Malcolm Gladwell – Praten met vreemden

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Atlas Contact – Business Contact

De valkuilen van ons beoordelingsvermogen

Nieuwsgierig geworden door de ondertitel ‘Wat we moeten weten over de mensen die we niet kennen’ lijkt dit een boek dat iedereen zou moeten lezen. Een soort handleiding voor het dagelijks doen en laten. Onvoorstelbaar hoe vaak een mens in aanraking komt met een vreemde, dat hoeft niet fysiek, en tijdens dat contact een afweging moet maken op grond van? Precies, daarover gaat dit boek. Wat zijn de gronden waarop een oordeel geveld wordt over een onbekende?

Aan de hand van praktijkvoorbeelden neemt de auteur de lezer mee op zoek naar valkuilen, blinde vlekken en de invloed van alcoholgebruik.

‘Een groot deel van de sociale disfunctionaliteit van Amerika kan worden verklaard vanuit vooroordelen en incompetentie. Maar wat heb je aan die diagnose, behalve dat je plechtig kunt beloven de volgende keer beter je best te zullen doen? ‘ (pag. 15)

Uitgangspunt van het boek is de introductie; een klein incident tussen een Afrikaans-Amerikaanse vrouw en een politieagent ontaardt in een buitenproportioneel conflict. Wat ligt ten grondslag aan deze escalatie? De volgende hoofdstukken laten telkens een andere casus zien. Voorbeelden vanuit verschillende invalshoeken, beroepsgroepen, buitenbeentjes en beneveling geven een beeld hoe het zit met ons vermogen tot oordelen. Maakt het bijvoorbeeld uit of een rechter de verdachte moet zien en horen om een goed idee te krijgen over de schuldvraag? Of is het juist beter helemaal niet in contact te komen met de gedaagde omdat je dan het eventuele gestuntel of het juist zeer zelfverzekerde gedrag niet ziet. Het blijkt namelijk dat mensen ontzettend goed kunnen liegen en dat de ontvanger dat vaak niet doorheeft. Gestaafd met onderzoeksresultaten in de vorm van tekst en grafiekjes is dit boek erg interessant.

Iedereen krijgt te maken met berichten over misdrijven waarbij het oordeel al snel gegeven wordt. Maar het zit veel complexer in elkaar. Zo legt de auteur uit hoe een geïsoleerde bevolkingsgroep enorme hoeveelheden drank tot zich neemt en er toch geen alcoholgerelateerde incidenten plaatsvinden. De verklaring ligt in het gestructureerde karakter van het gebruik en het feit dat de bewoners erg geïsoleerd leven. Maar in gevallen waarin wel sprake is van zulke alcoholgerelateerde incidenten, kan het moeilijk zijn de getuigenissen helder te krijgen. Gladwell komt met huiveringwekkende theorieën waarbij een bepaald alcoholpromillage de grens volledig vervaagt tussen wil, de werkelijke gebeurtenissen en het geheugen. Waar black-outs optreden kunnen herinneringen selectief zijn, dat maakt de reconstructie bijzonder lastig.

Veel indruk maakt het stuk over de verhoormethoden van terroristen. Maar wat is een bekentenis waard wanneer iemand niets meer te verliezen heeft?

‘Hij heeft niets meer om voor te leven, behalve dat hij wil worden herinnerd als een beroemde terrorist.’zei Reidel. ‘Hij wil zijn eigen rol dik aanzetten. Dat is al sinds zijn arrestatie een probleem.’ Als hij toch de rest van zijn leven zou doorbrengen in een gevangeniscel, waarom zou hij dan niet een gooi doen naar de geschiedenisboeken?’ (pag. 211)

Bijzonder is het stuk over Sylvia Plath, dichteres die in 1963 zelfmoord pleegde door haar hoofd in de oven van haar met kolengas gestookte fornuis te stoppen. Een heel cleane manier van suïcide plegen. De reden van het aanhalen van deze trieste gebeurtenis is een verhandeling over de theorie van de ‘koppeling’. Hieraan is een boeiend hoofdstuk gewijd, het behelst een uiteenzetting over de gelegenheid tot het plegen van zelfmoord en de daad. Net na WOII werd in Engeland kolengas ingevoerd, het aantal zelfmoorden steeg spectaculair.Tien jaar later daalde het aantal enorm door het overschakelen naar het veel veiliger (geen koolmonoxide) aardgas. Deze koppeling wordt aan de hand van praktijkvoorbeelden verder uitgewerkt. De combinatie van plaats, gelegenheid en de menselijke component kan het cruciale verschil maken tussen een veroordeling of een waarschuwing. Dat is wat de auteur wil aantonen met dit boek. In het laatste hoofdstuk komt de casus die in de introductie besproken werd terug en is het antwoord te vinden op de vraag waarom de situatie zo escaleerde.

Het is een informatief en toegankelijk boek. De voorbeelden spreken aan en de hoofdstukindeling is functioneel. Iets minder zijn de soms erg lange voetnoten onder aan de pagina’s, deze vullen wellicht de inhoud aan, maar verstoren enigszins een vlotte lezing. Achterin zijn ook vele pagina’s noten opgenomen. Neemt niet weg dat dit boek de ogen opent voor de makkelijke weg van vooroordelen (soms onbewust) en dat deze bewustwording kan bijdragen aan een betere beoordeling. 

De auteur

Malcolm Gladwell is journalist bij The New Yorker en maker van de populaire podcast Revisionist History. Van hem verschenen onder andere Uitblinkers, Het beslissende moment, waarvan wereldwijd meer dan twee miljoen exemplaren werden verkocht, en Intuïtie, dat twee jaar onafgebroken op de New York Times-bestsellerlijst stond.(bron) 

Titel: Praten met vreemden

Oorspronkelijke titel: Talking to Strangers

Auteur: Malcolm Gladwell

Uitgever: Uitgeverij Atlas Contact – Business Contact

ISBN: 9789047013266

Vertaling: Robert Neugarten

Pag.: 352

Genre: non-fictie

Verschenen: 2019