Het droomleven van Balso Snell/ Miss Lonelyhearts – Nathanael West

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Van Maaskant Haun

'Ten slotte, beste kerel, zoal Anaxagoras al zei is het leven een reis.  (Bergotte)'*

Nathanael West debuteerde in 1931 met ‘Het droomleven van Balso Snell’, eerdere pogingen het werk uit te laten geven mislukten. Miss Lonelyhearts verscheen in 1933.

Beide boeken zijn voorzien van een voorwoord van Désanne van Brederode, haar interessante en persoonlijke visie nam ik graag mee in mijn lezing. De twee boeken zijn los van elkaar te lezen en zullen apart besproken worden. Het is een dun boek dat bestaat uit twee nog dunnere romans met op de voorzijde van het omslag een deel van Hoppers Nighthawk. De eerste indruk is zowel mysterieus als sinister en wanneer een boek dun is kan het voorkomen dat het gaat om compact proza waarbij de inhoud ontrafeld dient te worden door de lezer.

Het droomleven van Balso Snell

In zijn droom ziet dichter Balso Snell bij de stad Troje een houten paard met één benaderbare ingang, het einde van het spijsverteringskanaal. Een ontdekkingstocht door het lichaam brengt hem in contact met een aantal personages van divers pluimage. In het begin is het paard nog een levend wezen waar de ingewanden dienen als plaatsen waar je heen kunt gaan. Later raken de ingewanden wat meer op de achtergrond en ligt het accent op de bizarre ontmoetingen.

Het eerste personage is een gids waarmee hij een pittige discussie heeft over het kunstenaarschap waarbij het volgens de gids vooral over de kunst zelf moet gaan en of er in de natuur geen voeten bestaan (volgens Picasso). Al kibbelend filosofeert het duo nog even door over Enkelvoud, Meervoud en monisme. De meeste verwijzingen zijn gemarkeerd en te vinden in de lijst met noten. Het is een flink aantal en West heeft royaal uitgepakt met het etaleren van zijn kennis over literatuur, filosofie, kunst, religie en de Oudheid.

Een mooi voorbeeld van het thema kunstenaarschap op de eerste pagina (Balso staat op het punt het paard binnen te gaan) is:

‘Voor hij de ruimte betrad, bad hij:

‘O, Beer! O, Meyerbeer! O, Bach! O, Offenbach! Stand me now as ever in good stead. (noot5)

(noot 5) A Portrait of the Artist as a Young Man van James Joyce eindigt met ‘Old father, old artificer, stand me now and ever in good stead.’ To stand in good stead betekent dat iets of iemand nuttig kan zijn. Met deze regels verklaart de hoofdpersoon Stephen Dedalus, dat hij de rest van zijn leven kunstenaar wil zijn.’

Opvallend is de lofzang op de imperfectie van het lichaam. Wanneer Balso een ‘bekoorlijke gebochelde’ ontmoet kan hij niet genoeg benadrukken hoezeer hij in vervoering raakt door haar schoonheid. Zij wil wel ingaan op Balso’s avances, maar dan zal hij eerst de vader van haar ongeboren kind moeten vermoorden. Zijn naam is Beagle en hij komt uitgebreid aan bod doordat een brief van hem aan de jonge vrouw in zijn totaliteit afgedrukt staat. Het is een droom en daarin is alles mogelijk, zo merkt Désanne van Brederode ook al op in haar voorwoord - met de aantekening dat er zekere dosering nodig is om niet voorbij het verzadigingspunt te komen. Mij wist West met dit boek niet de hele lezing te boeien, ik vond het soms wat gezocht hoewel het idee wel ingenieus is. 

