‘Ik heb meer angst
voor de revolutie
dan voor de nederlaag’.
(Erich Ludendorff)
(Erich Ludendorff)
De man die twee
wereldoorlogen aaneen bond
Ludendorff (1865-1937) heeft zich met veel, heel veel bemoeid en was gedurende
tien jaar, vanaf 1915, een van de machtigste mannen van het Duitse Rijk. De man, wiens leven stond
in het teken van militair-strategische uitdagingen, maar na de oorlog zijn
leven in dienst stelde van het verklaren waarom Duitsland de oorlog had
verloren en wie hij als de verrader zag. Hij wierp zich in de strijd tegen iedereen die hij daarvoor verantwoordelijk hield en
In 1937 stierf Ludendorff aan
de gevolgen van leverkanker.
Marjon Nooij
'Hij koppelde geopolitiek aan antisemitisme en verbond twee wereldoorlogen. Zoals de twintigste eeuw zich het best liet verklaren uit de 'korte 20ste eeuw' (1914-1945), en de Koude Oorlog tot 1989 daar een gevolg van was, zo waren de jaren 1915-1925 voor de rol van Ludendorff in dezen van groot belang. Strateeg en tacticus van 1914-1918, en ideoloog en 'politicus' van 1918-
Interview
Om een recensie van de
biografie te maken heb ik deze keer gekozen voor het interviewen van de auteur.
Erich Ludendorff, is een bekende
naam, toch denk ik dat niet iedereen hem kent in Nederland.
Dat klopt inderdaad. Erich Ludendorff was een Duitse generaal die samen met Paul von Hindenburg een groeiende
invloed had op de Duitse bevelvoering in de Eerste Wereldoorlog. Ludendorff was
een eigengereide man, die aanvankelijk uit de Duitse 'Generalstaf' werd
verwijderd omdat hij groeiende kritiek had op de 'verwatering' van het
'Schlieffenplan'. Dit plan stond voor een snelle overwinning aan het westfront,
om vervolgens het langzaam mobiliserende Rusland te weerstaan. Dit plan was
tot in detail uitgewerkt, maar de keizer en zijn staf morrelden er aan, en
Ludendorff toonde zich openlijk kritisch. Toen de oorlog uitbrak speelde
Ludendorff een belangrijker rol bij de verovering van de strategische bruggen
bij de Belgische stad Luik en zette hij zich weer op de kaart.
Wat was de betekenis van de slag
bij Tannenberg?
Na zijn optreden bij Luik werd Luddendorff samen
met de uit zijn pensioen opgeroepen Von Hindenburg ingezet in het
oosten. Tot de grote schik van Berlijn had Rusland in het geheim gemobiliseerd
en was men Pruisen binnen gevallen. Ludendorff voerde een ingenieus
schaakspel uit met de weinige troepen die hij had. Eén leger werd geremd, het
ander geïsoleerd en vernietigd. In de daarop volgende slag bij de Mazurische
meren werd een tweede overwinning bereikt. Deze slagen zorgen tot zijn dood
voor een zeker aanzien, dat hij later ook politiek zou benutten.
Inderdaad was Ludendorff meer dan
een soldaat, hij werd ook politiek actief. Hoe zat dat?
In 1918 viel het doek voor Ludendorff als veldheer.
De oorlog was verloren. De duikbootoorlog mislukt en de voorjaarsoffensieven
van 1918 hadden geen doorbraak kunnen bewerkstelligen. Kort daarop viel het
keizerrijk en Ludendorff, die gezocht werd door de radencommunisten, vluchtte
naar Zweden waar hij zijn memoires schreef. Al snel kwam de 'Reaktion' en werd
de revolutie in bloed gesmoord. De Landsknechten van de contrarevolutie haalden
Ludendorff terug en hij werd gezien als de nieuwe sterke man op rechts. Rondom
hem verzamelden zich de oud-strijders en hun 'Freikorpsen'. Het werd de
broedplaats voor extreem rechts. Als gevolg hiervan volgden er twee
staatsgreeppogingen, de 'Kapp-putsch' in Noord-Duitsland en de
'Feldherrnhalleputsch' in München waar Ludendorff samen met Hitler optrad.
Wat was zijn relatie met de
nazi’s?
