Thornton Wilder - De brug van San Luis Rey

Recensie door Philipp van Ekeren

Uitgeverij Van Oorschot

Verbonden in het noodlot

Een fictief ongeluk van vijf mensen in de achttiende eeuw is voor een monnik de aanleiding om onderzoek te doen naar het handelen van God. Zijn onderzoeksresultaten naar de slachtoffers vormen de basis voor deze roman. In drie hoofdstukken worden de uiteenlopende hoofdpersonen gevolgd en steeds meer komen hun connecties aan het licht. Naast een schitterende beschrijving van het leven in die tijd in Lima (Zuid-Amerika) worden de persoonlijkheden verfijnd beschreven. Maar ook met humor zoals de volgende zin illustreert:

"Menige morgen betrad oom Pio het paleis via gangen waar men niemand anders tegenkwam dan een biechtvader of een vertrouwde souteneur en zat met de onderkoning aan de ochtendchocola.".

De introductie begint in hoofdstuk 2 met Doña Maria, de Marquesa de Montemayor, een steenrijke excentrieke vrouw. Eenzaam hunkert zij naar de liefde van haar dochter die naar Spanje is gevlucht. Obsessief is zij bezig voor haar kind het lot af te weren middels advies per brief én de vlucht in bijgeloof. Als, onder druk van hogerhand, de actrice Camila Perichole na een schandalig optreden haar excuses moet komen aanbieden ontgaat dit Doña Maria volkomen.

Het volgende hoofstuk begint met Madre María del Pilar, het hoofd van het klooster waar de tweeling Manuel en Esteban te vondeling worden gelegd. De broers ontwikkelen zich maar blijven altijd samen. Ze hebben alleen elkaar. In hun puberteit wordt Manuel verliefd op de actrice Camila Perichole, voor wie hij brieven moet schrijven naar haar 'connecties'. Dit gaat ten koste van de relatie tussen de broers. En ook hier spaart het lot hen niet.

Als laatste komt de impresario van de actrice, oom Pio, ten tonele. Hij voedt haar op, brengt haar alle kennis en kundigheid bij en is haar eeuwig trouw. Naar mate de actrice in hogere kringen verkeert neemt zij afstand van haar mecenas. De liefde van oom Pio is blind en daarom blijft hij tot het bittere einde aanhouden. En dat alles heeft een connectie met de brug uit de titel. Afijn, meer ga ik niet weggeven want dat zou het leesplezier van toekomstige lezers alleen maar verminderen. 

De kracht van Thornton Wilder is dat hij de personen tot leven laat komen. Neem nou als voorbeeld de volgende zin:

"Er was iets in Lima wat in meters paars satijn was gehuld waaruit een reusachtig opgezwollen hoofd en twee dikke beparelde handen staken; en dat was de aartsbisschop."

Geen succesverhalen maar rauwe werkelijkheid. De armoede van de puissant rijke elite tegenover de bittere miserie van het gewone volk. Wat macht en liefde met mensen doet. Dat maakt deze roman zo mooi. Het laat tevens zien dat er in pakweg negentig jaar niet veel is veranderd in de wereld. Wat wel opvalt zijn de stijlvolle omgangsvormen die, naar mijn persoonlijke mening, in de huidige maatschappij aan erosie onderhevig zijn. Dat Thornton Wilder ook toneelstukken heeft geschreven verbaast mij niet. Dit verhaal is duidelijk opgebouwd uit vijf aktes. Zonder veel moeite zie ik het verhaal al voor me op de bühne.

Veel thema's zitten in deze roman verweven. Dat maakt het voor mij een interessant boek. Het geeft een scherpe kijk van het tijdloos menselijk handelen. Daarom is dit zeker een aanrader.

In mijn keuze om dit boek te gaan lezen was, na de synopsis, ook de omslag hier debet aan. Prachtig in zijn eenvoud en daardoor intrigerend en sterk. Complimenten voor de ontwerper Christoph Noordzij en de nieuwe vertaling door Peter Bergsma. En tevens dank voor het Schwobfonds dat deze uitgave mogelijk heeft gemaakt.

Auteur

Thornton Niven Wilder (Madison (Wisconsin) 17 april 1897 - Hamden (Connecticut), 7 december 1975) was een Amerikaans schrijver van romans en toneelstukken.

Tot 1938

Wilder bracht een deel van zijn jeugd door in Sjanghai, waar zijn vader consul-generaal was. Op school was hij vaak een buitenbeentje, met hoogbegaafde trekjes. Hij studeerde aan de Universiteit van Yale te New Haven, begin jaren twintig aan de American Academy in Rome (archeologie) en vervolgens te Princeton (Franse taal en letterkunde). Eind jaren twintig doceerde hij Frans aan een jongensschool te New Jersey en van 1930 tot 1937 was hij hoogleraar literatuur (toneel en klassieken) aan de Universiteit van Chicago.

Tussen deze activiteiten door had Wilder inmiddels naam gemaakt als romanschrijver, met name met The Bridge of San Luis Rey (1927), een reeks aaneengeschakelde karakterstudies die zich ontwikkelen naar een bedoeling achter de ogenschijnlijk willekeurige dood van vijf mensen na de ineenstorting van een hangbrug in Lima, Peru, 1714. Wilder ontving hiervoor de Pulitzerprijs. In 1930 had hij veel succes met het toneelstuk The Woman of Andros (zich afspelend in het decadente Griekenland, kort voor de christelijke jaartelling) en in 1935 behaalde zijn satirische roman Heaven's My Destination grote oplagen. Vervolgens bleef het in literair opzicht een paar jaar stil rondom zijn persoon.

Vanaf 1938

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Wilder inlichtingenofficier bij de luchtmacht in Noord-Afrika en Italië. Vanaf 1938 was hij inmiddels weer druk bezig met schrijven en maakte vooral naam met zijn toentertijd als vernieuwend te boek staand toneelwerk, met een ‘brechtiaanse’ vervreemdende, anti-realistische benadrukking van het toneelelement en acteurs die uit hun rol stappen. Bekende voorbeelden zijn Our Town (1938, waarin hij zoekt naar een transcendente waarde in het dagelijks leven van een archetypisch Amerikaans stadje), The Skin of Our Teeth (1942, een satire met veel symboliek en loodzware humor over de familie Antrobus) en The Matchmaker (1954), welke laatste in 1964 weer het uitgangspunt vormde voor de bekende musical ‘Hello Dolly’. Voor The Skin of Our Teeth en The Matchmaker ontving Wilder zijn tweede en derde Pulitzerprijs (voor toneel). Ook ontving hij onder andere de Vredesprijs van de Duitse Boekhandel in 1957 en de National Book Award in 1968 (voor zijn populaire lange roman The eight day).

Wilder bleef ook na de oorlog doceren aan diverse scholen en Universiteiten, onder andere van 1950 tot 1951 poëzie te Harvard. Hij trad nooit in het huwelijk en stierf in 1975 in Hamden (Connecticut). Aldaar werd hij begraven op de Mount Carmel Cemetery.

Titel: De brug van San Luis Rey

Auteur: Thornton Wilder

Vertaling: Peter Bergsma

Pagina's: 141

ISBN: 9789028261143

Uitgeverij Van Oorschot

Verschenen: oktober 2015