Dante Alighieri-De goddelijke komedie

 Uitgeverij: Ambo|Anthos 

'Een meer dan schitterende reiservaring' 

Met enige schroom zal ik proberen te vertellen waar De goddelijke komedie van Dante Alighieri over gaat en wat ik ervan vind. Dantes magnum opus werd geschreven tussen 1302 en 1321 en kreeg aanvankelijk de naam Comedia. De naam duidt op de goede afloop van het verhaal, in tegenstelling tot een tragedie. Het boek beschrijft Dantes denkbeeldige reis door het hiernamaals: Hel, Louteringsberg en Paradijs. Een reis is het ook voor de lezer. Laat je meevoeren vanaf het beginpunt in het donkere woud tot aan het 'hoge licht' van het Paradijs. Dante maakt de reis niet alleen, hij wordt tot de hemelpoort vergezeld door dichter Vergilius, daarna wordt hij opgevangen en begeleid door Beatrice. 

Structuur en tijd 

Deze wonderbare reis in dichtvorm (oorspronkelijk in dichtvorm, ik las een prozabewerking) begint op Witte Donderdag en eindigt op woensdagmiddag na Pasen in het jaar 1300. In totaal beslaat de 'Divina Commedia' ruim 14000 verzen, elk van de drie rijken bestaat uit 33 canti, dat is 99 en één canto als inleiding. De getallen 3 en 10 symboliseren respectievelijk de Drie-eenheid en de volmaaktheid. Het getal 33 verwijst naar het aantal jaren dat Jezus op aarde leefde. De 100 canti vertonen ook een mathematische opzet: elke canto bestaat uit ongeveer 1000 woorden, in totaal dus ongeveer 100.000 woorden. 

Tijdens de reis zullen we, behalve Vergilius, meerdere geleerden uit de oudheid ontmoeten. Zo krijgen Homerus, Plato en Socrates een prominente plaats in het verhaal. In de afzonderlijke delen komen we ze allemaal tegen, net als de talloze verwijzingen naar de Bijbel en allerlei personen uit het Italiaanse bestuur. In het laatste rijk krijgt ook Beatrice een rol, een voorproefje hiervan schreef hij al in 'Het nieuwe leven'. 

Het verhaal 

De beginverzen zijn indrukwekkend, Dante is de weg kwijt in het leven en bevindt zich in een donker woud waar hij tot driemaal toe een wild dier tegenkomt, een gevlekte panter, een leeuw en een vraatzuchtige wolvin. Groot is zijn opluchting wanneer Vergilius aanbiedt zijn gids te zijn tot aan de hemelpoort. Verder mag Vergilius niet komen, hij is ongelovig. Als lezer is de situatie meteen duidelijk, de sfeer is zo goed verwoord dat je jezelf in het donkere woud waant. Vervolgens stappen zij door een poort de hel binnen. Boven de poort staat geschreven "Laat varen alle hoop gij die hier binnentreedt.", een weinig bemoedigende tekst! 

Sandro Botticelli-La carte de l'enfer

De hel is trechtervormig, de ingang is aan de wijde bovenkant en loopt taps toe naar het absolute dieptepunt waar Lucifer vast zit in het ijs. Tijdens de 'helletocht' ontmoeten Dante en Vergilius in de voorhel, benedenhel en bovenhel de gestraften in oplopende gradaties van minder erg, de neutralen, naar Lucifer. De gestraften die Dante tegenkomt in de hel krijgen hun straf met contrapasso's. In de achtste hellekring zitten de waarzeggers, voor straf is hun hoofd achterstevoren op hun romp gezet, zodat ze achteruit moeten lopen. 

Ondanks de gruwelen die beschreven worden in de hel is het lezen ervan een geweldige ervaring. Het is zeer interessant om te lezen welke waarden en normen Dante hanteert, welke personen hij benoemt, wat hij belangrijk vindt, hoe hij denkt over de politieke situatie in het toen nog verdeelde Italië en hoe hij aankijkt tegen de macht van de keizer en de kerk.  

Louteringsberg 

De sfeer op de Louteringsberg is heel anders. In Inferno is Dante is nog toeschouwer, hij schrikt van de taferelen, maar de situatie is duidelijk.  Op de Louteringsberg is Dante geen toeschouwer meer, maar een belangrijk personage. Het begrip van de vergelding staat hier niet meer centraal, maar het proces van omkeer en bekering, waar komen de impulsen vandaan, waar haalt een Christen de kracht vandaan om een nieuw mens te worden?  