Door de latere grote bekendheid en beruchtheid van
Hitler is Ludendorff in de vergetelheid geraakt. Maar aantoonbaar tot 1925 was
Ludendorff de sterkste man op rechts. Het was 'das Militär' die Hitler de
politiek in katapulteerde. Eigenlijk zouden de 'Kapp-putsch' en
'Feldherrnhalleputsch', de 'Ludendorffputsch 1' en 'Ludendorffputsch 2' moeten
heten. Hij werd de centrale figuur. Om aan justitie te ontkomen werd Ludendorff's
rol naderhand klein gehouden. Rechters durfden de held van Tannenberg ook niet
makkelijk te veroordelen. Hitler pakte zijn momentum*, en presenteerde zich na
de 'Feldherrnhalleputsch' als 'martelaar' voor Duitsland.
Waardoor raakte Ludendorffs
invloed op zijn retour?
Ludendorff raakte na 1925 steeds meer in de ban van
zijn tweede vrouw, Dr. Mathilde von
Kemnitz. Zij was een zeer spiritueel esoterisch ingestelde dame. Ik noemde
haar eens gekscherend de Duitse mevrouw Blavatsky**.
Zij bracht Ludendorff in de ban van complottheorieën en antisemitisme.
Ludendorff en zijn tweede vrouw begonnen zelfs een eigen godsdienst. Dit
sektarisme, gevoed door boeken uit een eigen uitgeverij, isoleerde Ludendorff
in toenemende mate. Mensen namen afstand, en Hitler maakte zijn 'Alleingang'.
Later kwam het tot openlijke strijd tussen nazi-knokploegen en aanhangers van
Ludendorff. Op zijn sterfbed reikten beiden elkaar weer de hand. Ludendorff wilde vooral de positie van
zijn vrouw en volgers veiligstellen. In 1935 was Ludendorff door generaals als Beck, Von Fritsch en Blomberg nog gepolst voor een staatsgreep tegen
Hitler. Ludendorff durfde dat toen niet aan.
Een opvallend punt in uw boek is
de Russische revolutie. U stelt dat Ludendorff daar invloed op had.
Ludendorff en Duitsland hadden baat bij de
Russische Revolutie. Duitsland was de oorlog aan het verliezen. De
duikbootoorlog was mislukt en de VS brachten 100.000 man per maand aan het
front. Er moest gehandeld worden, men had de divisies uit het oosten nodig. In
1915 was er al contact gelegd met beroepsrevolutionair en alleskunner Alexander Israël Helphand, alias Parvus. Die stond in contact met
revolutionairen als Lenin en Trotski, en er werd geregeld dat zij , financieel
gesteund door de Duitse regering, naar Rusland konden. Lenin schermde deze rol, als ‘huurling’ voor de komende ’staatsgreep’ voor de geschiedenis, doeltreffend af - Parvus vloog de laan uit - en de Duisters wilden later ook niets meer weten
van hun actieve rol. Maar de revolutie slaagde en Ludendorff kreeg zijn
divisies. Die werden in het voorjaar van 1918 ingezet. Even wankelde het front
maar de 'Entende' hield stand. De revolutie bleef echter. Deze these is
recentelijk trouwens onderschreven door prof.
Dr Eva Ingeborg Fleischhauer in haar boek 'Die Russsiche Revolution, Lenin
und Ludendorff (1905-1917)'. Een interessant onderzoek, dat ingaat op de
bijzondere inlichtingencontacten tussen het Duitse keizerrijk en hun netwerk in
het tsaristische Rusland.
Wat kunnen we leren uit het leven
van Ludendorff?
Ludendorff
schreef later een boek over de totale oorlog. Die voerde hij in feite al in
1914-1918. Hij bemoeide zich letterlijk met alles, economie, militaire
politiek, propaganda. Noem het maar op. In die tijd kwamen ook nieuwe
wapentypes op, gas, tanks, loopgraven, die allemaal hun invloed zouden hebben.
Hij was, door na de oorlog in complotten te gaan geloven als verklaringsmodel
voor de nederlaag, ook verspreider van ernstige geschriften, zoals de
Protocollen van de Wijzen van Sion. Hierin werd beweerd dat er een joods
wereldcomplot was. De verspreiding van dit geschrift kan je gerust als humus
voor de Holocaust zien, en is tot de dag
van vandaag populair in het Midden-Oosten en andere delen van de wereld. Een
van de 'schrijvers' van dit geschrift, Gottfried
zur Beek, was in werkelijkheid een artillerieofficier uit de staf van Ober-Ost***, het commando dat
Ludendorff in 1915 in Kowno voerde. De oorlog
van Ludendorff was in vele opzichten een blauwdruk van de toekomst en tevens
was het een oorlog die niet eindigde in november 1918 maar, als ideeënoorlog
voortwoedde tot het bittere einde.
