Recensie door Tea
van Lierop
Uitgever Meulenhoff
Spectaculaire
machtsstrijd om tekens….
Dit boek kent wat
waardering betreft twee uitersten: zij die het boek verguizen om
diverse redenen en zij die het een absurdistisch, vlot geschreven en
rake roman vinden. Ik behoor tot de laatste groep. Onlangs las ik het
voor de tweede keer in een leesclub en was benieuwd of het me weer
zou bekoren.
Over de inhoud valt
veel te vertellen. In het kort gaat het over ‘het geheim’ van
Roland Barthes, Frans literatuurcriticus en -theoreticus, semioticus
en filosoof, beïnvloed door de semiotiek en het structuralisme wiens
werk grote invloed had op het poststructuralisme. Laat de aspirant
lezer vooral niet ontmoedigd raken door deze termen, zonder
voorkennis is het ook genieten van het verhaal en de stijl van Binet.
In diverse interviews vertelt Binet dat hij de intellectuelen wilde
desacraliseren, maar hen ook een hommage wilde brengen. Vooral
Barthes, van hem leerde Binet een tekst analyseren en begrijpen.
Voilà, er valt iets op te steken!
Om het verhaal
spanning mee te geven verzon Binet een moord met het geheime document
als motief. Het document bevatte de (fictieve) zevende functie van
taal waarmee grote belangen op het het spel stonden, met dit document
kreeg men een wapen in handen. Taal als wapen. De timing was perfect.
De Franse presidentsverkiezingen waren juist in die tijd – begin
1980 – actueel. François Mitterand en president Giscard hadden
groot belang bij zo’n extra wapen.
Er wordt een fiks
aantal personages opgevoerd en bijna allemaal bestaan of bestonden ze
echt. Een paar zijn niet direct te herleiden, maar zijn mogelijk wel
terug te voeren op bestaande personen zo is het personage Bayard, de
sympathieke speurneus, mogelijk gebaseerd op Pierre Bayard. Hij
schreef ‘Hoe te praten over boeken die je niet hebt gelezen’
Enfin, een moord
dus. In het boek wordt Barthes vermoord, in werkelijkheid komt hij om
het leven door een ongeluk in maart 1980. Om de moord op te lossen
wordt Jacques Bayard in het leven geroepen. Met hulp van Simon
Herzberg, taalwetenschapper, begint de zoektocht naar het raadsel.
Waarom was er een aanslag, wat was het motief en welke krachten
zitten achter dit misdrijf?
Het detectivegehalte
zorgt voor een spannend verloop en geeft Binet de gelegenheid uit
te leggen wat je allemaal met taal kunt doen. Wanneer je taal
herleidt tot tekens en deze tekens vervolgens voorziet van een
betekenis kan een goede observator een messcherpe analyse maken
wanneer hij iemand gadeslaat.
‘Barthes’ geniale zet was dat hij zich niet beperkte tot communicatiesystemen, maar zijn onderzoeksveld uitbreidde tot betekenissystemen. Als je eenmaal van de taal geproefd hebt, verveel je je tamelijk snel met elke andere vorm van communicatie: de bewegwijzering of militaire tekens bestuderen is voor een linguïst ongeveer even boeiend als tarot spelen of jokeren voor een schaker of een pokerspeler.’
Roland Barthes (fair use) |
De zoektocht wordt
geen rechte lijn van A naar B omdat er meerdere belanghebbenden in het
spel zijn. Grensoverschrijdend op alle fronten volgt stukje bij
beetje de ontwarring. Niets en niemand ontziend steekt Binet de draak
met beroemdheden als Umberto Eco, Julia Kristeva en haar man Philippe
Sollers, Bernard-Henri Lévy afgekort BHL), Michel Foucault en
anderen. Ze krijgen een plaats in het boek, niet altijd even
voordelig zodat de kritiek niet mals was na het verschijnen. Kristeva
en Sollers zullen geen uitnodiging aannemen waarbij ook Binet tot de
genodigden behoort. Het satire-gehalte is groot, personages worden
vaak enorm karikaturaal neergezet en roept de vraag op wat de reden
is om zo van leer te trekken.
