Dave Eggers-De monnik van Mokka

Resensie door Tea van Lierop
Uitgeverij Lebowski

                                                        'Mijn geestesoog ziet jullie'*

Mokhtar kwam, zag en overwon!

Deze geschiedenis is waargebeurd. De auteur vertelt het zinderende verhaal van Mokhtar Alkhansali. Honderden uren spraken ze samen en na drie jaar is het verhaal geschreven. Een adembenemend relaas dat de lezer meesleept van een arme wijk in San Francisco naar Jemen, van tegenslagen naar lichtpuntjes, van verdachtmakingen naar hechte vriendschappen. Het thema is koffie, maar minstens zo belangrijk is het sterke karakter van Mokhtar. Zijn veerkracht, z'n humor, het geloof in zichzelf en de mensen in het algemeen maken deze man tot een heel bijzonder mens.

Thema's

De twee bovengenoemde thema's lopen door elkaar heen, het leven van Mokhtar is onlosmakelijk verbonden met het land van zijn voorouders, Jemen, en laat dat nu net het land zijn waar koffie eens een zeer belangrijk product was! Niet dat de koffiestruik daar oorspronkelijk vandaan kwam, maar de eerste koffie werd in Mokka, een havenstad in Jemen, gebrouwen. In Ethiopië, waar volgens de mythe de eerste koffie vandaan kwam, werden de koffiebonen gekauwd.

Mokhtar groeit op in de arme wijk Tenderloin, de grootste probleemwijk in San Francisco. Zijn ouders hadden het voorheen beter, in Brooklyn dreef zijn vader, Faisal, de slijterij van Hamood, de grootvader van Mokhtar. Maar Faisal wilde geen drank verkopen en verkaste met z'n gezin naar een flatje in Tenderloin. Daar groeit Mokhtar op, min of meer in alle vrijheid, want zijn vader maakt lange dagen als bewaker en zijn zoon kan eindeloos rondzwerven.

Treasure Island

Dat klinkt nog eens exotisch, maar schijn bedriegt! Het aangelegde eiland, waarop de school gebouwd is en waar veel kinderen uit Tenderloin naar toe gingen, is niet zo romantisch als het klinkt. Het materiaal waarmee het eiland is aangelegd is niet duidelijk, misschien ligt er gevaarlijk afval en er is het gevaar voor overstroming. Met het stijgen van de zeespiegel zal het eiland, dat slechts iets meer dan een halve meter boven zee uitsteekt, snel onderlopen.

Mokhtar heeft een goed stel hersens, maar de omgeving nodigt uit tot buiten de gebaande paden lopen. Gelukkig is het niet alleen kommer en kwel, hij leest veel en heeft zelfs op onverklaarbare wijze een verzameling boeken op zijn kamer. De heldendaden van de personages spreken tot z'n verbeelding en hij droomt ook eens zo iemand te worden die uitstijgt boven het alledaagse.

Jemen

Om Mokhtar weer in het gareel te krijgen wordt hij naar zijn grootvader, in Jemen gestuurd. Hij kijkt zijn ogen uit, zijn grootvader is een belangrijk man, hij heeft goed geboerd in de VS en kon daarmee in Jemen grond kopen en een huis naar zijn smaak laten bouwen. Zijn grootouders geven hem klusjes te doen en ongemerkt krijgt hij ook wijze lessen mee en natuurlijk leert hij klassiek Arabisch. Wanneer hij na een jaar terug gaat naar de VS staat zijn besluit vast, hij zal net als z'n grootvader ondernemer worden!

Ervaring

Wanneer er iets is waarin Mokhtar uitblinkt is dat: observeren, onthouden en toepassen. Ervaring die hij opdoet als autoverkoper en verkoper van damesschoenen maken hem bewust van het verschil tussen de verschillende klassen. Bij hogere klassen zijn er aannames van wat je gaat doen in de toekomst, in de klasse waartoe Mokhtar behoort zijn die er niet. Maar hij heeft andere vaardigheden:

‘Mokhtar had het zien aankomen. Hij zag altijd alles aankomen. Alle jongens uit Tenderloin zagen altijd alles aankomen. Hij was kien genoeg om na een paar minuten met Li al in de gaten te hebben gekregen dat er hier meer mogelijk was, en terwijl hij vragen beantwoordde over overhemden opvouwen, schoenen verkopen en auto’s parkeren, was hij ondertussen al bezig om in te schatten of deze marinier hem een ander soort baan zou aanbieden. Dit was iets wat Mokhtar anderen niet goed duidelijk kon maken – hoe hij soms kansen rook en zich er geestelijk op voor kon bereiden. Niemand begreep dat. Maar hij wist van zichzelf dat hij maar een minimale hint nodig had, dat hij zich al ergens naar binnen kon praten als de deur maar op een heel klein kiertje stond.

