woensdag 20 juni 2018

Boek of film? Film of boek? De Boekhandel

The Bookshop van Penelope Fitzgerald: boek of film?
Bespreking door Roosje


Korte inhoud van het verhaal 
Florence Green is weduwe en woont al een paar jaar in Hardborough, East Suffolk. Ze is al een tijdje bezig het op twee na oudste huis in het dorp te kopen om er een boekwinkel in te gaan houden. Dat voornemen stuit niet op al te grote bezwaren van de inheemse bevolking maar enthousiasme is er vrijwel alleen van de mensenschuwe zonderling mr Brundish, die overigens in het oudste huis van het dorp woont. Tot mrs Garmant, een soort nouveau riche, zich ermee gaat bemoeien. 

Er is altijd discussie: boek of film? Film of boek? Voorop moet ik stellen dat boeken en films totaal andere media zijn. Kort gezegd: een boek is vooraleerst talig en stelt je in staat je eigen beelden te vormen. Een film is opgebouwd uit beelden, die krijg je in een razend tempo voorgeschoteld. Taal en beelden: soms staan die tegenover elkaar, soms gaan ze hand in hand.

Emily Mortimer als Florence Green
Zelf vind ik maar één film beter dan het boek: Brokeback Mountain van regisseur Ang Lee tegenover de novelle van Annie Proulx. Maar dat komt misschien wel omdat ik eerst de film zag en daarna pas de novelle heb gelezen. Ik vond de film veel indringender en emotioneler dan de novelle. Het was geen roman maar een novelle, dat scheelt natuurlijk ook. Een novelle is kort en geeft minder gelegenheid tot uitwerking. Maar hierin moet ik mezelf direct tegenspreken - haha - dat De dood in Venetië  van Thomas Mann ook een novelle is, maar ja, het is wel een Thomas Mann en dat zegt dan weer alles. Zelfs een novelle is bij Thomas Mann eigenlijk een korte roman, zo uitgewerkt is die. En nu ik het toch over De dood in Venetië heb, daarvan zag ik eerst de film van Luchino Visconti en met een onvoorstelbaar goede Dirk Bogarde in de hoofdrol. Deze film zag ik vroeg in mijn leven en die maakte een onuitwisbare indruk. Toen ik jaren later pas de novelle van Mann las zag ik door de pagina’s heen de gezichten van Dirk Bogarde en de jongen Tadzio verschijnen. Dat was heel verwarrend. Wat De dood in Venetië betreft kan ik niet anders dan beamen dat de beide media niet met elkaar vergeleken kunnen worden en dat ze allebei steengoed zijn.

Sommige mensen zeggen dat je eerst het boek moet lezen en daarna de film moet gaan zien. Ik weet niet of dat zo is en ik doe er ook geen uitspraak over.

Gister zag ik The Bookshop van de Spaanse regisseur Isabel Coixet met in de hoofdrollen Bill Nighy als mr. Brundish, de weirdo kluizenaar en Emily Mortimer als Florence Green, de boekwinkelierster.
Ik ben een groot bewonderaar van auteur Penelope Fitzgerald. Haar vier in het Nederlands vertaalde romans heb ik met graagte gelezen. Dit boek, De boekhandel, heb ik van te voren nog even herlezen.

De tea party bij mrs. Gamart
De Volkskrant heeft de film behoorlijk afgekraakt en maar twee sterren gegeven. De recensent noemde het personage van mrs Green ‘soft’. Dan denk ik: Heeft de recensent de film echt gezien? Florence is niet soft. Ze is een goedaardige vrouw, ze heeft hart voor iedereen, maar doet wel gewoon waar ze zelf zin in heeft. Ze is een doorzetter. Haar missie in het dorp Hardborough in East-Anglia, de oostkust van het Verenigd Koninkrijk dus, mislukt maar dat is nauwelijks te wijten aan eigen falen. En ‘schmiert’ mrs Garmant? Nee toch, niet echt? Dacht de recensent misschien dat dit een ‘typische vrouwenfilm’ is? We denken nu ook heel eventjes aan de CPNB met haar wel doordachte thema voor 2019 ‘De moeder, de vrouw’.