Parijs is de start van de zoektocht, maar de aanwijzingen maken het nodig te reizen naar
Bologna, Ithaca, Venetië en Napels. Stuk voor stuk levendige en
spectaculaire scenes die mij de indruk gaven echt naar theater te
kijken. Ook de uitgesproken passages over de gay scene, de seks op de
snijtafel en vooral de geheimzinnige Logos Club. Absurde
beschrijvingen van verliezers in een dispuut van deze Club doen de
lezer huiveren….
‘‘Het is mooi, mijn zeugma! Het is fraai, mijn asyndeton! Maar er moet wel een prijs voor worden betaald. Vanavond zult u de prijs van de taal leren kennen. Want ons devies is, en zo zou de wet op aarde ook moeten zijn: niemand praat straffeloos! Bij de Logos Club wordt er niet met woorden betaald, nietwaar, beste mensen?’Bayard spreekt een oude, witharige man aan, die twee kootjes van zijn linkerhand mist.’
Eén van de motieven
is de zwarte Citroen DS, het is een mooi voorbeeld van hoe feit en fictie
verweven zijn. Het iconische ontwerp wordt genoemd in Roland
Barthes-Mythologieën (1957) waarin volgens journalist en romancier
Jérôme Garcin
‘[…]Barthes in
zijn boek het bijtende portret had getekend van de Franse
consumptiemaatschappij aan de hand van haar mystificaties [...]’ https://www.groene.nl/artikel/mythen
Uit Mythologies-Roland Barthes |
Samenvattend in één
zin: ‘De zevende functie van taal legt uit welke macht taal heeft,
de machtsstrijd wordt spectaculair uitgevochten waarbij geen enkel
middel wordt geschuwd.’
Wie niet terugdeinst
voor bovenstaande beschrijvingen kan met dit boek een aantal
grandioze leesuren beleven.
De auteur
Laurent Binet
(Parijs, 19 juli 1972) is een Frans schrijver. Hij verkreeg
bekendheid met zijn verzetsroman HhhH uit 2010.
kBinet is de zoon
van een historicus en studeerde literatuur in Parijs. In 1996 deed
hij vervangende dienstplicht in Košice, Slowakije, waar hij Frans
doceerde aan een luchtmachtschool. Sindsdien is hij leraar moderne
literatuur in Parijs en werkt hij ook aan de Universiteit van
Vincennes Saint-Denis.
In 2000 publiceerde
Binet zijn surrealistische vertelling Forces et faiblesses de nos
muqueuses (sterke en zwakke kanten van onze slijmvliezen) en in 2004
verscheen zijn boek La Vie professionnelle de Laurent B. (Het
beroepsleven van Laurent B), over zijn ervaringen als docent Frans.
Internationale
bekendheid verwierf Binet met zijn debuutroman HHhH (acroniem voor
'Himmlers Hirn heißt Heydrich') uit 2010, zich afspelend binnen het
Tsjechische verzet in de Tweede Wereldoorlog, cumulerend in de
aanslag op SS-leider Reinhard Heydrich in 1942. Voor dit werk kreeg
hij de 'Prix Goncourt du premier roman' toegekend. De Nederlandse
vertaling door Liesbeth van Nes verscheen in 2011.
In 2012 verscheen
zijn boek Rien ne se passe comme prévu (Nederlands: Niets gaat zoals
werd verwacht), over de verkiezingscampagne van François Hollande,
in 2015 La septième fonction du langage (Nederlands: De zevende
functie van de taal), een roman die speelt met werkelijkheid en
fictie, tevens een satire op het intellectuele discours van het
Franse poststructuralisme.Wikipedia
Titel: De zevende
functie van taal
Auteur: Laurent
Binet
Uitgever: Meulenhoff
ISBN: 9789402305852
Vertaling: Liesbeth
van Nes
Pag.: 414
Genre: fictieve
Verschenen: april
2016
Verschenen
oorspronkelijk: 2015 La septième fonction du langage
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.