Alma Mathijsen - Vergeet de meisjes

Recensie Roosje

Uitgeverij De Bezige Bij

'Verslindende vriendschap' 

    

"De geboorte van een mens is op geen enkele manier uit te wissen. 

We laten sporen achter, maar onze diepste wens is onzichtbaar te leven. 

Misschien zijn we daarom zo eenzaam, omdat we weten dat de wereld 

nooit meer hetzelfde zal zijn na onze geboorte." 

Iris Kouwenaar, Antidote’ (2017: 5) 

Wijsneuzerig 

Een Amerikaanse journalist, die kortweg Fields genoemd wordt, reist af om de Nederlandse auteur Iris Kouwenaar te interviewen. Hij heeft er niet zo’n trek in. Hij heeft haar als succesvol debuterend schrijfster ontmoet en vond haar niet sympathiek, te wijsneuzerig voor haar leeftijd. Haar debuut Antidote was een dermate grote hit dat haar volgende boeken daar niet meer aan konden tippen. Hij had zelfs haar debuut nooit helemaal gelezen. Zijn hoofdredacteur stuurt hem in zekere zin. Is hij bang voor zijn baan? Ja, dat speelt ook mee. 

Hun afspraak komt Iris niet na; in haar plaatst telefoneert Kay Idle hem, een vriendin van Iris, die hem aan het lijntje (sic! letterlijk en figuurlijk) houdt. Voor hij zijn jetlag goed en wel te boven is gekomen, bevindt Fields zich in een kledingkast met louvredeurtjes in het huis van Kay en Iris. Tegen wil en dank, niet in de laatste plaats omdat hij gay is, bespiedt hij de vrouwen. Vreemde dingen gebeuren. Buiten wordt er aan een grote boom gezaagd, blijkbaar hebben ‘bouwvakkers’ aanvankelijk de verkeerde boom omgezaagd.

Iris maakt een zieke en broze indruk. De vrouwen vertellen elkaar feministische verhaaltjes over vrouwen die vissen op kokkels en diep kunnen duiken. Of zij brengen het derde geslacht te berde, waarvan niet duidelijk wordt wat dat nu is: mannen in transitie tot vrouw of vrouwen tot man, of mannen die zich meer vrouwelijk voelen en de tegenhanger, mensen die zich man noch vrouw voelen, of mensen die zich seksueel indifferent voelen noch aangetrokken tot dezelfde sekse noch de andere.  

Voyeur 

Fields is voyeur tegen wil en dank. Kay weet niet dat hij daar is. Iris weet het op een gegeven moment wel. Er ontstaat een vreemdsoortige driehoeksverhouding. Onderwijl interviewt Fields Iris, meer op haar verzoek dan op het zijne. De relatie tussen de twee vrouwen een ondefinieerbare. Zijn de vrouwen geliefden? Is hun relatie gedrapeerd rondom de intense zorg voor Iris? Is hun relatie een ongezonde en symbiotische? Hoe steekt dat in elkaar? 

Daarover schrijft Iris aan Kay: 

‘Ik herinner me hoe we ‘s nachts een radiodocumentaire voor de zesde keer terugluisterden om haar te horen zeggen dat vriendschap gelijk moet worden gesteld aan het huwelijk. 

Ik herinner me dat je thee wilde zetten, maar de ketel liet fluiten in de keuken om verder te luisteren. 

Ik herinner me dat je fruit voor me haalde, ‘s avonds vlees voor me braadde. (...) 

Ik herinner me dat je naast me zat.’ (ibid. 187) 

Wat is er met Iris aan de hand dat zij niet meer schrijft? Zij zegt Fields dat ze ziek is en dat ziek zijn een dagtaak is. Ze kan niet meer lopen, dus ze kan ook niet meer schrijven; de laptop is stuk, er ligt een massa aan glasscherven in haar bed... 

In de kleerkast ontdekt Fields rare dagboeken met gevoelsuitspattingen van een dertien-jarige, tenminste dat vindt hij:

‘Deze pagina’s zijn mijn houvast. Hoe is het van iemand te houden. Ik heb je vast, ik vertel je een verhaal, je bent stil, je bent godverdomme stil, helemaal stil en dit huis is stil en alles is stil. Als ik een vis had was die ook stil. En jij eet je yoghurt nu helemaal op, zonder iets te zeggen, zonder geluid te maken.’ (ibid. 179) 

En onder deze gloedvolle uitspattingen een rijtje met waardes, zoals:

‘0,54 

0,60 

2,6 

0,08’ (ibid.) 

Geheimzinnig 

Op een bepaald moment lijkt alles in het honderd te lopen: de boomzagerij met een boom die helemaal de verkeerde kant opvalt, geheimzinnige achtervolgingen en gevaarlijke autoritten. Gebroken glas en dichtgetimmerde deuren. Een lege flat in de grote stad. Opgesloten zitten in kasten, onder bedden, in auto’s tussen voor- en achterbank. 

Hoe zit dat met gender? Fields is homo, dat vermoed je als lezer al een tijdje. Wat voor zin hebben zijn voyeuristische praktijken in kast, onder bed en in de auto dan? 

