Leni Zumas - Rode klok

Recensie door Roosje

Uitgeverij Atlas Contact

De levens van vrouwen

Geen spoilers!

Vier vrouwenlevens volgen wij, of eigenlijk zijn het er vijf. De vier leven in een plaatsje aan de westkust, aan zee, in Oregon - het fictieve Newville, een paar honderd kilometer van de hoofdstad Salem, dat niet verward moet worden - maar ergens toch ook weer wel - met Salem, Massachusetts, waar in 1692 gruwelijke heksenprocessen plaatsvonden, die we nog in zo’n beetje de helft van de horror- en heksenfilms genoemd zien worden. Dit is het Salem in Oregon.

Het is ergens in de 21e eeuw, hoewel in het huis van de Echtgenote nog een pick up gebruikt wordt om muziek te luisteren en de Biografe nog een telefoon heeft die niet met internet verbonden is en de Genezeres haar energie uit batterijen haalt. De vrouwen leven zichtbaar hun vrouwenleven, dat heel anders is dan het leven van de mannen. Meteen vermoeden we Margaret Atwood om de hoek te zien aankomen met haar The Handmaid’s Tale. De andere twee vrouwen zijn de Dochter en de Genezeres.

Het is opvallend dat we in de eerste helft van het boek - zo ongeveer dan - de vrouwen alleen aangeduid zien met hun functie, niet met hun eigennaam. In het begin weten we nog niet veel van hen en blijft veel verhuld en/of in de lucht hangen. Maar Zumas schrijft heel lucide. Opmerkzame lezers kunnen zelf het plaatje gaan inkleuren. Geloof me, dat ga je vanzelf doen en het klopt.

Daarom kan ik van het verhaal eigenlijk weinig vertellen; dit moet je zelf gewoon doen. Het belangrijkste personage is de Biografe, die een biografie schrijft over de negentiende-eeuwe Faröerse vrouw en ijswetenschapper Eivør Mínervudottír, die niet de weg van vrouwen volgde en die haar wetenschappelijk werk niet onder haar eigennaam gepubliceerd kreeg. Ze stierf op het ijs en kreeg een zeemansgraf:

‘Ze liet geen geld of bezittingen of een boek of een kind na, maar haar lijk heeft dieren in leven gehouden, die op hun beurt weer andere dieren in leven hebben gehouden.’ 

(2018: 408).

Het is het leven van gewone vrouwen. Zij leven onder de dreiging van de nieuwe paternalisering van mannen, in het bijzonder de nieuwe wetgeving die van kracht gaat worden, die abortus en ivf verbiedt. Side effect is dat kinderen twee ouders horen te hebben, dus dat ongetrouwde vrouwen, Bom-moeders (eigenlijk met een ‘m’, b(ewust)o(ngehuwde)-moeder) geen kind meer mogen hebben. Het is allemaal niet zo verschrikkelijk als in Atwoods dystopische roman, maar de dreiging is overal tastbaar.

Er is grote aandacht voor wat vrouwen bezighoudt met veel nadruk op het lichamelijke: gewenste en ongewenste zwangerschap; menstruatie; een tikkende biologische klok (ziedaar de titel, klok wordt ook gebruikt voor baarmoeder); ivf; het moederschap, hoezeer gewenst, is zwaar; het lichaam dat veranderd door hormonen en zwangerschap; schaamlipcorrecties; schaamhaar;  huwelijk; single blijven, gewenst en ongewenst; overspel; ovulatie; gynecologen; abortussen, legaal en illegaal; gezondheid; huishouden; gezond eten en snoepzucht; seks; lesbianisme; adoptie. Het boek brengt je bijna terug naar de jaren 70 met allerlei actiegroepen en nadrukkelijke eis voor vrouwenrechten en emancipatie. Misschien dat dat mensen afschrikt.

Zumas schrijft heel helder en heel zorgvuldig. Langzaam borduurt zij het plaatje helemaal vol. Misschien zijn er mensen die die stijl een beetje saai zullen vinden. Dat is het niet. Levens van vrouwen zijn nooit saai, ook niet de levens van vrouwen in het verleden. Dat vrouwen nog steeds geen gelijke rechten hebben, niet in het Westen en ook niet in ontwikkelingslanden - ik zocht even naar de politiek-correcte term, maar ontwikkelingsland mag, als ik het goed begrijp -.

Niet schuilt het ‘kwaad’ van Zumas’ boek in de fictieve dystopie als bij Atwood, maar feitelijk in de gewone wereld van nu. De Amerikanen in Zumas boek hebben de pech dat zij een president kregen, die niet iedereen wilde, de Biografe zegt: een president waarop ik niet gestemd heb. Dat is natuurlijk een steek onder water.

De natuur, de zee, het land, de aarde, dieren, bescherming van dieren spelen een zeer grote rol. De Genezeres staat daar symbool voor.

Het is lastig veel van het verhaal prijs te geven, dus dat doe ik niet.  De roman is uitermate goed geschreven en boeit tot op de laatste van dit lijvige werk. Het is een echt vrouwenboek, dus ik weet eigenlijk niet wat mannen ervan zullen vinden. Daar ben ik wel heel benieuwd naar. Als je er zin in hebt, laat me dat dan weten.

Auteur

Leni Zumas is een Amerikaanse schrijver en woont in Portland, Oregon . Zij is de auteur van twee romans ( Red Clocks and The Listeners ) en een verhalenverzameling (Farewell Navigator). Haar korte fictie en essays zijn verschenen in Granta , The Cut, The Sunday Times Style (VK), Tin House, Lenny Letter, The Collagist , Quarterly West en elders. Ze geeft leiding aan de MFA- en BFA- programma's aan de Portland State University .

Zumas groeide op in Washington, DC, waar ze de Sidwell Friends School volgde. Ze studeerde af aan de Brown University en het Amherst MFA-programma van de Universiteit van Massachusetts. Voor Portland State doceerde ze aan Columbia University , Hunter College , Eugene Lang College, het Great Smokies Writing Program aan de UNC Asheville en het Juniper Summer Writing Institute.

Het eerste boek van Zumas, Farewell Navigator: Stories, werd in 2008 door Open City uitgegeven. Miranda juli zei over de verzameling: "Als de duisternis ooit je vriend is geweest, is jouw verhaal hier." "Het is een zeldzame schrijver die ons dichter bij mensen kan brengen die we misschien de straat oversteken om te vermijden", schreef een recensent in LA Weekly. Zumas was geprofileerd in de Debut Fiction-uitgave van het tijdschrift Poets & Writers en stond in de documentaire 60 Writers / 60 Places (2010) van Michael Kimball en Luca Dipierro.

Auteur: Leni Zumas

Titel: Rode klok - Red Clocks

Vertaling: Linda Broeder

Pagina's: 416

ISBN: 9789025453282

Uitgeverij Atlas Contact

Verschenen: november 2018