Madeline Miller-Een lied voor Achilles

Uitgeverij Meulenhoff

                                                                              'Aristos Achaion!’ 

                                                                                                                      (De beste der Grieken) 

Wonderschone hervertelling van Homerus' Ilias  

Wanneer je Ilias hoort denk je aan de beginregel van de verzen van Homerus 'Zing, godin, over de wrok van Achilleus van Peleuss'. Net als in Ilias, het epos waarin Homerus een deel beschrijft van de tienjarige Trojaanse oorlog, is Achilles het hoofdpersonage en held in Een lied voor Achilles. De naam Ilias is ontleend aan Ilios of Ilion, de oude, Griekse naam voor Troje, deze stad lag in Klein-Azië aan de noordwestkust van Anatolië.

De auteur van het boek, Madeline Miller, heeft tien jaar gedaan om het boek te schrijven. De mythologische verhalen werden met de paplepel ingegoten, haar moeder las voor uit Ilias en andere Griekse mythen. De liefde voor de levensechte personages was geboren en werd later gevoed door haar leraar Latijn. Aan het einde van haar studie klassieke talen kreeg ze het idee zelf een verhaal te vertellen over de personages.

Banneling 

Het verhaal wordt verteld door Patroclus, een jonge prins die na een misstap verbannen wordt naar het piepkleine staatje Phthia.

Hier zwaaide Peleus de scepter. Hoewel deze zelf niet goddelijk was, verkreeg hij door zijn slimheid, moed en schoonheid de zeenimf Thetis als vrouw. Haar enige kind was Achilles. Patroclus voelt bewondering voor Achilles:

'Alleen daar zag ik Achilles. Hij bracht zijn dagen anders door, prinselijker. Ze waren gevuld met verplichtingen waar wij buiten stonden. Maar hij at altijd met ons, steeds aan een andere tafel. Zijn schoonheid was in de enorme zaal als een vlam, helder en levendig, waar ik tegen wil en dank steeds naar keek. Zijn mond was een volslanke boog, zijn neus een aristocratische pijl. Als hij zat, raakten zijn ledematen niet in een kluwen verwikkeld, zoals die van mij, maar ze arrangeerden zich met een perfecte élégance, alsof hij model zat voor een beeldhouwer. Zijn opmerkelijkste eigenschap was dat hij niet de hele tijd mooi zat te wezen. Hij nam geen poses aan en trok geen pruillipjes, zoals veel knappe kinderen.' 

De twee jongens groeiden samen op. Hun vriendschap werd hecht en de aantrekkingskracht werd grote naarmate ze wat ouder werden, naar meisjes taalden ze niet. Thetis was een bijzonder wrede, onaangename vrouw en probeerde de twee uit elkaar te drijven, ze hield niet van stervelingen. 

Thetis dips Achilles in the Styx by Peter Paul Rubens (between 1630 and 1635)

Chiron 

De ontluikende vriendschap wordt schitterend verteld. De bewondering van Patroclus voor Achilles, wanneer hij ziet hoe goed getraind hij omgaat met wapens, doet Patroclus verlangen naar een gevecht, maar Achilles moet overgehaald worden, hij weigert. De krachtmeting die hierop volgt is bepalend voor de rest van hun vriendschap.

Het is heel moeilijk de prachtig beschreven sfeer weer te geven. Of het nu gaat om beschouwingen van het dagelijks leven, het gevoel dat Patroclus bekruipt wanneer hij Achilles bekijkt tijdens het bespelen van de lier. Alles wordt zo beeldend beschreven, dat je erg dichtbij de personages komt. 

Omstandigheden dwingen de jongens een tijdlang te verblijven in de grot van Chiron, een centaur. Wanneer de twee plaats mogen nemen op zijn rug wordt verteld waar ze steun mogen zoeken en waar beslist niet, niet met benen persen en niet aan me rukken! Zo praktisch en logisch, alsof deze wezens echt bestaan hebben.

Chiron is een wijs man, hij geeft les. Zijn woning ligt op de Pelion, onderweg wijst hij dingen aan zoals de berg Othrys, een riviertje dat de Apidanus voedt, bijzonderheden over cipressen.

Deze geleerde geeft hen zijn kennis door op het gebied van geneeskunde, spoorzoeken, overleven in de natuur en het bereiden van de maaltijd. Als prinsen leerden ze dit soort vaardigheden niet. 

L'Éducation d'Achille par le centaure Chiron (Achilles wordt door de centaur Cheiron opgeleid) van Jean-Baptiste Regnault, 1782, Louvre, Parijs, Frankrijk

Helena

Het verhaal vraagt om wat tempo, want uiteindelijk moet Troje overwonnen worden. Wat was de aanleiding ook al weer?

