Shūsaku Endō - Het meisje dat ik achterliet

Recensie door Marjon Nooij

Uitgeverij Van Oorschot

Schwob winter 2018/2019



Waarom lijden als je niks kwaads hebt gedaan?

Het meisje dat ik achterliet
Waar zou ze nu zijn?
Wat zou ze nu doen?
Ik zou het niet weten, maar
Soms doet mijn hart zo’n pijn
Om het meisje dat ik achterliet

- Liedje Dick Mine

Tokio, kort na de Tweede Wereldoorlog. Tsutomu Yoshioka, een ongeïnspireerde student en volkomen gespeend van empathie, neemt het in het leven niet zo nauw. Zijn mistroostige appartement is een stinkend en bevuild hol, zijn kleding smerig, maar hij heeft een grote drang om ruimer in zijn slappe was te zitten en zijn ontluikende seksualiteit in praktijk te brengen. 'Ik moet poen hebben. Ik wil een meid versieren.' 

Via een berichtje in de krant komt hij in contact komt met Mitsu Morita, een argeloos, nog onschuldig, serieus, spaarzaam, maar zeer vrijgevig meisje uit de provincie, en hij weet haar te overreden om het bed met hem te delen door haar medelijden te wekken wanneer hij vertelt dat hij in zijn jeugd polio heeft gehad. Bij Mitsu ontdekt hij een muntgrote rode vlek op haar arm, waarvan ze zegt dat ze er geen last van ondervindt. De lol van zijn gescharrel is er echter snel af en hij laat haar vallen als een baksteen. Dit vergoelijkt hij direct met de gedachte dat alle andere mannen hetzelfde gehandeld zouden hebben. 'Ik ben echt niet de enige.’ Mitsu echter kan de gedachten aan Yoshioka niet loslaten.

Shūsaku Endō (Tokio, 1923-1996) was een van Japans grootste naoorlogse auteurs. Hij behoorde tot de amper 1% van de Japanse bevolking die het katholicisme aanhangt en dit geloof speelt in zijn romans dan ook een grote rol, evenals de ervaringen uit zijn jeugd en dat hij leed aan tuberculose. Andere belangrijke onderwerpen in zijn werk zijn tragiek, ethische dilemma's, keuzes, normen en waarden. Zijn magnum opus Stilte is in 2016 verfilmd.

Vanaf 1955 heeft hij ettelijke boeken geschreven waarvan er een aantal in het Nederlands zijn vertaald. Het meisje dat ik achterliet verscheen in Japan in 1963 en eind 2018 bracht Uitgeverij Van Oorschot dit schrijnende verhaal eindelijk uit in een prachtige Nederlandse vertaling van Maria Smolders.

Voor Yoshioka gaat het leven verder. Hij vindt werk en laat zijn gretige oog vallen op het nichtje van de president van het bedrijf, Mariko Miura genaamd.

'Hoe dan ook, hoe meer ik aan Mariko dacht, hoe meer het leven van Mitsu Morita, met wie ik slechts een kortstondige relatie had gehad, me voorkwam als een ver en leeg bestaan. Het was bijna alsof ze niet bestaan had. Maar ik had niet door dat de dingen die we tijdens ons leven voor iemand doen en laten niet zomaar verdwijnen als sneeuw voor de zon. Ik wist niet dat onze handelingen, zelfs als we afstand nemen van een persoon en nooit meer aan hem of haar terugdenken, niet verdwijnen zonder een spoor achter te laten in het diepst van ons hart.'

In twee verhaallijnen worden Yoshioka en Mitsu gevolgd. Vanuit het ik-perspectief volgt de lezer de handel en wandel van de opportunistische Yoshioka en daarmee zit de lezer hem dicht op de huid. Zo nu en dan flitst het beeld van Mitsu aan hem voorbij en voelt hij een innerlijk conflict over de manier waarop hij van haar heeft geprofiteerd en zich daarna gedistantieerd.

‘Als Mitsu me íets had geleerd, was het dan niet dat mensen die tijdens ons leven onze wegen kruisen onuitwisbare sporen nalaten? Kwam dit eenzame gevoel misschien daardoor?’

De verhaallijn van de bescheiden Mitsu wordt verteld vanuit de derde persoon en langzaam maar zeker wordt duidelijk hoe ze haar jeugd heeft beleefd en hoe haar leven een aangrijpende wending krijgt, waarbij de rode vlek een belangrijke rol speelt en ze uiteindelijk in een leprosarium belandt bij de nonnen. Na de eerste overweldigende indrukken en een groot gevoel van eenzaamheid, gaat het toch steeds meer als haar thuis voelen en identificeert ze zich met de nonnen.

'Het zwaarst te verduren is niet wat er gebeurt met je lichaam. Dat heb ik na twee jaar eindelijk begrepen. Het allermoeilijkste is het om te verdragen dat er niemand van je houdt.'

Wanneer Yoshioka ontdekt waar Mitsu verblijft, stuurt hij haar in een opwelling een nieuwjaarskaart waarop hij pas een jaar later antwoord zal krijgen.

De thema's - zoals onder andere het katholieke geloof, worsteling, wroeging, eenzaamheid  en verbinding - die Endō in zijn romans verwerkt, komen ook in deze roman ruim aan bod. Het ongecompliceerde proza is fris en laat zich vlot lezen, maar de indringende thematiek grijpt je bij de strot en levert een beklijvende leesbeleving op. Triest..., maar prachtig, hoe paradoxaal dat ook klinkt.

Titel: Het meisje dat ik achterliet

Auteur: Shūsaku Endō

Vertaling: Maria Smolders

Pagina's: 276

ISBN: 9789028282193

Uitgeverij Van Oorschot

Verschenen: december 2018