Stephan Enter - Pastorale

Recensie door Philipp

Uitgeverij Van Oorschot

Jeugdjaren van toenadering & afstand nemen

De aanwezigheid van een Molukse gemeenschap in Nederland werd mij pas duidelijk door de treinkaping bij De Punt en het nieuws in de krantenartikelen. Want over de nasleep van de tweede wereldoorlog en het behoud van 'Ons Indië', waar notabene twee van mijn ooms hebben moeten dienen, werd in de geschiedenisboeken en op school geen aandacht aan besteed. Pas de laatste tijd wordt deze donkere bladzijde van onze nationale historie belicht.

De kennismaking van een gereformeerde puber Oscar de Vree met de Molukse gemeenschap uit Brevendal (Barneveld?) is één van de onderwerpen van deze roman. Het is puur toeval dat hij naar zijn Molukse klasgenoot wordt gestuurd om het huiswerk te brengen. Vanuit de veilige 'gesloten' buurt komt hij terecht in een volledig andere wereld en wordt daar tot over zijn oren verliefd op de verleidelijke zus van zijn klasgenoot. Elke aanleiding om daar weer over de vloer te komen wordt aangegrepen. Daarom gaat deze studiebol zich verdiepen in de Molukse geschiedenis. Zijn drijfveer tot contact wordt niet onderkend door haar vader. Dat loopt dat helemaal spaak.

De tweede hoofdrol is weggelegd voor Louise, de oudere zuster van Oscar. Omdat zij is gestopt met haar studie is zij teruggekeerd naar het ouderlijk huis in Brevendal. In de universiteitsstad heeft ze haar draai niet gevonden. Met een afstandelijke blik beschouwt zij haar geboortedorp. Maar ook komen er veel herinneringen bovendrijven van het landelijke leven en de omringende natuur. De kleinburgerlijke en benauwende sfeer van de geloofsgemeenschap valt haar nog steeds zwaar. Als opgroeiend kind kwam zij onbevangen met elementaire vragen over het geloof. Deze werden door de ouderen weggewimpeld of ontweken. Het geloof, gebaseerd op angst, heeft een enorme impact op haar welbevinden. Stephan Enter weet dit voortreffelijk neer te zetten:

'[...] hoe vreselijk ze zich als kind schaamde voor haar twijfel en afvalligheid, hoe eenzaam het was om vanaf je tiende, elfde je geloof laagje voor laagje te zien wegsmelten, [...]'.

Het wordt de lezer gelijk duidelijk dat zij een antipathie heeft ontwikkeld tegen de strenggelovigen met hun zogenaamde waarheid. Omdat Louise toch niets te doen heeft besluit ze, aarzelend, om een zondagsschool voor de kleintjes te leiden. Door haar opgekropte woede over de geloofsindoctrinatie van kinderen gaat dat helemaal mis. Juist omdat dit haar zo heeft beschadigd als jong meisje. Zelfs als atheïst lopen de rillingen over je rug als je dit leest.

Stephan Enter zet de gergemmers (gereformeerden) nog extra aan in de persoon van ouderling Westeneng die regelmatig langskomt voor haar moeder om zijn indrukwekkende kennis over de geschiedenis van de reformatie te etaleren.

'Van tijd tot tijd kantelde hij als een tuimelaar naar voren, strekte een beringde hand naar een glazen schotel met Droste-flikken op het lage tafeltje voor hem en bracht er een naar zijn al bij voorbaat smakkende lippen.'

Je ziet het gewoon voor je. Je hoort het smakken van deze zelfingenomen ouderling. Zo beeldend geschreven dat het wel een filmscript lijkt.

De ouders in deze roman zijn een geval apart. De moeder komt redelijk uit de verf. Een lieve moeder die zich volledig inzet voor haar geloof en zich helemaal afsluit van de afvallige wereld. De vader heeft zich helemaal heeft teruggetrokken uit het leven en komt marginaal aan bod. Hij zoekt zijn heil in muziek en boeken. Wat tot deze omstandigheid van de vader heeft geleid wordt niet duidelijk (maar wekt wel mijn nieuwsgierigheid).

Het mooie van deze roman is dat Stephan Enter de lezer heel dicht meeneemt in het denken en handelen van deze twee hoofdpersonen. Juist in hun vooroordelen, onwetendheid, twijfels en communicatie met anderen. Je voelt het gewoon.

De natuur rondom Brevendal en het ouderlijk huis worden beeldend beschreven. Door de hele roman wordt vooral gespeeld met licht om het verhaal tot leven te wekken. Dit levert prachtige zinnen op.

'Heel diep opeens lag daar het dorp, een teer web van licht over een geplooide  duisternis.'

Al met al een schitterend boek over thuiskomen, geloof, jeugd en de eerste keer verliefde worden. Een aanrader voor elke literatuurliefhebber. Een mooi geschreven adolescentie-roman over het landelijke leven, ontsnappen aan radicaal geloof én het kennismaken met een anderen buiten je eigen kring.

Als ik toch één opmerking moet maken dan gaat het over de uitgekozen omslagafbeelding. Qua sfeer goed gekozen maar deze tuinornamenten vind ik niet echt passen bij de haveloze staat van het familiehuis de Vree. Maar dat kan er ook mee te maken hebben dat ik vormgever ben. Beroepsdeformatie.

Titel: Pastorale

Auteur: Stephan Enter

Pagina's: 288

ISBN: 9789028293304

Uitgeverij Van Oorschot

Verschenen: december 2019