Penelope Fitzgerald is een subtiel schrijfster, haar stijl is opvallend onopvallend, gewoontjes haast, maar tussen de regels door lees je allerlei gevoelens, beweringen, kwinkslagen, kritiek etc. Tongue in cheek en zeer subtiel. Ieder woord staat op zijn plaats. Weinig woorden staan er te veel.
Hoe vertaal je dat naar filmische beelden? In een film gaat het meer om het verhaal en de personages en zijn subtiliteiten een beetje gevaarlijk, denk ik.

Bill Nighy als mr Brundish
Een van de dingen die opvalt in de film is dat mr Brundish een grotere aanwezigheid in beeld heeft gekregen. Deels om aan te tonen dat hij naast Florence Green en mrs Garmant, Florences opponente, een hoofdrol vervult. In een boek kun je voortdurend aan een persoon refereren terwijl die compleet buiten beeld is; dat kan in een film natuurlijk ook, maar het is makkelijker die persoon in beeld te brengen. Die rol wordt fenomenaal gespeeld door een betrekkelijke beroemdheid als Bill Nighy en die kun je het natuurlijk niet aandoen om alleen maar tijdens de tea party - met koude thee en een fruitcake van gedroogd fruit - en tijdens een bezoekje aan mrs Garmant in de picture te laten zijn.

Ik meen dat het de laatste jaren zo is dat een film vooral van het doek af moet knallen en dat subtiliteit uit den boze is, net als gewoon de tijd nemen een verhaal te vertellen. Ik hoorde iemand verzuchten dat de film toch wel heel traag was. Dat vond ik helemaal niet.
De relatie tussen Florence en mr Brundish werd in de film behoorlijk aangedikt, of misschien moet ik zeggen: de kijker moest wel flink geholpen worden om de romantiek erbij te slepen. In het boek kun je denken dat de beiden verwante zielen zijn, maar dat een romance er niet in zat. Ik vond dat ook helemaal niet nodig. Maar romantiek verkoopt natuurlijk. En ook moet ik toegeven dat de romantiek in de film behoorlijk subtiel gestalte krijgt. Maar zij - de romantiek - is er wel een beetje met de haren bijgesleept.

Florence en mrs. Gamart
De beelden vond ik mooi en die waren ook wel ongeveer zoals ik me had voorgesteld. Mrs Garmant was misschien te vilein maar toch eigenlijk ook weer niet.

Het einde van de film is heel anders dan het boek. Ik ga daar niet op in natuurlijk, geen spoilers. Het einde had echt niet op die wijze gehoeven; het verhaal werd wel heel mooi afgerond. Een beetje te mooi. Blijkbaar mogen er weinig rafelrandjes blijven zitten.

Over het algemeen kan ik zeggen dat de film me niet tegenviel, al zat ik steeds wel naar verschillen te zoeken; dat kijkt toch wat minder relaxt. Goed gespeeld door Bill Nighy en Emily Mortimer.
Het geluid was wat mij betreft echt veel te had, moet dat nu echt in de bioscoop?

Maar vraag je me op de vrouw af: film of boek? Dan zeg ik direct, ik hoef er niet over na te denken: het boek. Fitzgerald is een buitengewone taalkunstenaar, daar kunnen geen bewegende beelden tegenop.
Houd je van Engelse films? Ga dan meteen The bookshop bekijken. De Volkskrant heeft ongelijk met maar twee sterren.

De recensie van De boekhandel is te lezen via onderstaande link.

 

The Bookshop (2017)

AL | 1h 53min | Drama |

Regisseur: Isabel Coixet
Schrijvers: Isabel Coixet (screenplay), Penelope Fitzgerald (novel)
Acteurs: Emily Mortimer, Bill Nighy, Patricia Clarkson

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.