Recensie door Tea
van Lierop
Uitgeverij Nobelman
Poëtische
observaties in nevelen gehuld…
Het
verhaal
Observator
Wie
observeert wie in deze novelle? Het is een zoekplaatje, de ene keer
heeft een ik-persoon het woord, een andere keer een tweede, die
onmogelijk dezelfde ‘ik’ kan zijn. Dan weer wordt er beschouwend
gesproken over een situatie in het verleden. Maar het is volstrekt
niet belangrijk wie er achter de wisselende perspectieven schuilgaat,
laat de mooie woorden rustig komen en aaneenrijgen tot een
evenwichtig geheel. Volg de man in de schommelstoel en de observator
die een personage kan zijn, maar ook een dubbelganger van de man in
de schommelstoel zelf.
Immigranten
Het boek is opgebouwd uit 37
korte hoofdstukken en heeft geen duidelijke chronologie of andere
samenhang. Het zijn flarden herinneringen uit de jeugd van de
schommelstoelman en van zijn opa en oma. Uit die herinneringen valt
op te maken dat in elk geval de oma van de ik-persoon een
immigrantenachtergrond heeft, zij komt uit Engeland en er is iets
niet helemaal goed gegaan met de papieren waardoor er problemen
ontstaan met de ziektekostenverzekering. De tragiek waarmee opa en
oma te maken krijgen wordt bijna terloops weergegeven, maar je leest tussen de
regels door dat dit een harde tijd geweest moet zijn voor de familie.
‘Ze gingen door de hele
ambtelijke molen, telefoongesprek na telefoongesprek. Het was een
keuzemenu waarin je aan de lijn moest blijven en te horen kreeg voor
die en die persoon druk op 4, voor die en die persoon druk op 2, voor
die en die persoon druk op 12, iets dergelijks. En nooit kreeg je
iemand aan de lijn.’ (blz.66)
Couleur
locale
De
lezer maakt verschillende trips mee tijdens het lezen. Een daarvan is
een roadtrip inclusief beknopte, maar afdoende beschrijvingen van de
besproken plaatsen. Een voorbeeld is wanneer de ik-figuur zich
medisch laat onderzoeken, dat gebeurt ergens diep in de woestijn, de
Painted Desert, in het land van de Apaches. Dan weer is er een
prachtige passage over een grensstadje tussen Californië en Arizona
waar in 1953 blanke mannen op kamelen deden of ze Arabieren waren.
Bij diezelfde gelegenheid herinnert de jonge ik-figuur het ongeluk
waarbij een een paard neergeschoten werd en een jockey op de grond
lag. Hij herinnert zich ook nog de verzuchtingen van de degenen die
gewed hadden op het veelbelovende paard. Subtiel en ironisch
tegelijk.
Ontsnapt
Soms lijkt er een fantastische
vertelling tussendoor geglipt te zijn. Er staat een nogal
gedetailleerd verslagje over de ontsnapping uit Alcatraz. Het lijkt
alsof de schommelstoelman zelf ontsnapt is uit de gevangenis. Zo
wordt het verteld. Misschien bedoelt hij het als metafoor en zou hij
zelf graag willen ontsnappen uit de gevangenis van zijn eigen zieke
lichaam en/of demonen en visualiseert hij het op deze manier omdat
hij nu eenmaal beschikt over een sterke verbeelding of hij bedoelt het wellicht absurdistisch.
‘Ik zou je dit
waarschijnlijk beter niet kunnen vertellen. Mijn ontsnapping. De
rugslag door de baai.
Nu weet je het. Nu weet je
dat ik een ontsnapte gevangenen ben. Nu weet je het. Eerst niet. Nu
wel. Je weet te veel. Je zult door iemand uit de weg moeten worden
geruimd. Misschien door die figuur die me de hele tijd achtervolgt.’
Stijl
De
stijl is soms zakelijk, soms poëtisch. Met korte zinnen beschrijft Shepard situaties
waarbij hij regelmatig rustpunten aanbrengt door iets over de
omgeving te vertellen. Vaak zijn het vogels die hun aanwezigheid
kenbaar maken, maar het kan ook een beschrijving zijn van de
weersomstandigheden die tot de verbeelding spreken. De nevel
waarover gesproken wordt verhoogt de geheimzinnigheid die rondom de
personages hangt, dat is vast ook de bedoeling en het is helemaal niet
zo belangrijk wie precies aan het woord is, het gaat om het totaal
van de herinneringen van een man die afscheid moet nemen.
Conclusie
Dit is de eerste kennismaking
van mij met deze auteur. Ik lees dat zijn werk omschreven wordt als
absurdistisch en brutaal. Deze kenmerken vind ik in dit boek in beperkte mate
terug. Hier is de sfeer eerder ingetogen en subtiel. Het deels
autobiografische verhaal maakt duidelijk dat hier iemand spreekt die
tussen twee werelden leeft en afscheid zal moeten nemen. Het afscheid
is al begonnen doordat hij steeds afhankelijker wordt van anderen,
steeds meer lichaamsfuncties vallen uit.
Het uitstapje naar een
restaurant in het laatste hoofdstuk is ronduit ontroerend. Hier komen
de thema’s samen: de vader-zoon relatie en het zich over kunnen
geven aan iets hogers.
‘De maan wordt groter en
helderder. De aardbeimaan. Die ons kleine gezelschap bijscheen. Twee
zoons en hun vader. (blz. 99)
De
auteur
Samuel
Shepard Rogers III (Fort Sheridan (Illinois), 5 november 1943 –
Midway (Kentucky), 27 juli 2017) was een Amerikaans toneelschrijver,
scenarist en acteur, zowel op het toneel als in speelfilms. Hij won
in 1979 de Pulitzerprijs voor drama en werd voor zijn acteerwerk
diverse malen genomineerd voor belangrijke filmprijzen.
Shepards
geschreven werk is dikwijls brutaal en absurdistisch. Het tijdschrift
New York riep hem uit tot "de belangrijkste toneelschrijver van
zijn generatie"
In
Nederland genoot Sam Shepard grotere bekendheid als acteur dan als
auteur. Tot nu toe werd slechts één boek van hem in het Nederlands
vertaald, Motel Chronicles, in 1984. Meer dan dertig jaar geleden
dus. Uitgeverij Nobelman probeert daar verandering in te brengen en
is zeer verheugd om te melden dat er twee vertalingen van zijn
recentste werken aan zitten te komen!
Dit
is de link naar het artikel dat Gerrit Brand in juli 2017 over Sam
Shepard schreef.
http://www.gerritbrand.nl/blog/een-lans-voor-sam-shepard
(Bron uitgeverij Nobelman)
Titel
oorspronkelijk: Spy of the First Person
Titel
vertaald: Bespieder van de Eerste Persoon
Auteur:
Sam Shepard
Vertaler:
Roelien Plaatsman
Uitgever:
Nobelman
ISBN:
9789491737343
Pag.:
101
Genre:
literaire fictie
Verschenen:
14 mei 2018
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.