Brad Watson - Juffrouw Jane

Recensie door Truusje

Uitgeverij Atlas Contact

'In de schoot van de moeders groeiden ongeboren

vruchten. Membranen en weefsels schikten en plooiden

zich vernuftig om elkaar heen. Niet geremd door smart

of aarzeling tastten ze de mogelijkheden van de

topologische ruimte af.'

-Lars Gustafsson, 'Grootheid staat toe waar zij wil'

Een heel krachtig personage

Ze heeft het maandenlang genegeerd, maar wanneer ze tekenen van leven begint te voelen moet ze er tóch aan toegeven. 

Ida Chisolm blijkt op haar negenendertigste weer zwanger te zijn. Ze verwachtte het niet meer, of liever gezegd, ze was het niet meer van plan geweest, nadat ze haar zoontje, die aan koorts overleed, moest begraven en een jaar later een doodgeboren dochtertje.

'[...] na vijf maanden voelde ze het al flink bewegen, duwen, trappelen en zich strekken, dus ze kon niet langer doen alsof het iets anders was. Na zeven maanden was ze begonnen ertegen te praten. Ik zal proberen goed voor je te zijn, zei ze, als jij belooft goed voor mij te zullen zijn. Ga niet dood voordat ik doodga. Kom er niet uit met gebreken waardoor je gedoemd bent ongelukkig te worden of jong te sterven.'

Op het platteland, nabij Mississippi wordt in 1915 Jane Chisolm geboren. Dokter Thompson, opgehaald door Sylvester Chisolm, leidt de bevalling. Hij zegt niets, kijkt alleen de vroedvrouw aan. Er is sprake van een zeer zeldzame, aangeboren genitale afwijking, waardoor ze 'ongeschikt is voor waar vrouwen in die tijd en omgeving toe dienden: seks, huwelijk en kinderen.' (Gelukkig is dat tegenwoordig niet het enige waar een vrouw voor gemaakt is, maar honderd jaar geleden heerste er een andere mores)

Jane groeit op als een blij, leergierig, nieuwsgierig en onderzoekend kind. Haar tien jaar oudere zusje Grace wordt ingeschakeld om wat zorg van hun moeder over te nemen, omdat Jane de hele dag een luier draagt of daar waar ze denkt dat ze moet plassen, neerhurkt. Op zesjarige leeftijd komt het besef dat ze anders is, maar ze laat zich hier niet door uit het veld slaan en ze gaat het winkeltje runnen van haar vader.

Haar steun en toeverlaat is dokter Thompson, die zichzelf heeft uitgeroepen tot haar beschermheer en regelmatig poolshoogte komt nemen. Van Thompson krijgt Jane uitgebreid en openhartig uitleg over wat haar afwijking inhoudt en hij onderzoekt de mogelijkheden van een hersteloperatie.

Zoals dat gaat bij tieners, wil ook Jane naar de dansavond. Om het risico op ongelukjes te verkleinen, drinkt ze voor die tijd bijna niets en vast twee dagen van te voren.

En dan is daar ineens Elaijah Key, gaat de figuurlijke roze bril op en fladderen er vlinders in haar buik. Sylvesters hart breekt wanneer hij zijn vrolijke dochter op komt halen.

'Hij kon zich maar moeilijk onttrekken aan het gevoel dat hij op de een of andere manier verantwoordelijk was voor de afwijking van het kind. Hij was tien jaar ouder dan zijn vrouw en ze was te oud geweest voor nog een kind, maar toch had hij haar onderworpen aan zijn lust. Hij was dronken geweest. Te krenterig om voor een paar dollar naar een hoer te gaan. En de vloek van dit alles rustte niet op hem en niet op zijn vrouw, hoezeer ze dat gevoel ook soms hadden. Die rustte op dat meisje hier. Onschuldig. Mooi.'

Conclusie

Dit intense verhaal maakt indruk, ontroert. Een meisje met een aangeboren afwijking dat zich toch op een positieve manier door het leven slaat. Natuurlijk is er ook verdriet en soms wat schaamte, maar ze groeit op en wordt ouder.

Het meerlagige verhaal wordt chronologisch beschreven en vanuit het perspectief van de alwetende verteller.

De auteur heeft veel heel gedetailleerd weergegeven. Zo hier en daar laat hij zich wel eens wat al teveel gaan in opsommingen die wat storend werken, maar er is geen overdaad. Het resultaat is een heel sfeervol verhaal, met de nodige melancholische noten. Hierin gaat hij niet over tot meelijwekkende passages. De beschrijvingen van de natuur zijn heel beeldend, maar daar verliest hij zich niet in en het wordt nergens te klef.

Watson beschrijft op een natuurlijke manier het wel en wee van het gezin, maar schuwt niet om ook de rauwe randjes te beschrijven. De schuldgevoelens, het teleurgesteld zijn in het harde leven, de zware lichamelijke arbeid en vooral het zich niet kunnen uitspreken tegenover elkaar, maakt het leven niet gemakkelijk voor de Grisholms.

Er zijn pareltjes van zinnen en passages te lezen en het is bewonderenswaardig dat een mannelijke auteur zich zó heeft kunnen verplaatsen in een meisje/vrouw met een dergelijke handicap. Echt heel knap! Uit het uitgebreide dankwoord is dan ook op te maken dat er vele jaren aan het inwinnen van informatie zijn besteed.

Kijk ook een goed naar de cover. De pauw, die ook een rol is toebedeeld, staat symbool voor schoonheid, waardigheid en trots.

Een prachtige roman en een verhaal van kaliber, al vind ik de vergelijking met Madame Bovary en Anna Karenina, zoals op de achterflap vermeld staat, wel een tikkeltje overdreven.

Auteur

Brad Watson (1955, Mississippi) is de auteur van twee korte-verhalenbundels en de eerdere roman 'The Heaven of Mercury'. Zijn fictie is onder andere gepubliceerd in The New Yorker en  Ganza. Miss Jane stond op de longlist van de National Book Award en de Welcome Book Price. Hij won de Harper Lee Award  en in de Verenigde Staten is hij door boekhandelaars in het hart gesloten.

(Bron: http://www.atlascontact.nl/auteur/brad-watson/

Titel: Juffrouw Jane

Auteur: Brad Watson

Vertaling: Harm Damsma en Niek Miedema

Genre: Literaire, historische roman

Pagina's: 322

ISBN: 9789025450199

Uitgeverij Atlas Contact

Verschenen: maart 2018