Norman Mailer-Helden zonder glorie

Recensie door Roosje

Uitgeverij Zhu

Oorlog is een misdaad tegen de menselijkheid *

Helden zonder glorie is het verhaal van een Amerikaans peloton dat een veldtocht voert tegen de Japanners op het (gefingeerde) eiland Anopopei in de Filipijnse archipel. Er sneuvelen uiteindelijk veel meer Japanners dan Amerikanen. De Amerikaanse wreedheid tegen de vijand is grotesk (misschien wel enigszins begrijpelijk gezien het reeds aanwezige oorlogstrauma) en om misselijk van te worden. Uit informatie achteraf blijkt dat de aanval helemaal niet nodig was; de Japanners hadden vrijwel geen voorraden meer en waren derhalve eigenlijk al verslagen.

Alle inspanningen zijn feitelijk tevergeefs geweest. Dat verbaast natuurlijk geenszins. Dit is een rauw anti-oorlogsboek. Een van de eerste boeken met kritiek op WOII en in dit geval op de Amerikanen.

Ik moest onder het lezen ook wel denken aan Catch-22 van Joseph Heller, ook een anti-WOII-boek, maar dit verscheen later en dat gaat over vliegers. Heller begon te schrijven in 1953 en publiceerde de roman in 1961.

De roman is rauw, cynisch en indrukwekkend. Bij vlagen is het verhaal ook ontroerend en zijn er stukjes die heel indringend, menselijk en zelfs poëtisch zijn. Veel minder aantrekkelijk is het grote aantal personen dat in de roman voorkomt (een heel peloton?), het weinig aantrekkelijke en te lange verhaal, en dat de figuren ondanks de ‘Tijdmachine’ te weinig psychologische diepte krijgen, of te weinig sympathie opwekken.

De keuze om vrijwel alle manschappen van het peloton aan het woord te laten is een bewuste keuze. Daardoor krijgt het verhaal een grotere impact dan wanneer er een paar mannen de hoofdrol spelen.

Natuurlijk zijn ook de relaties van de mannen onderling heel belangrijk. Je ziet een dwarsdoorsnede van de Amerikaanse samenleving: jongens uit de stad, jongens van het platteland; joden, Polen, Noren, Ieren, Italianen, Mexicanen, noem maar op. Vrijwel alle etnische groepen zijn aanwezig. Behalve de African-Americans. Het Amerikaanse leger is strikt gesegregeerd. Daarom zijn er geen zwarte jongens in Mailers peloton. 

 

Er is sympathie voor elkaar en camaraderie, maar ook veel afgunst en antipathie. Er is veel misogynie: het kwaadspreken over vrouwen en over hun en elkaars echtgenoten, vrouwen worden gezien als seksobject (of grootspraak daarover). Er is racisme, en antisemitisme. Er zijn gevoelens van eenzaamheid en angst om te sterven en die gevoelens moeten zo veel mogelijk onderdrukt worden, maar dat lukt niet altijd. In ieder geval geldt voor elke soldaat en ook voor officieren dat de oorlog onvoorwaardelijk dehumaniseert. Er is sprake van enorme lichamelijke en geestelijke uitputting, maar ook van verveling.

Een van de eerste anti-oorlogsboeken uit de 20e eeuw was Van het westelijk front geen nieuws van Erich Maria Remarque uit 1929. Hierin staat vooral de vriendschap tussen de manschappen centraal, naast natuurlijk de enorme ellende van de oorlog. Helden zonder glorie is een veel cynischer en rauwer boek.

Dat rauwe in het boek, de spreektaal en het slang dat de mannen spreken en hoe zij met elkaar spreken, dat is allemaal zeer prijzenswaardig, maar het boek is gewoon veel te lang. De psychologische diepte van de karakters ontbreekt. Dat is evenzeer een bewuste keuze geweest van Mailer. Wellicht wilde Mailer door de lengte van de roman benadrukken hoe verschrikkelijk en hoe verschrikkelijk vervelend ook die oorlog geweest is.

