Martin Amis-Rachel, een document

Recensie door Roosje

Uitgeverij: Atlas Contact Olympus

Een reusachtig debuut *

In 1973 debuteerde de toen 24-jarige Martin Amis met The Rachel Papers.

Hoofdpersoon Charles Highway staat op de drempel van de volwassenheid; bij het begin van de roman is hij nog vijf uur negentien jaar; daarna is hij volwassen. Dit boek is de verslaglegging en eveneens het verslag van zijn Eerste Grote Liefde: Rachel. Het gaat over Charles' kennismaking met haar, zijn beramingen haar voor zich te winnen, zijn verovering van haar, zijn relatie met haar en het verwaaien van de liefde.

In zijn eigen woorden (of die van Martin Amis; misschien is er zekere overeenkomst tussen Charles Highway en Martin Amis):

'Want er is iets onherroepelijks met mij gebeurd, en ik ben er erg op gebrand te weten wat het is. Dus: wanneer ik, laat ik zeggen, de afgelopen drie maanden nog eens doorloop, en probeer om al mijn vroegrijpheid en kinderachtigheid, mijn zesdeklasknapheid en vijfdeklassstoutigheid, al mijn eigendunk en zelfingenomenheid en walging van mijzelf, en al mijn… noem maar op, op een rijtje zet, misschien zal ik dan in staat zijn mijn harmartia (zonde; hoogmoed, rdv) te plaatsen en kan ik zien wat voor een soort volwassene ik zal worden. Of niet, wat ook mogelijk is. Het zal hoe dan ook best leuk zijn' (p. 9)

Charles houdt van al zijn familieleden en van Rachel een dossier bij; een archief, waarin allerlei info zit: dagboekfragmenten, aantekeningen, papieren bewijsmateriaal, feiten, vrij-associatief proza, brieven (p. 227). Naar aanleiding van dit archief is het onderhavige boek geschreven. Ook de stijl van deze roman loopt van feitelijk, via plechtstatig of intellectualistisch naar vrij-associatief en zelfs naar slang-achtige jongerentaal met allerlei woordvondsten en woordbreisels. Het is zoals Charles zelf zegt een vorm van zelfonderzoek, maar vooral natuurlijk de geboorte van een heus schrijver (net als bijvoorbeeld bij Proust in De verloren tijd en ook in Vestdijks Terug tot Ina Damman, waarin Anton Wachter ontdekt dat hij schrijver is; en in talloos veel andere romans). En natuurlijk zoals dat tegenwoordig heet: een coming of age (of bildungsroman).

Marcel Proust (publiek domein)

Charles een een intelligente maar uitermate pedante knul. Hij strooit graag met intellectualistische beweringen waarin vooral de dichters Blake en Shakespeare centraal staan. Bij de beoordeling van zijn toelatingsexamen tot een van colleges in Oxford krijgt zijn pedanterie een gevoelige tik. Een hippe, jonge docent wijst hem erop dat hij beter de werken zelf kan gaan lezen dan de ingewikkelde intellectualistische exegesen ervan. Maar hij wordt wel toegelaten.

De hoofdpersoon is niet iemand voor wie je snel sympathie ontwikkelt: pendant, eigenwijs, smerig, hang naar seks, drank en drugs (volgens mij zijn de hoofdpersonen bij Martin Amis nooit zulke fijne mensen, met wie je zo lekker mee kunt leven; het zijn altijd wat norse en nare mannen met een moeilijke verhouding tot vrouwen etc) maar Amis' stijl en beschrijvingen zijn zo goed en zijn humor en ironie zijn zo vilein en meeslepend dat ik werkelijk af en toe in lachen uitbarstte. En ook zijn er momenten waarop je een beetje met Charles te doen krijgt: hij doet per slot erg veel moeite voor Rachel; en het moment dat hij ziet dat zij ook maar gewoon meisje is, dwz wanneer hij in haar slipje een remspoor ziet, is vertederend.

De structuur is een beetje ingewikkeld maar wel goed doordacht; dat wekt mijn bewondering . De 'romantijd' is de vijf uur voordat Charles twintig jaar wordt. De tijd waarover het gaat ongeveer de drie maanden uit de periode Rachel. Met nog wat flash-backs naar nog vroeger. Het is niet een netjes aaneen geschreven roman; het zijn meer losse stukje (als in het Rachel-dossier, de 'Rachel papers'), waardoor je je oriëntatie wel eens kwijt bent. Ook is het verhaal een cirkel: het begint ongeveer waar het ook eindigt. De inhoudsopgave, de titels van de hoofdstukken suggereren toch wel dat Charles de roman in vijf uur geschreven heeft.

Dit is een van die boeken die je niet te snel moet opgeven en je moet even doorlezen om te zien hoe goed het is. Het irriteert je, maar je moet ook erg lachen; het is afstotelijk en hilarisch. Er is sprake van gelaagde niveaus binnen het verhaal. Het is gewoon heel erg knap geschreven. De verbeelding en zelfverbeelding van de hoofdpersoon zijn uitstekend vorm gegeven. De gebruikte taal is fantastisch. Het is bijna niet voor te stellen dat iemand van 24 jaar zo'n goed boek schrijft.

Het is voor mij de laatste maanden blijkbaar een periode van de debuten uit de oude doos: Vestdijk, Terug tot Ina Damman: een schitterende Proust-adaptatie; Hugo Claus (op 19-jarige leeftijd!!) met De Metsiers, geïnspireerd op Faulkners As I Lay Dying; en het debuut en helaas enige werk van Alain-Fournier (ook nog erg jong, voor in de twintig?), De grote Meaulnes.

Nu ik erover nadenk zie ik dat The Rachel Papers en Terug tot Ina Damman precies hetzelfde thema hebben: jonge gevoelige en intelligente jongeling komen door de liefde voor een meisje tot de ontdekking dat ze schrijver zijn.

* Ik schreef dit verhaal drie jaar geleden; ik had nog niet veel ervaring in het schrijven van stukjes.

Over de auteur:

Martin Amis (Swansea, Wales, 25 augustus 1949) is een Engels schrijver. Hij is de zoon van Kingsley Amis, die eveneens schrijver was.

Martin Amis werd vooral bekend door zijn tweede roman Dead Babies uit 1975. De titel van het boek veroorzaakte zoveel opschudding en afkeer dat de uitgeverij de titel veranderde voor de paperback versie in Dark Secrets.

Zijn werk wordt dan ook gekenmerkt door moreel en mentaal geweld. Dit heeft hij gemeen met de schrijversgeneratie uit de jaren vijftig, the Angry Young Men.

Amis experimenteert graag: met vorm, stijl, maar ook inhoud. Hij gebruikt Amerikaans Engels, straat-Engels en dialecten van verschillende minderheidsgroepen in zijn romans.

In februari 2007 werd hij benoemd tot hoogleraar 'creative writing' aan het Manchester Centre for New Writing aan de universiteit van Manchester, waar hij in september 2007 begonnen is.

Zijn afwijzing van en waarschuwingen tegen de radicale islam hebben hem het neologistische etiket 'Blitcon' (= British Literary Neocon) opgeleverd; dit etiket deelt hij met twee andere prominente literaire figuren van zijn generatie, Ian McEwan en Salman Rushdie. (bron)

Titel: Rachel, een document

Titel oorspronkelijk: The Rachel Papers

Auteur: Martin Amis

Vertaling: R.J.H. Jonkers

Uitgever: Atlas Contact Olympus

ISBN: 9789046704677

Pag.: 232

Genre: fictie

Verschenen: 2015