Conclusie
Dit bijzonder uitgebreide werk
- waar de auteur zeventien jaar aan heeft besteed - bevat een schat aan
informatie. Waar andere biografieën van Ludendorff stoppen bij het einde van de Eerste Wereldoorlog, is Pierik
verder gegaan met zijn onderzoek naar de wandelgangen van Ludendorff, omdat
zijn invloed ook toen nog groot was en hij een belangrijke rol had bij de opkomst van Hitler en de NSDAP.
In 23 hoofdstukken wordt Ludendorff's
gehele leven, handel en wandel, beschreven, vanaf zijn vroegste jeugd tot zijn overlijden. Het is
een zeer leesbaar boek waarbij de uitgebreide bijlage
met verklarende noten houvast biedt. De
vele illustraties geven een grote, visuele meerwaarde.
Een prachtige, complete
biografie voor de lezer die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de
wereldoorlogen van de 20ste eeuw, en met name de rol en de invloed die Ludendorff had in het geheel.
Noten
* Het momentum is de
sociale dynamiek rond een beslissend ogenblik. Het duidt op het kantelpunt
waarop een evenwichtssituatie kan omslaan. Het is een kortstondig drempelmoment
van instabiliteit dat betrekking kan hebben op een omslag in een
maatschappelijke, bestuurlijke of politieke ontwikkeling.
** Helena Petrovna
Blavatsky (Russisch: Елена Петровна Блаватская, Jelena Petrovna Blavatskaja),
geboren als Jelena Petrovna von Hahn-Rottenstern (Jekaterinoslav, 12 augustus
(O.S.)/31 juli 1831 – Londen, 8 mei 1891) was een occultist, medium en auteur
van Duits-Russischearistocratische afkomst.
*** Ober-Ost: (afkorting
van Oberbefehlshaber der gesamten deutschen Streitkräfte im Osten) is een
Duitse term voor de Hoogste Commandant van de gezamenlijke Duitse troepen in
het oosten tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Auteur
Dr. Perry
Pierik (1965) is gepromoveerd
historicus met als specialisme de Tweede
Wereldoorlog. Daarbij is hij auteur van een groot aantal boeken op zijn
vakgebied. Passie voor het boekenvak is de drijfveer geweest voor de oprichting
van uitgeverij Aspekt, waar hij directeur en uitgever van is. In het voorjaar
van 2010 bestond de uitgeverij vijftien jaar, hetgeen uitbundig werd gevierd
met een expositie van schilderijen van zijn hand. Want naast het
schrijven en het uitgeversvak schildert Pierik. Zo werd ook in het najaar van
2008 in De Compagnie in
Dordrecht een grote expositie City
X georganiseerd, waar het Algemeen Dagblad groot over berichtte.
Het bekendste werk van zijn hand is een boek over
de Nederlanders aan het Oostfront, Van
Leningrad tot Berlijn. Over een ander bekend boek, Hitlers Lebensraum, Hongarije 1944 – 1945, werd onder
meer in de Magyar Nemzet geschreven
dat dit boek “een goudmijn” was.
In een briefwisseling met auteur, uitgever en Buddingh- biograaf Wim Huijser bericht Perry Pierik
over de dagelijkse gang van zaken in het uitgeversvak. De brieven zijn in 2009
en 2010 gebundeld verschenen in De
inkt van Arcadië en Het
geheime leven. Alles wat ontstaat vanuit een innerlijke
drijfveer of noodzaak kan rekenen op de belangstelling van Pierik. Vandaar dat
hij als veelzijdig talent op diverse terreinen actief is.
In augustus 2017 heeft
Pierik de eerste Civis Mundi-prijs gekregen
voor zijn moed om Uitgeverij Aspect te beginnen.
Erich Ludendorff - Biografie -
Auteur : Perry Pierik
Categorie: Geschiedenis, Politiek, Oorlog
Pagina's: 622
ISBN: 9789463380218
Uitgeverij Aspekt
Verschenen: november 2016
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.