Carolyne Larrington - De Noordse Mythen

Uitgeverij Athenaeum 

Alles is mythe

Wat is er waar en wat niet? Dat is de vraag wanneer je wilt weten wie de noordse goden waren. En dan blijkt al snel dat er meerdere ontstaansgeschiedenissen bestaan. Dat komt doordat de Vikingen zich verspreid hebben over een groot deel van de noordelijke wereld. Zo beweert Snorri Sturluson dat deze goden niets meer dan heel bijzondere mensen waren. Volgens hem waren het afstammelingen van de verliezers van de Trojaanse oorlog. Zij brachten technologie en kennis mee en daarmee verkregen ze uiteindelijk de godenstatus. 

Snorri Sturluson (1179-1241) was een IJslands geleerde. Hij kwam uit een vooraanstaande familie, was betrokken bij de IJslandse en Noorse politiek  en schreef een verhandeling over de dichtkunst, de zogenaamde Proza-Edda. Hij is een middeleeuwse christelijke schrijver en dat is terug te vinden in zijn werk. Het verhaal over de 'op één na verdrinkende rijpreuzen' is een verwijzing naar de Bijbelse Zondvloed. Ook is het niet ondenkbaar dat hij zaken niet vermeldt omdat het niet past bij zijn religie, bijvoorbeeld het verhaal van Odin (god van onder andere de wijsheid) die zichzelf ophangt aan de grote boom Yggdrasil om het runenschrift te leren, het Germaanse schriftsysteem waarmee goden en mensen hun kennis vastleggen voor het nageslacht. 

 

'Ik weet dat ik hing aan een winderige boom

negen nachten lang 

verwond door een 

verwond door een speer aan Odin gegeven 

ikzelf aan mijzelf 

aan die stam waarvan niemand weet 

uit welke wortels hij groeit.  

Ik verkocht mezelf niet voor drank of brood 

ik tuurde omlaag 

ik nam de runen op schreeuwend nam ik ze op 

vervolgens viel ik eraf.' 

- Edda, Het lied van de Hoge, vv. 138-139

Edda

Een van de betekenissen van Edda is 'overgrootmoeder', dit verwijst naar de kracht van de vrouwen; in het IJsland van de veertiende eeuw betekende het 'dichtkunst'. Van de twee vormen van Oudnoorse dichtkunst is er één die gebruik maakt van beeldspraak. Ook daarin zijn weer gradaties, waarvan 'gedachtensmid' een heel mooi voorbeeld is van een simpele beeldspraak van een dichter. Er zijn nog gedichten bewaard gebleven, ze staan in de koninklijke codex, De Codex Regius. 

Structuur 

Het boek is verdeeld in 6 hoofdstukken. Er staat erg veel in en het vergt wel wat tijd en concentratie om alles te lezen. Dat komt doordat er van een mythe vaak meerdere versies zijn. Tussen de teksten door zijn veel afbeeldingen geplaatst, dat maakt de verhalen aanschouwelijk. Zo is er een foto van het negende-eeuwse Oseberg-schip, dat in Oslo te zien is in het Vikingskiphuset. Het is een rijkversierd schip van eikenhout en diende als graftombe voor twee vooraanstaande vrouwen.

 

Oseberg-schip Vikingskiphuset Oslo



Goden en godinnen en halfgoden 

Er waren 2 groepen noordse goden, de grootste groep waren de Asen, de andere groep bestond uit de geheimzinnige Wanen. Odin is een bekende naam, hij was de leider van de Asen, woonde veelal in Walhalla en gebruikte het achtbenige paard Sleipnir als vervoermiddel. Zijn eega was Frig en had, net als de Griekse Zeus, vele affaires met andersoortig. Zijn zoons waren: Thor (donderdag is naar hem vernoemd), Baldr, Vidar en Höd. Hij is een oorlogsgod en bepaalt wie er binnen mag komen in zijn Walhalla om uiteindelijk mee te mogen vechten aan de kant van de goden. 

'Walkuren' waren bovennatuurlijke vrouwen, die in Walhalla wonen. Walkure betekent 'zij die de gesneuvelden uitkiest' 

Loki speelde een prominente rol in de godenwereld, zijn afkomst is onduidelijk en daarmee ook zijn loyaliteit. Hij is niet te vertrouwen, is getrouwd met Sigyn en heeft behalve 2 zoons ook kosmische monsters verwekt, onder anderen Fenrir de Machtige Wolf, waarover in het boek een mythe beschreven wordt.

De Wanen 

Njörd, ontketent de winden, net als Aeolus bij de Grieken. Freya,( zus van Frey en vrijdag is naar vernoemd) is de godin van de seksualiteit, gedeeltelijk kunnen we haar vergelijken met haar Griekse collega Afrodite. Er worden talloze goden genoemd, interessant om uit te zoeken wat hun specialiteiten zijn en wat ze gemeen hebben met goden uit andere culturen. 

Culturele Invloed 

Richard Wagner heeft een bekend thema gebruikt in zijn opera Der Ring des Nibelungen (tussen 1853 en 1874) Wotan (het equivalent van Odin) sluit een deal met twee reuzen om een nieuw paleis, het Walhalla te bouwen. Ze zouden Freia als beloning krijgen.Dit tegen de zin van de andere goden, de belofte wordt nu dat ze het Rijngoud zouden krijgen. Hij moet de ring van de Nibelung, die gestolen is van de dwergachtige Alberich afstaan. Deze dwerg had de liefde afgezworen en het goud in bezit genomen. Dan komt de ring en dus de macht in handen van de reuzen met alle tragische gevolgen van dien. Het gaat hier om macht en verbroken beloftes.  

Ook Tolkien haalde zijn inspiratie uit de noordse mythologie. In De Hobbit komt een draak voor met de naam Smaug, deze naam is afgeleid van de Oudnoordse werkwoordsvorm 'kroop'. De draak is gebaseerd op de draak uit het gedicht Beowulf.  

De namen van de dwergen uit De Hobbit komen uit Het visioen van de zieneres, één van de saga's uit oude tijden. 



Freia en de reuzen van Arthur Rackham (1867-1939)

Conclusie 

Een mooi boek waarin heel veel informatie staat. Wel complex om te lezen omdat er zoals gezegd vaak meerdere lezingen van een mythe zijn, dan kom je meerdere keren een zelfde soort verhaal tegen, maar in een andere versie, met een andere afloop. Net als in de Griekse mythologie is het goed uitkijken wie de goden zijn en wie goddelijke eigenschappen hebben. Het is wel interessant de Noordse mythologie te vergelijken met die van bijvoorbeeld de Griekse, ook hier komen de schikgodinnen in beeld en godin Skadi heeft weg van Artemis. Kortom een aanrader voor iedereen die zich graag wil verdiepen in de noordse mythen. Het boek heeft ook nog eens een schitterende cover! 

Titel: De Noordse Mythen

Auteur: Carolyne Larrington 
Vertaling: Arian Verheij 

Pagina's: 208

ISBN: 9789025307707 

Uitgeverij Athenaeum 

Verschenen: aug 2017