Mohammed Chacha, Mimoun el Walid, Fadma el Ouariachi, Ahmed Ziani - Vallende tijd

Recensie door Truusje

Uitgeverij Jurgen Maas

Dichtbundel als apotheose

Met dit tiende deel wordt de Berberbibliotheek afgesloten. Met veel spijt heb ik vernomen dat de afspraak tussen Asis Aynan en Jurgen Maas was, dat er in totaal tien titels uitgebracht zouden worden. Niet meer, niet minder. Met Vallende tijd valt tevens het doek.

In 2011 werd het eerste boek gepresenteerd in samenwerking met uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep en er volgden nóg drie titels. In 2014 verscheen het vijfde boek bij de jonge uitgeverij Jurgen Maas, die zich richt op de multiculturele samenleving, Noord-Afrika en het Midden-Oosten.

In het verklarende en informatieve nawoord beschrijft Asis Aynan het ontstaan en het afsluiten van zijn project. Tevens gaat hij dieper in op de dichters uit deze bundel.

Vallende tijd is een bloemlezing van gedichten - in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw geschreven - van de vier belangrijkste Riffijnse dichters, te weten;

- Mohammed Chacha (1955-2016)

- Mimoun el Walid (1954-2016)

- Fadma el Ouariachi (1957)

- Ahmed Ziani (1959)

Wat onomstotelijk in de gedichten doorklinkt is het verlangen naar het einde van de onderdrukking van het eeuwenoude Riffijnse volk, de bewoners van de Rifstreek in het noorden van Marokko. De invloed van de Marokkaanse heerschappij, de sociaal-economische achterstand en het uitsluiten van de Riffijnse cultuur heeft het volk geen goed gedaan - het moge duidelijk zijn dat dit een understatement is - getuige de demonstraties en de opstanden die hardhandig de kop ingedrukt zijn door het koninkrijk Marokko. Het recht dat een mens heeft op een persoonlijke ontwikkeling staat haaks op de heersende hypocrisie. 

Op grond van de slechte economische situatie, door de hoge werkeloosheid, zijn veel Riffijnen in de 60er en 70er jaren ingegaan op de werving van arbeidskrachten door onder andere België en Nederland. Deze arbeidsmigratie werd door de dictatoriale Marokkaanse overheid gestimuleerd.

Van het viertal dichters is Fadma el Ouariachi de enige die nooit naar Europa is gekomen.

Tot zover de kleine geschiedenisles.

Ahmed Ziani

'Spreek tot mij en ik spreek tot u: door het woord zullen wij elkaar verstaan.

Zeg mij: hoe komt het dat wij niet in één kamer passen,

langs de wegen ons leven meesjouwen in een boodschappennetje,

terwijl de zon ons verzengt, de regen ons striemt,

de wervelwind de hemel onophoudelijk verduistert? [...]'

Ahmed Ziani

Stuk voor stuk ademen de gedichten in deze bundel het verlangen naar autonomie, gelijke rechten, rechtvaardigheid, de wens om gehoord te worden en op waarde geschat. De teksten zijn ook niet gespeend van vertwijfeling, onzekerheid, verdriet en angst. Angst voor onderdrukking en de zorgen ten aanzien van de toekomst. Met name Chacha beschrijft ook zijn geloofstwijfel en zijn afzetten tegen de regels van de islam. ( Wanneer drink ik op straat mijn wijn, eet ik varken tussen de mensen [...]')

Mohammed Chacha

'Je hoeft maar een kik te geven en

ik weet wat mij te doen staat!

Al meer dan duizend jaren

hoor ik dezelfde woorden:

'Zwijg en dien het regime,

anders ben je een hoerenzoon!'

Zolang wij elkaar niet begrijpen

veroordelen wij elkaar om één enkel woord. [...]'

Mohammed Chacha

De vertaling van de gedichten is van de hand van diverse vertalers, maar voor het overgrote deel heeft Hester Tollenaar haar talent bewezen met de - een naar mijn idee niet altijd even gemakkelijke taak om de essentie goed weer te geven - formidabele vertalingen vanuit het Berbers.

Mimoun el Walid

'[...] Ik heb mijn land verlaten, ben weggetrokken in ballingschap.

Zeven zeeën ben ik overgestoken.

Ik moest en zou het geluk vinden!

Van het ene land naar het andere getrokken,

ben ik aan het einde van mijn krachten.

Al het zweet is uit mij gewrongen en ik ben leeggezogen. [...]'

Mimoun el Walid

Heel jammer dat er een einde is gekomen aan het tijdperk Berberbibliotheek. Met veel plezier las ik enkele titels, maar gelukkig heb ik er nog een paar in de kast staan om gelezen te worden. Besprekingen daarvan zullen hier zeker volgen.

Van de titels Fadhma Aïth Mansour Amrouche - De geschiedenis van mijn leven en Mouloud Mammeri - Het verlaten land zijn er hier besprekingen te lezen.

Fadma el Ouariachi

'Je hebt je vlees verkocht

in ruil voor iets anders

over hoe hij worden zal

heb je niet nagedacht, zo bracht je hem ter wereld

hij was warm en trilde nog

dat was de wijze waarop je je ontdeed van een last

een last waarmee je hem opzadelde

als het kon had je met hem overlegd

toen hij er nog niet was

en daarna een vrucht in je schoot werd

deze vergissing [...]'

Fadma el Ouariachi

Tenslotte nog even dit......

Het schrijven van een bespreking van een bundel gedichten is meestal lastiger dan van een roman. Er is  geen sprake van één enkel plot om in grote lijnen te bespreken, want het zijn stuk voor stuk aparte 'verhalen'. Ik hoop dat ik er toch in ben geslaagd om de essentie van het boek weer te geven. De gedichten zijn bijzonder toegankelijk en het is zeer verrassend om te ervaren dat de vier dichters een geheel eigen stijl hebben, terwijl ze alle vier iets van hun cultuur, de beklemmende gevoelens, verlangen en twijfels hebben willen uitdragen. Er zitten veel pareltjes tussen die het herlezen meer dan waard zijn, om over na te denken en te beseffen dat wij onze zegeningen kunnen tellen.
Een voortreffelijke afsluiting met overdonderende teksten.

De Spaanse Netflix-serie 'Tiempos de guerra' is de moeite waard om te kijken, om een indruk te krijgen van de Rifoorlog van 1920-1926.

Titel: Vallende tijd

Auteurs: Mohammed Chacha, Mimoun el Walid, Fadma el Ouariachi, Ahmed Ziani

Pagina's: 94

ISBN: 9789491921575

Uitgeverij Jurgen Maas i.s.m. Berberbibliotheek

Verschenen: januari 2019