Hulde natuurlijk ook voor Mailer, die het boek in 15 weken geschreven heeft en toen hij pas 25 jaar was. Hij heeft deels uit eigen ervaring geput. Hij heeft als kok deel uitgemaakt van het Amerikaanse leger in de Filipijnen en dat deed hij niet vrijwillig.

Over de auteur:

Norman Kingsley Mailer (Long Branch (New Jersey), 31 januari 1923 - New York, 10 november 2007) was een Amerikaans schrijver en journalist.

Mailer verhuisde op zijn vierde naar Brooklyn in New York. In 1939 werd hij toegelaten tot Harvard, waar hij in 1943 afstudeerde in luchtvaarttechniek. Een jaar later werd Mailer opgeroepen door het Amerikaanse leger en diende hij als marinier in de Filipijnen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Gebaseerd op deze ervaringen publiceerde hij in 1948 zijn debuutroman The Naked and the Dead, die in 1998 werd opgenomen in de lijst van de honderd beste Engelstalige boeken van de 20ste eeuw, opgesteld door de Amerikaanse uitgever Modern Library.

In 1955 was Mailer een van de medeoprichters van de krant The Village Voice. Eind jaren 60 werd Mailer samen met auteurs als Tom Wolfe en Truman Capote een van de voormannen van de New Journalism, een stroming binnen de journalistiek waarin non-fictie artikelen werden geschreven alsof het een roman betrof. Mailer viel daarin op door in zijn journalistieke stukken zichzelf in de derde persoon enkelvoud (in de 'hij-vorm') op te voeren. Zijn meest succesvolle boek in deze stijl was The Armies of the night, waarin hij over zijn deelname aan een demonstratie tegen de Vietnamoorlog schreef. In 1969 won hij voor dit boek zowel de National Book Award als de Pulitzer-prijs in de categorie non-fictie.

Mailer ontving zijn tweede Pulitzer-prijs in 1980 voor het boek The Executioner's Song, zijn relaas over de tot de doodstraf veroordeelde Gary Gilmore. Verder schreef hij biografieën over onder meer Pablo Picasso, Lee Harvey Oswald en Marilyn Monroe.

In zijn fictie was Mailer een nazaat van Ernest Hemingway: net als Hemingway schreef hij veelal over macho's, die voelden dat ze hun mannelijkheid moesten bewijzen. Een ander prominent terugkerend thema in zijn werk is de vader-zoon relatie: bijvoorbeeld die van de sergeant met zijn jonge soldaten in The Naked and the Dead, die van de spion met zijn mentor in Harlot's Ghost, die van Jezus Christus met God in The Gospel According to the Son. Norman Mailer werd weleens beticht van misogynie. Zo zou hij volgens feministische critici relatief veel seksueel geweld in zijn werk hebben opgevoerd, waarbij veelal wordt verwezen naar een incident uit 1960, toen hij in benevelde staat zijn tweede vrouw, Adele Morales, op een feestje met een mes neerstak. Hoewel verwond weigerde ze aangifte te doen, waardoor Mailer er met een voorwaardelijke gevangenisstraf vanaf kwam. Desalniettemin schuwde hij daarna de aandacht nooit, en in 1969 deed hij zelfs een mislukte gooi naar het burgemeesterschap van New York.

Norman Mailer trouwde zes maal en kreeg in totaal acht kinderen; hij had één stiefzoon. Hij overleed eind 2007 op 84-jarige leeftijd door acuut nierfalen, een maand nadat hij een longoperatie onderging. (bron)

Titel: Helden zonder glorie

Titel oorspronkelijk: The naked and the dead

Auteur: Norman Mailer

Vertaling: J. F. Kliphuis

Uitgeverij: Zhu

ISBN: 9789051120677 ,

Pag.: 736

Genre: Literatuur & Romans

Verschenen 2001

* Het stuk is uit november 2015