Geduld, subtiliteit, fijnmazigheid, Schrift en liturgie zijn de sleutelwoorden die leiden tot transformatie. Er wordt van de lezer meer concentratie verlangd om de beelden op zich in te laten laten werken. Ook hier is een voorgeborchte waar gestraften moeten wachten tot ze toegelaten worden. Vervolgens tekent een engel 7 P's (p van pecatto, zonde) op hun voorhoofd en doen ze boete op alle 7 terrassen. 

Bron: Plaatsen-bijbelseplaatsen.nl

Paradijs 

Via het Aards Paradijs, waar Beatrice hem opwacht, komt Dante in het Paradijs. Er zijn 9 sferen en het allerhoogste het: Empyreum. 

Door zijn tocht over de Louteringsberg is Dantes lichaam tijdelijk ijl gemaakt, zodat hij ten hemel kan stijgen. Hij ontmoet ook hier weer personen of, eigenlijk zielen zonder gedaanten, met wie hij contact heeft. Deze zielen kunnen tijdelijk afdalen uit één van de hemelsferen. Omdat het in het Paradiso vooral gaat om ongrijpbare zaken als licht, wervelingen, lijnen en stemmen moet Dante op ingenieuze wijze proberen dit beeld te verwoorden. En dat doet hij: 

'Zoals het luchtruim stralend en helder wordt wanneer Boreas mild uit zijn rechtermondhoek blaast en maakt dat de nevel, die eerst alles vertroebelde, zodanig oplost dat de hemel aan alle kanten weer lachend zijn schoonheid laat zien, zo ging het ook met mij toen mijn vrouwe me met haar klare antwoord tevreden had gesteld en ik de waarheid als een ster aan de hemel zag flonkeren. En toen zij was opgehouden met spreken, werden de engelenkringen als gloeiend ijzer waar de vonken van afslaan. En elke vonk volgde het vuur waaraan hij was ontsprongen, en het waren er zoveel dat hun aantal het duizendvoudige bedroeg van het getal dat men verkrijgt wanneer men de velden van een schaakbord telkens verdubbelt. Ik hoorde hoe er van koor tot koor een hosanna-gezang opsteeg naar het vaste Punt dat hen op de plaats houdt (en altijd zal houden) waar ze altijd zijn geweest.' (Canto 28) 

Conclusie 

Tijdens het lezen van dit prachtige boek heb je echt de tijd nodig. En in elk canto staan talloze voetnoten die je wel allemaal nodig hebt om te begrijpen wat Dante bedoelt. Vooral de namen van de talloze politici kunnen een belemmering vormen om door te lezen, toch is dat hetgeen je wel het beste kunt doen. Doorlezen en meereizen, want zo ervaar je de reis, zoals Dante die verbeeldde, tijdens zijn ballingschap. Ik vond het een geweldig mooie reis, waarbij er een wereld opengegaan is van zoveel respect voor Dante. Dat iemand zoveel eigenschappen en kennis bezit om zo'n prachtig werk te schrijven.  

Auteur 

Dante (Durante) Alighieri werd tussen 14 mei en 13 juni 1265 geboren in Florence. Op 13 september 1321 stierf hij in Ravenna, nadat hij op de terugreis van een diplomatieke missie in Venetië malaria had opgelopen in de moerassen. Wanneer Dante een jaar of 9 à 10 is ontmoette hij voor het eerst de vrouw die een belangrijke rol in z'n leven zou spelen: Beatrice Portinari. Van 1275 tot 1283 studeerde hij grammatica, retorica en dialecta. In 1277 verloofde hij zich met Gemma Donati, zij trouwden rond 1285 en kregen drie kinderen. In 1302 werd hij verbannen omdat hij deel uitmaakte van de partij van de Witte Welfen, die onder meer een scheiding van kerk en staat voorstonden. 

Auteur: Dante Alighieri 

Oorspronkelijke titel: La Divina Comedia 

Vertaler: Frans van Dooren 

Uitgever: Ambo|Anthos 

ISBN: 978 90 263 2623 3 

Pag.: 732 

Verschenen: maart 2013 

.