare zit in onze genen, een meer dan boeiende beschouwing'

De titel van het boek luidt: Shakespeare Forever! Leven en mythe, werk en erfenis. Op zoek naar de 'echte' Shakespeare blijkt een onmogelijke opgave, wij kijken nu totaal anders aan tegen de geschiedenis zoals die was tijdens het leven van Shakespeare. De schrijver verbindt in dit boek het werk en leven van Shakespeare met de historie en de tegenwoordige tijd. Met de kennis van nu wordt ook een eerlijke blik geworpen op Shakespeares teksten; wordt hij van z'n voetstuk gehaald vanwege racisme, seksisme, antisemitisme? Of blijft hij een mythe tot in de eeuwigheid? Vraagteken of uitroepteken achter forever? 

Beknopte biografie 

William Shakespeare (1564 Stratford-upon-Avon-1616 Stratford-upon-Avon) was een Engels toneelschrijver, dichter en auteur. 'Hij wordt gezien als de grootste schrijver die Engeland ooit heeft voortgebracht. Niet alleen vanwege de kwaliteit van zijn werken, maar ook vanwege zijn enorme invloed op de Engelse taal, waarin nog steeds honderden woorden, uitdrukkingen en citaten aan hem zijn toe te schrijven. Hij schreef 154 sonnetten en een aantal langere gedichten en kan beschouwd worden als de eerste moderne toneelschrijver. Zijn toneeloeuvre bestaat uit 37 werken, verdeeld over drie genres: tragedies, historische stukken en komedies over tijdloze, universele thema's die tot op de dag van vandaag gebruikt worden voor theaterbewerkingen, opera's, musicals en films' (bron wikipedia) 

Doel van de auteur 

'Dit boek gaat over míjn beste Shakespeare, over de man door wie ik tijdens mijn studententijd in jambische verzen droomde en met wie ik inmiddels meer tijd heb doorgebracht dan met wie ook, maar ook over de Shakespeare die anderen door de eeuwen heen uit zijn werk hebben gedestilleerd. Het gaat ook over úw Shakespeare.'

Dit is mooi gezegd, iedereen die dit boek leest heeft zeer waarschijnlijk zijn eigen herinneringen. Misschien heb je ooit een toneelstuk gezien, iets gelezen voor school of was je al bekend met het meeste wat er in dit boek staat. Vast staat dat voor iedereen die zich interesseert voor de persoon, de mythe (?) Shakespeare er wel iets  te vinden is in deze complete 'Shakespeare forever'.
Aan het eind van het boek staan de samenvattingen van de toneelstukken en gedichten op alfabetische volgorde, erg handig! 

Van vele kanten bekeken wordt het zeer verrassende en informatieve rondleiding. Het is onmogelijk aan alle aspecten van het boek aandacht te geven, vandaar dat er paar stukjes uitgelicht worden die tot de verbeelding spreken. 

Vrouwenrollen 

In de tijd dat Shakespeare zijn stukken schreef was het verboden voor een vrouw om als actrice op het toneel te verschijnen. Hij werd heel creatief van dit verbod. Om toch vrouwen op het toneel te krijgen maakt hij handig gebruik van illusie. Mannen hulden zich in vrouwenkleren en koorknapen met hun falsetstem speelden vrouwenrollen. Er was nog een mogelijkheid: minder vrouwenrollen in het script! Vandaar dat er vaak wel een vader is, maar geen moeder. In Romeo en Julia leidt dit spelen met de seksen tot deze pikante situatie: Voor de eerste kus vormen ze de zogenaamde pelgrimskus, de handpalm van Romeo tegen die van Julia. Na de tekst, die een vroom voorspel moet voorstellen, maar vol zit met godsdienstige termen (‘ontwijdt’, ‘altaar’, ‘boete’, ‘een heil’ge’, ‘een pelgrimshand’) maakt Romeo korte metten met de vrome pelgrimskus: 

'ROMEO Een heil’ge heeft toch lippen ook, zou’k denken. 
JULIA Ja, pelgrim, om een vroom gebed te spreken. 
ROMEO En niet om ze aan de pelgrim weg te schenken? 
O, laat zo’n vrome man niet vruchtloos smeken. 
JULIA Je weet, een heil’ge blijft altijd stil, 
Ook als ze ’t vroom gebed verhoren wil. 
ROMEO O heilge, sta dan stil één korte stond, 
Terwijl ik van je mond vergiff’nis pluk. [Hij kust haar] 
JULIA Nu gaan je zonden over op mijn mond.
ROMEO O heerlijke overtreding, zoet geluk: 
Geef mij mijn zonden dan terug als gunst. 
JULIA Wel, kussen is bij jou een ware kunst. [Zij kust hem] (1.4) 

De koningsdrama's  

Deze worden meestal aangeduid als de 'Histories', het zijn er nogal wat en lopen van 1195 tot 1533. Het zijn 10 stukken over de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van de Engelse monarchie. Shakespeare neemt stelling in zijn stukken, hij is voorstander van de monarchie. De stukken zijn feitelijk niet allemaal juist, hij laat bijvoorbeeld de eneuch Mardian in 'Antonius and Cleopatra' uit 1606 een partijtje biljart spelen met Cleopatra (ca 200 v.Chr.) terwijl biljart pas omstreeks 1550 gespeeld werd in Engeland en Frankrijk.

De Storm 

Er wordt beweerd dat Shakespeare met De storm afscheid neemt van het theater. Het is onvoorstelbaar hoeveel thema's en verwijzingen in één toneelstuk verborgen kunnen zitten. In De storm roept Shakespeare herinneringen op van andere blijspelen, komedies en koningsdrama's.

'Betoverd, als in een droom, dwalen wij door De storm als door een zaal vol spiegels die reflecteren wat wij uit de rest van het werk kennen, en wij horen daarbij de echo van de muziek der sferen' 

In de epiloog laat Shakespeare Prospero (de magiër) het publiek uitnodigen om hem door middel van applaus te bevrijden uit de illusie van het theater. 

Conclusie 

Ton Hoenselaars heeft in dit boek zijn kennis en enthousiasme weten te delen. Het is duidelijk geworden hoe diep Shakespeare geworteld is in ons dagelijks leven en in de kunst. Liefhebbers van historie en cultuur kunnen hun hart ophalen en vele uren doorbrengen met dit complete, uitgebreide en toch zeer toegankelijk boek. Jammer dat de recensie niet eindeloos lang mag worden, want ook de beschrijvingen van hoe het er vroeger aan toeging in zo'n theater zonder verlichting zijn erg leuk om te lezen.

Auteur

Ton Hoenselaars is hoogleraar Engelse taal- en letterkunde in Utrecht en weet alles van en over William Shakespeare en zijn werk. Bovendien kan hij er ongelooflijk boeiend en vermakelijk over schrijven. Al die kennis heeft hij nu samengebracht in Shakespeare Forever. (UU.nl nieuws) 

 Auteur: Ton Hoenselaars

 Uitgever: Wereldbibliotheek

 Genre: Kunst en Cultuur

 ISBN: 9789028426641

 Pag: 432

 Verschenen: 22 augustus 2017