Van Kay zegt Iris dat zij geen meisje is: bedoelt zij dat Kay dan een man is of dat zij geen meisje is maar een vrouw. Iris wordt door een onbekende ‘meneer’ genoemd.  

Het is niet zozeer de bedoeling van Mathijsen dat deze vragen in deze roman worden opgelost. Veel van de geheimzinnige zaken staan in relatie met de ongewone en ongezonde relatie tussen de vrouwen. En om de lezer op het verkeerde been te zetten, vermoed ik. 

De namen van de hoofdpersonen zijn vreemd. Fields heet alleen Fields, is dat zijn voornaam of zijn achternaam? Is hij eendimensionaal?  Iris heeft de achternaam van een beroemde Nederlandse dichter; dat is vast niet toevallig. Kay heet Idle van achteren, zoiets als ijdel, niet bestaand. Bestaat zij niet zonder Iris? Daar lijkt het wel op. 

Tegengif 

Het succesdebuut van Iris heet Antidote, Tegengif. Tegengif waartegen? Tegen Kay met haar rare voedsel en verhulde medicamenten? Een tegengif tegen het writer’s block? Een tegengif tegen de meedogenloze liefde van Kay? En wat is de werkelijke aard van Iris’ ziekte? Is ze wel ziek? Houdt zij zich ziek? Of houdt Kay haar ziek? Of is het slechts een excuus om haar writer’s block te verhullen? Vreemd is het ook dat er een journalist uit Amerika komt om haar te interviewen, ook al hadden haar romans in Amerika veel succes. 

Titel 

De titel Vergeet de meisjes komt ergens voor in een van de verhalen die zij elkaar vertellen, waarin vrouwen heel feministisch belangwekkende rollen vervullen. De aansporing tot vergeten slaat misschien op Kay en Iris samen en - let op het motto bovenaan! - sowieso op Iris. Een schrijver die niet kan meer kan schrijven, wil verdwijnen, uit schaamte.  Anderzijds is de aansporing te vergeten bedoeld om het tegenovergestelde te bewerkstelligen: juist niet vergeten! 

Scheherazade 

Deze roman moet je niet lezen als een psychologische roman met een duidelijk handelingsverloop. Enerzijds gaat de roman over schrijven en kent als zodanig een meta-niveau: schrijven over schrijven. Je leest verschillende sferen: de dromerige landerige sfeer waarin de vrouwen leven: donzig, zacht, wit, licht, fluffy. Het katerig-chagrijnige van de journalist staat daar lijnrecht tegenover. Evenzo de bouwvakkers die met hun overgewicht en zware werkschoenen nietsontziend door het zorgvuldig dromerige huis van de vrouwen heen banjeren.

Anderzijds staan absurde en zelfs absurdistische elementen in het voetlicht: bomen die omgezaagd worden door ‘bouwvakkers’ en die helemaal de verkeerde kant op vallen, misschien een wraak van de natuur? Een homo die vrouwen begluurt. Vrouwen in een relatie waarvan zij zelf niet weten wat dat nu precies voor een relatie is. 

Vreemde verhalen, die verteld worden alsof zij Scheherazade zijn, om te kunnen blijven leven. Een journalist die een auteur gaat interviewen en niet weet wat hij haar moet vragen. Een dagboek dat niet als dagboek bedoeld is, nou ja, wel een beetje, maar toch anders. 

O, ja, en check ook de webpage: www.iriskouwenaar.nl; die opgezet is als een wikipediapagina. 

Conclusie 

Ben ik onder de indruk van het boek? Dat valt best tegen. Ik ben dol op een flinke portie absurdisme en net zo op een gepeperd bordje meta-niveaus. Maar wat dit boek betreft kon ik daar niet helemaal in meegaan. Mathijsen kon me niet helemaal overtuigen, al ben ik wel gecharmeerd van haar onorthodoxe roman-aanpak. 

Over de auteur 

Alma Rosa Jeannetta Mathijsen (Amsterdam, 16 oktober 1984) is een Nederlands journaliste en schrijfster. 

Mathijsen, dochter van Marita Verkooijen en Hub Mathijsen, studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie. Daarvoor schreef ze columns in het online jongerenmagazine Spunk. In Het Parool schreef ze iedere week met Fanny van de Reijt in de zaterdagbijlage. Sinds 2008 schrijft ze voor nrc.next. 

In maart 2006 verscheen bij Prometheus haar verhalenbundel Binnen spelen, waarin ze seks heeft met dertien publieke figuren. Haar eerste roman, Alles is Carmen, verscheen in september 2011 bij De Bezige Bij. 

Mathijsen presenteerde het VPRO-programma Villa Live. 

(Bron; https://nl.wikipedia.org/wiki/Alma_Mathijsen)

Ander werk 

De grote goede dingen (roman), Amsterdam, De Bezige Bij, 2014 

Alles is Carmen (roman),  Amsterdam, De Bezige Bij, 2011 

Binnen spelen, Amsterdam, Prometheus, 2006 

   

  

Auteur: Alma Mathijsen 

Titel: Vergeet de meisjes 

Uitgever: De Bezige Bij 

Verschijningsdatum: augustus 2017 

ISBN 9789023499404 

Literaire roman

220 pp.