O ja, Helena van Sparta, de vrouw van Menelaos, was geschaakt door Paris, een Trojaan. Om haar te wreken roept Menelaos alle helden en koningen van Griekenland op om te strijden tegen Troje. Zo ook Achilles en Patroclus, de laatste niet zozeer omdat hij koning of held is, maar omdat hij een eed afgelegd had. Patroclus was één van de mannen die meedongen naar de hand van Helena, dat was nog voor hij verbannen was naar Phthia. Helena was de dochter van Tyndareüs, Koning van Sparta.

Haar moeder Leda zou gegrepen zijn door, als zwaan vermomde, Zeus. Na negen maanden bracht zij twee tweelingen voort: Clytaemnestra en Castor, van haar sterfelijke echtgenoot; en Helena en Castor van Zeus.

De dag dat Patroclus zich meldde als vrijer, hij was pas negen, zou hij niet snel vergeten. Het koninklijke vertrek was rijk versierd en er waren honderden mannen gekomen om naar Helena's hand te dingen. Beladen met de mooiste geschenken probeerden zij in de gunst te komen. Onder de gegadigden waren koningen en prinsen, maar ook zonen en kleinzonen van goden. Over een aantal waren liederen geschreven. Er waren klinkende namen bij zoals Philoctetes, vriend van Hercules, die in het bezit was van Hercules' beroemde boog. Ook Menelaüs en Agamemnon, zonen van Atreus, Odysseus en Ajax, zoon van Telamon waren van de partij. Uiteindelijk werd besloten dat Helena zelf mocht kiezen, dat alle anderen een eed zouden afleggen om Helena's keuze te respecteren en dat zij haar echtgenoot zouden verdedigen tegen iedereen die probeert hem van haar af te nemen. Menelaüs wordt haar echtgenoot. 

Paris en Helena, door Jacques-Louis David (1788)

Troje 

Voordat alle strijdkrachten per schip aangekomen waren in de buurt van Troje, de kampen opgeslagen en er echt gestreden werd, was er al heel wat gebeurd. De strategie van de Grieken bestond uit een fiks aantal omtrekkende bewegingen om al plunderend het omliggende gebied van de stad te belegeren. Iedereen die zich verzette werd vermoord, de rest werd lijfeigene, je beroofde hen van alle voedsel en gijzelde hun dochters en vrouwen om loyaliteit af te dwingen. Een uitputtingsslag dus, de stad zou geen bevoorrading meer krijgen en zouden hun poorten moeten openen

De buit van de plundering werd eerlijk verdeeld, zo kwam het meisje Briseïs onder de hoede van Achilles en Patroclus. De auteur heeft het gedeelte waarin het meisje langzamerhand bevriend raakt met de twee jongens erg mooi beschreven, zij leert hun taal en neemt Patroclus mee op zoek naar geneeskrachtige kruiden. Plaats voor lichamelijke liefde is er niet, de jongens hebben elkaar. 

Na de omtrekkende bewegingen wordt het tijd voor de aanval. Patroclus mag, na veel aandringen, mee naar het slagveld en zich achter de schitterend uitgedoste Achilles opstellen.  

'Prins Achilles, zoon van koning Peleus en de godin Thetis. Aristos Achaion!’ 

Bij wijze van antwoord veranderde de lucht. Helder zonlicht brak door de wolken en stroomde over Achilles, rolde over zijn haar en rug en huid en veranderde hem in goud. Hij leek opeens groter, en zijn tijdens de reis verfomfaaide tuniek werd gladgestreken totdat ze glom, wit en proper als een scheepszeil. Zijn haar pakte het licht als een kleurrijke vlam.' 

Achilles Lamenting the Death of Patroclus (1855) by the Russian realist Nikolai Ge

Om niet teveel prijs te geven worden de stappen wat groter. De eer, de eed en de voorspellingen zijn belangrijke thema's in het verhaal. Wanneer de eer geschonden wordt en zeker van iemand zoals Achilles, kan dat resulteren in een serieuze strijd, dat is precies wat er gebeurde tussen Achilles en Agamemnon. Lees verder wat de gevolgen zijn van die twist,hoe verdrietig het is een geliefde te moeten missen, of een voorspelling uitkomt en hoe mooi de gebeurtenissen opgetekend worden. Madeline Miller heeft een schitterend verhaal geschreven, Robert Neugarten zorgde ervoor dat het ook in het Nederlands een fijn leesbaar boek is geworden.

Titel: Een lied voor Achilles 

Oorspronkelijke titel: The song of Achilles 

Vertaling: Robert Neugarten 

Uitgever: Meulenhoff 

ISBN: 9789460233692 

Pag.: 368 

Genre: fictie 

Verschenen: oktober 2012