Nella Larsen - Drijfzand & Schutkleur

Recensie door Truusje

Uitgeverij Nieuw Amsterdam

Mijn ouwe stierf in een mooi groot huis.

Mijn moeder stierf in een krot.

En ik, blank noch zwart, vraag me af,

Waar ligt dan mijn eigen graf?

– Langston Hughes

Er nooit echt bij horen

Nella Larsen (13 april 1891 - 30 maart 1964) was een schrijfster in de Harlem Renaissance, een artistieke Afro-Amerikaanse schrijvers- en kunstenaarsgroep die in de twintiger jaren van de 20e eeuw was ontstaan.

Ze was van gemengd bloed, met een van oorsprong Deense moeder en een gekleurde vader uit Deens-West-Indië, een kolonie in de Caraïben die destijds behoorde aan Denemarken.

Toen haar vader overleed, trouwde haar moeder met Peter Larsen, een Deense man die Nella haar nieuwe achternaam gaf. Nella kreeg er een halfzusje bij waardoor ze de enige kleurlinge in het gezin was. Dit halfbloed zijn gaf haar een gevoel van minderwaardigheid en niet weten waartoe ze behoorde. Daar haar biologische vader ook blank bloed in zich had, was ze geen neger en geen blanke. Ze kon ook doorgaan voor een blanke als voor een zwarte.

Het woord neger wordt letterlijk gebruikt in de twee novellen, een woord dat in die tijd algemeen gebezigd werd.

Zowel in de novelle Schutkleur als in Drijfzand beschrijft Larsen een deel uit het leven van een vrouw die - net als Larsen zelf - zeer licht van huid is en voor blank of kleurling door kan gaan.

Helga Crane, de jonge, ijdele lerares uit Drijfzand, is ook dochter van een Deense moeder en een Deens-West-Indische vader. Mooie kleding, fijne stoffen in felle kleuren en mooie spulletjes hebben haar voorkeur. Rusteloos als ze is neemt ze op stel en sprong ontslag, en na wat losse betrekkingen en omzwervingen reist ze op advies van haar oom naar Denemarken waar ze met blijdschap onthaald wordt door de zus van haar overleden moeder. Ze is er meer dan welkom, maar Helga lijkt in alles op twee benen te hinken; terug naar haar zwarte medemens in Harlem of blijven in het vrije blanke Kopenhagen, waar ze door iedereen wordt geaccepteerd zoals ze is, maar waar ze steeds het gevoel blijft hebben dat ze er niet helemaal bij hoort. Steeds gedreven door wat het hardst aan haar trekt zijn de tegenstellingen hierin levensgroot. Uiteindelijk zorgt het huwelijk van een vriendin ervoor dat ze toch de oceaan weer oversteekt en haar geluk zoekt in beloftes. Maar ook dan voelt ze dat het niet is wat ze wil.

In de novelle Schutkleur staan Irene Redfield en Clare Kendry centraal. Beiden gaan als halfbloed door het leven, maar weten op een geraffineerde manier van hun kameleontische uiterlijk gebruik te maken. Net hoe het ze uitkomt, gedragen ze zich als blank of als zwart.

Clare is echter getrouwd met een blanke, racistische man die er geen weet van heeft dat zijn vrouw negerbloed heeft en dat haar oude schoolvriendin eveneens een halfbloed is en getrouwd met een neger. Clare's grootste zorg was dat ze een zwart kind zou krijgen, waardoor ze ongenadig door de mand zou vallen. Het dansen, de feesten en bijeenkomsten in Harlem trekken haar enorm aan en ze weet steeds een manier te vinden om haar man om de tuin te leiden.

Irene's zwarte man is wél op de hoogte van het feit dat zijn vrouw negerbloed in zich draagt en van hun twee zonen is de één zwart als vader en de andere blank als moeder.

Ook in deze novelle is er sprake voortdurend tegenstrijdige verlangens bij de vrouwen die niet goed kunnen kiezen waar ze loyaal aan (willen) zijn. Uiteindelijk zal het leiden naar een gruwelijke climax wanneer Irene het gevoel heeft dat haar huwelijk onder spanning komt te staan.

Het autobiografische gehalte in beide sublieme novellen is hoog. Rassensegregatie nog altijd een griezelig actueel onderwerp.

Larsen's verteltrant is allesbehalve gedateerd en leest bijzonder fris. De protagonisten, die moeten omgaan met rassenhaat, vooroordelen en hypocrisie, hebben een grote psychologische diepgang en zijn magnifiek uitgewerkt. Klassieke pareltjes die onderdeel zijn van de Schwob-lijst en het verdienen om nooit vergeten te worden.

Larsen heeft haar studie deels in de VS en later in Denemarken gevolgd. Bij terugkomst in de VS werd ze verpleegster in New York, gaf ze les aan de universiteit. De ideeën van Booker T. Washington, die zich hard maakte voor betere rechten en kans op ontwikkeling van kleurlingen, bereikten ook haar. Ze trouwde met een zwarte man, ging wonen in Harlem en aan het werk in een bibliotheek wat waarschijnlijk de aanzet is geweest om meer te gaan lezen en haar ook de pen deed oppakken. Een scheiding volgde toen ze ontdekte dat haar man haar bedroog met een blanke vrouw.

Door haar affiniteit met de Afro-Amerikaanse cultuur waren de banden met haar familie verflauwd. Helaas heeft een valse beschuldiging van plagiaat ertoe geleid dat ze zich terug heeft getrokken uit de Harlem Renaissance en haar pen aan de wilgen heeft gehangen. Depressies waren de reden dat ze steeds minder deel nam aan het sociale leven en op de leeftijd van 72 jaar overleed ze.

Titel: Drijfzand & Schutkleur

Oorspr. titel: Quicksand & Passing

Auteur: Nella Larsen

Vertaling: Lisette Graswinckel

Pagina's: 320

ISBN: 9789046822951

Uitgeverij Nieuw Amsterdam

Verschenen: januari 2018