Doeschka Meijsing – 100 % chemie

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Querido

Een sprookjesachtige zoektocht vol raadselen

Dit boekje heb ik al een tijdje in huis en was erg benieuwd naar het familieverhaal. De omslag trekt de aandacht vanwege zijn zwarte ondergrond, de felgekleurde bollen en de witte krijtstrepen. Er valt over te fantaseren voor het lezen, maar zeker na de lezing. Eerder las ik van deze auteur Hoe verliefd is de lezer? Over de liefde en De tweede man. Deze drie boeken maakten grote indruk, wat een intelligente, belezen en geweldige vrouw en auteur!

In zes langere hoofdstukken wordt het familieverhaal min of meer ontrafeld. Het eerste hoofdstuk heeft ‘Verhalen’ als titel, daarin staan de oerverhalen over de overgrootmoeder van het ik-personage. De struise Maria Blumenträger woont met haar echtgenoot Carl Bory in Michelau (Duitsland). Het huwelijk eindigt na 15 jaar met een scheiding van tafel en bed, zo bedingt Maria. Er zijn zes kinderen, 2 jongens die niet oud werden en vier meisjes.

De andere vijf hoofdstukken hebben stoffelijk titels die linken naar het belangrijkste onderwerp, maar elkaar ook verbinden. Hoofdstuk twee heeft ‘Stof’ als titel, erg toepasselijk om aan te duiden dat Maria haar liefde voor stoffen en het verwerken tot creaties doorgaf aan tenminste één van haar dochters.

De schrijfstijl is wederom zeer aangenaam, vloeiend, humoristisch en is vol verwijzingen en stijlfiguren die schitterende beelden oproepen. In het eerste hoofdstuk waarin Bettina nog een jong meisje is wordt een sprookjesachtige sfeer verbeeld. Het meisje loopt weg van huis en komt terecht in een bos waar een kolenbrandersfamilie woont

‘Het was alsof Bettina in de hel was beland. Het waren de laatste kolenbranders, een armzalig groepje dat nog wat teer voor de schepen op de Main produceerde, nauwelijks genoeg voor een bestaan. De rook die in haar ogen prikte leek hen niet te deren. Rood zonlicht viel op de zwarte, gladde boomstammen, die net als de kinderen roerloos wachtten. Alles hield zich in, niets bewoog er behalve de ijl kringelende rook uit de meiler.’

Hoewel het boek in eerste instantie het verhaal van Maria vertelt en het nog goed te volgen is, moet je als lezer alle zeilen bijzetten om Meijsing te blijven volgen in het ontrafelen van de familiegeschiedenis. Ze zegt zelf al dat er flarden bekend zijn van de ware aard van wat er waar is van alle verhalen die de verteller in haar hoofd heeft. Die flarden blijken niet voor iedereen gelijk te zijn, de rol van de verteller bestaat uit het ophalen van die kleine brokjes informatie en haar moeder Ilna ( kleindochter van Maria, dochter van Bettina) ermee te confronteren en zo meer details los te peuteren. Volgens Ilna is veel ervan verzonnen en deze redenering kan wel kloppen omdat de banden met de Duitse familie - die achterbleef na de emigratie van Bettina en haar gezin – niet meer zo hecht waren na de verhuizing.

Het verlangen naar familie en in het bijzonder een grootmoeder is voor de verteller misschien wel de aanleiding geweest de zoektocht werkelijk te beginnen. Het gemis van een grootmoeder waarom je kunt huilen wanneer ze sterft is haar grootste wens. Haar oma Bettina stierf al voordat de verteller geboren werd. En doordat haar eigen moeder zo zwijgzaam is en er wel allemaal verhalen de ronde deden werd haar fantasie geprikkeld. De oorlog is ook een thema, een splijtzwam is het en die gevolgen werken generatieslang door.

Van de hoofdstuktitels is ‘Veren’ het sprekende voorbeeld van een motief. Veren werden gebruikt in het hoedenatelier dat Maria bezat, veren had de papegaai Pfiffikus en het vogeltje dat Bettina kreeg toen haar moeder overleed was ook gevederd. Het laatste vogeltje zorgt voor een bijzonder mooi en gevoelig einde. Het moet de auteur nagegeven worden dat de beschrijvingen vaak een humoristisch karakter hebben, maar dat de ondertoon een tweede laag laat zien, soms heel licht vilein, soms ontroerend. De veren vormen tevens een verbinding met de vier generaties vrouwen, het is trouwens meer een vrouwenboek.

De mannen hebben een rol op de achtergrond, misschien alleen de joodse stoffenhandelaar Schlomo Nussbaumer iets minder, hij is de mysticus die invloed had op Maria en Bettina. Bij hem krijgt Bettina de mythische ervaring wanneer hij woorden spreekt in een taal die zij niet verstaat:

‘Het was of de woorden uit Damascus stamden en van daaruit regelrecht in de mond van Schlomo kwamen gevlogen, waar ze tot een duister fluisteren werden omgesmeed, waarbij spreken en ademhalen niet meer van elkaar te onderscheiden waren.’

De opmerkelijke titel is aanvankelijk een raadsel, in de loop van het verhaal wordt ook dat vraagstuk opgelost, de sleutel ligt bij Ilna die haar dochter uiteindelijk wel een aantal ontboezemingen gunt en haar toevertrouwt dat haar rotsvaste overtuiging over bovennatuurlijke krachten aan het wankelen is.

Ik heb enorm genoten van dit boek. De mengeling van sfeer, soms sprookjesachtig, het gebruik van verwijzingen naar de oudheid en de literatuur, het kinderleed wanneer er gepest wordt omdat je moeder een Duits accent heeft of je een lederhosen moet dragen vormen een stevige eenheid die bewijst dat deze auteur een fantastische pen heeft. 

De auteur

Maria Johanna (Doeschka) Meijsing (Eindhoven, 21 oktober 1947 – Amsterdam, 30 januari 2012[1]) was een Nederlands schrijfster en essayiste.

Inhoud

Meijsing was een oudere zus van schrijver Geerten Meijsing. Toen ze drie was verhuisde het gezin naar Haarlem; daar zat ze op het Lyceum Sancta Maria. Ze studeerde Nederlands en literatuurwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Van 1971 tot 1976 gaf Meijsing les aan het St.-Ignatiusgymnasium. Daarna was ze tot 1978 wetenschappelijk medewerker aan het Instituut voor Neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam. In 1978 werd Meijsing redactrice voor de boekenbijlage van Vrij Nederland en in 1989 literatuurredactrice van Elsevier.

Titel: 100% chemie

Auteur: Doeschka Meijsing

Uitgever: Uitgeverij Querido

ISBN: 9789021442808

Pag.: 160

Genre: Fictie

Verschenen: 2002