En dat gebeurde hier met Li. Natuurlijk, zei hij, daar heb ik zéker over gedacht. Hij schakelde over in zijn zwetsmodus.’

 

thats-how-you-sell-coffee.html

De vonk

Van een rechte carrièrelijn is absoluut geen sprake, hoe hij het voor elkaar krijgt weet niemand, maar toch lijkt alles hem te lukken, er is altijd een geldschieter te vinden voor weer één van z'n plannen. Zijn relatie met Miriam helpt ook enorm, zij is een vechter en maakt hem daarmee ook sterk. Door pech/onhandigheid verspeelde hij zijn kans op een studie aan de universiteit en werkt hij als portier in het luxueuze appartementencomplex de Infinity. Deze plek zal het keerpunt worden in z'n leven. Miriam wijst hem op een standbeeld, en wat voor een standbeeld! Een enorm beeld van een man in een traditioneel gewaad die een grote mok aan zijn mond zet. Het zien van het standbeeld geeft hem precies het duwtje in de goede richting, Jemen, ondernemen, het geeft voeding voor een idee, een plan. Een van die plannen is een reis naar Jemen:

'Mokhtar kon meegaan als tolk en cultureel bruggenbouwer, maar nog mooier was dat ze gedrieën – dus hij, Willem en Camilo – na afloop een tocht door het land zouden maken, een koffiekaravaan zoals Willem het noemde. Met een of twee SUV’s van de ene naar de andere koffieproducerende regio rijden, kennismaken met de boeren, bonen branden en koffie proeven. Ze konden vaststellen waar de beste bessen werden geoogst en waar ze boeren zouden kunnen ondersteunen met opleidingen en met mogelijke samenwerkingsverbanden. Het zou ook afgezien daarvan een prachtige reis zijn.'

Conclusie

Het boek heeft me van begin tot eind mateloos geboeid. Het is non-fictie, maar had net zo goed een roman kunnen zijn, je kunt je bijna niet voorstellen hoeveel iemand kan meemaken in zijn leven, hoe volhardend iemand kan zijn, hoeveel vriendschap er op zijn pad komt en hoe groot de voldoening uiteindelijk is. De auteur heeft een er vlot lezend verhaal van gemaakt en daarmee een heel goede weergave gegeven van het leven van een bijzondere man met in zijn kielzog het hele scala van sociale ongelijkheid, globalisering, fair trade, direct trade en de politieke onrust ten tijde en na de Arabische Lente. Tenslotte liet hij zich ook niet uit het veld slaan bij tegenslag die hij kreeg bij allerlei extra controles vanwege zijn uiterlijk.

De auteur

Dave Eggers (1970) is de auteur van onder meer Een hartverscheurend verhaal van duizelingwekkende genialiteit, Wat is de Wat, De Cirkel en Een hologram voor de koning. Hij is tevens de drijvende kracht achter uitgeverij McSweeney's en de non-profit 826 Valencia. Zijn boeken werden genomineerd voor de Pulitzer Prize, de National Book Award en de National Book Critics Circle Award. Onlangs werden zowel Een hologram voor de koning als De Cirkel succesvol verfilmd.

*‘Mijn geestesoog ziet jullie,’ zei hij elke dag.

Het was een oude, lastig te vertalen Jemenitische uitdrukking. Je kon het tegen een geliefde zeggen, tegen een vriend, en je wees erbij op je eigen gezicht. Het betekende dat degene tegenover je altijd denkbeeldig bij je was, nooit uit je gedachten.' (Mokhtar tegen de koffiesorteersters in Jemen)

Titel: De monnik van Mokka

Auteur: Dave Eggers

Vertaler: Koos Mebius

Uitgever: Lebowski

ISBN: 9789048830558

Pag.: 336

Genre: Non-fictie

Verschenen: januari 2018