Miss Lonelyhearts

Geen droom, maar ook hier is een personage zoekende, namelijk de sympathieke Miss Lonelyheart (ML) Deze naam is misleidend, want het gaat hier om een man die briefschrijvers in nood beantwoordt. Kranten en tijdschriften hadden vaak zo’n succesformule en deze ML is geknipt voor zijn rol. Met zijn enorm inlevingsvermogen – hij lijdt zelf mee – weet hij de juiste snaar te raken met zijn antwoorden en het komt een paar keer voor dat hij een briefschrijver persoonlijk ontmoet. De schrijvers hebben namen als ‘Genoeg – van alles’ , ‘Wanhopig’ en ‘Gedesillusioneerde – met tuberculeuze – echtgenoot’. De grap waarmee deze rubriek begon, wordt spoedig een bloedserieuze zaak. In een aantal korte hoofdstukjes met titels die allemaal beginnen met Miss Lonelyheart gevolgd door de betreffende activiteit wordt de spanning langzaam opgebouwd. De toon in dit boek is vrij somber; drank, verkrachting, mishandeling, woede en onbegrip wisselen elkaar af en ML werkt zich bovendien stevig in de nesten door zijn goedwillende en empathische houding.

Net als in Het droomleven van Balso Snell wordt er in Miss Lonelyhearts gedroomd, niet zoveel, maar in één hoofdstuk krijgt ML een droom die zijn obsessie met Christus treffend weergeeft. Het gaat over het offeren van een lam en het lijkt alsof de auteur hiermee aangeeft dat het ML zelf is die geofferd wordt door de buitenwereld, maar tegelijkertijd zichzelf opoffert.

Voorafgaand aan de droom zit ML thuis en leest een passage uit De gebroeders Karamazov die de droom inleidt:

‘Ook al zondigt de mens, heb hem lief, want dit is de goddelijke liefde, de hoogste liefde op aarde. Heb heel Gods schepping lief in al zijn alomvattendheid, dus ook het kleinste korreltje zand. Heb de dieren lief, heb de planten lief, heb alles lief. Als je alles liefhebt, zul je beseffen dat er een goddelijke mysterie bestaat. Besef je dat eenmaal dan zul je het steeds beter gaan begrijpen. En op een dag zul je de gehele wereld liefhebben met een allesomvattende liefde.’

Miss Lonelyhearts is geschreven tijdens de crisis eind jaren 1920 en begin jaren 1930. West heeft deze sfeer heel goed weten over te brengen. Het boek leende zich ook voor verfilmingen, een toneelstuk en er is zelfs een opera geschreven door componist Lowell Liebermann.Wanneer ik een vergelijking zou maken van Het droomleven van Balso Snell en Miss Lonelyhearts zou het laatste meer stemmen krijgen vanwege de ontroering die het hoofdpersonage wist op te wekken.

* Bergotte- personage uit À la recherche du temps perdu - Marcel Proust

   Dit citaat is het motto van het boek.

Nathanael West

De auteur

Nathanael West, pseudoniem voor Nathan von Wallenstein Weinstein (New York City, 17 oktober 1903 – El Centro, 22 december 1940) was een Amerikaans schrijver.

West was de zoon van Duitstalige Joodse ouders, die geïmmigreerd waren uit Litouwen. Reeds in zijn jeugd was hij bezeten van literatuur. Na zijn studie aan de Brown-universiteit verbleef hij twee jaar in Parijs, waar hij kennismaakte met het surrealisme. Na zijn terugkeer in de Verenigde Staten werkte hij als nachtreceptionist in New Yorkse hotels en schreef intussen zijn eerste romans, The Dream Life of Balso Snell (1931) en Miss Lonelyhearts (1933). Vanaf 1933 werkte hij als scriptwriter in Hollywood, de plaats van handeling van zijn laatste roman, The Day of the Locust (1939). 

 

Titel: Het droomleven van Balso Snell/ Miss Lonelyhearts 

Auteur: Nathanael West

Vertaling: Meta Gemert

Uitgever: Van Maaskant Haun

ISBN: 9789081786157

Genre: fictie

Pag.: 168

Verschenen: deze uitgave 2018