Uitgeverij Atlas Contact
Bijkomen van een uitzinnig
avontuur dat aanzet tot reflectie
Het gebeurt mij niet vaak.
Een boek waarvan je zeker weet dat je dit verhaal nooit meer zult vergeten. 'De
goede zoon' van Rob van Essen is zo'n boek. Veertig pagina's voor het einde van
deze road-trip wist ik nog steeds niet hoe het zou aflopen. De zestigjarige
schrijvende hoofdpersoon kan dan nog steeds alle kanten op in deze plotloze
triller. Maar dan heeft de lezer al een flink avontuur achter de rug. Spannend
tot het einde, hilarisch, bizar, aandoenlijk, intrigerend én een verhaal met
een flinke gelaagdheid. Het verhaal wisselt tussen twee tijdsbestekken. Het
eerste bestek speelt zich af aan het eind van de twintigste eeuw. Voor de
'oudere jongeren' onder ons door de voorbijkomende namen of gebeurtenissen heel
herkenbaar. Van de Amerikaanse sitcom Roseanne, weekblad Libelle tot 'pump up the volume'. En daardoor
verweven de lotgevallen van de hoofdpersoon in een zwaar gereformeerde familie.
Deze periode wordt afgewisseld door een doelloze tijd in de toekomst waarbij
iedereen een basisinkomen heeft (een grote Europese operatie) waardoor musea worden
overspoeld door de middenklasse, iedereen gaat schrijven maar praktisch niemand
meer leest, zelfrijdende auto's op het wegennet een vanzelfsprekendheid zijn en godzijdank grootgrutter Albert Heijn nog steeds kassières achter de lopende
band heeft zitten. Het meest opmerkelijke in dit toekomstbeeld is het feit dat
de robotica de mensheid inmiddels achter zich heeft gelaten en zelfs enige mate
van cynisme heeft ontwikkeld tegenover de mensheid. Dat zet je wel aan het
denken (zuivere gevoelens zoals cynisme zijn namelijk nooit te programmeren).
Tussen deze periodes
speelt zich een geheim avontuur af dat te maken heeft met de gefabriceerde
levensloop van een kroongetuige. Op zich is dat een vrij simpele (en
herkenbare) rode draad. Maar er zit zoveel meer in de 380 pagina's. Rob van
Essen gunt ons een blik in de toekomst.Van een mogelijke wereld die voor ons
ligt tot een interessante bespiegeling op een filosofisch niveau. Eerlijk
gezegd geen aantrekkelijke toekomst. Als herinneringen en ervaringen kunnen
worden verkregen of worden uitgeruild tussen de mensen, wanneer zijn mensen dan
zichzelf en wat is dan hun identiteit? Wat is dan nog 'eigen'? Vraagstukken die
de lezer snel bezig gaan houden (zonder herkenning en referenties blijven
'overgezette' herinneringen naar mijn mening gewoon verhalen).
De 'goede' zoon bezoekt
elke week trouw zijn, dementerende, moeder in het verzorgingshuis. We lezen dat
zij haar gehele leven zich heeft laten terroriseren door zwaar gereformeerd
extremisme in de vorm van 'hel & verdoemenis'. Door het verlies van haar
bewustzijn raakt zij haar angst kwijt totdat zijn (uiteindelijk) helemaal
zorgeloos gelukkig is. Het maakt voor haar allemaal niets meer uit. Ook niet
dat ze haar zoon niet meer herkent. Trouwens, ook haar zoon voelt zich alleen
maar thuis op de plekken waar hij geen zorgen meer heeft, waar alles voor hem
wordt beslist en geregeld in deze ongewisse tijd.
De reis met de
zelfrijdende auto is het hoogpunt van het boek. De interactie tussen de
'alwetende' praatzieke robot (verbonden met alle andere robots en voorzien van
alle digitale kennis die beschikbaar is) en zijn passagier is werkelijk
schitterende proza. Deze laatste wordt helemaal ingepakt door de robot. Ook
hier wordt alles weer voor hem beslist.
Op de keper beschouwd zijn
er een aantal dingen die niet kloppen of onduidelijk zijn. Zoals het bezoek van
de hoofdpersoon aan zijn psychiater Colenbrander tijdens de reis terwijl deze
al dertig jaar geleden door De Dienst is vermoord (betreft het hier een droom
of gebeurt het echt?). Een beetje verwarrend. Of de leeftijd van de
hoofdpersoon in verhouding tot de herinneringen aan zijn jeugd. De rode draad
van de kroongetuige linkt naar een overbekende ontvoering. De daarbij verzonnen
namen zijn echt te flauw. En sommige beschrijvingen roepen vragen op. Aan het
eind van de reis (ergens in Frankrijk?) belandt de zelfrijdende auto tussen een
massa pelgrims. Dat kan ik nog wel begrijpen in een doelloze maatschappij. Men
is weer op zoek naar zingeving. Invulling van hun lege leven. Maar waarom
willen deze pelgrims ook naar binnen in het klooster? Of de hulp die wordt
gevraagd aan de oud-rechercheurs om nogmaals maquettes te maken ten behoeve van
de kroongetuige terwijl ze aardig wat jaren daarvoor ook al als gepensioneerden
in het archief bezig waren. Deze minimale inconsistenties vallen in het niet
bij de bizarre wendingen en de humor in dit goed geschreven verhaal.
Wat ik persoonlijk wel
jammer vind is dat Rob van Essen alles tot aan het einde heeft verteld. Een
open eind, na de injectie, had de lezer nog meer bezig gehouden om er zelf een
einde aan te breien.
Maar 'De goede zoon' is duidelijk een terechte winnaar van de
Librisprijs. Complimenten ook voor het omslagontwerp van Nanja Toebak met de
tram 6 die na vele decennia nog steeds in het geheugen is gebrand om terug in
de tijd te stappen.
Auteur
Rob van Essen (Amstelveen,
25 juni 1963) is een Nederlandse schrijver, vertaler en recensent.
In 2009 werd zijn roman
Visser genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs, en tien jaar later, in
2019, won hij deze prijs met zijn roman De goede zoon. Zijn tweede
verhalenbundel, Hier wonen ook mensen, werd in 2015 bekroond met de J.M.A.
Biesheuvelprijs.
Titel: De goede zoon
Auteur: Rob van Essen
Pagina's: 384
ISBN: 9789025453411
Uitgeverij Atlas Contact
Verschenen: september 2018
is de titel ' de goede zoon ' een goede titel ? ik vind hem niet alles dekkend. 'De mooie Amnesia'of 'Mijn reis met Amnesia'
BeantwoordenVerwijderen