Vonne van der Meer – Vindeling

Recensie door Roosje
Uitgeverij Atlas Contact

Vluchteling, vindeling, verlorenling

Jutka Horvath is een Hongaars meisje, haar moeder heeft haar meegenomen op haar vlucht naar Nederland, weg van haar politiek onvrije vaderland, weg van haar echtgenoot, weg van Jutka’s vader. Jutka heeft een bochel, die door een priester gezien wordt als de aanhechting voor premature vleugels van een engel. Jutka is eenzelvig en op haar hoede.

Het scharnierpunt in haar leven is de vondst van een vondeling in een afvalcontainer. Ze verlangt er zo naar dat kind te krijgen, te adopteren, een kind van zichzelf en voor zichzelf te hebben dat het tegendeel gebeurt: zij mag het niet eens aanraken en het kind verdwijnt direct weer uit haar leven. Zij had het kindje horen huilen, zij had hem gevonden, deze vondeling maar ook deze vondst mocht zij niet voor zichzelf houden.

‘Lang geleden had ze al begrepen dat haar als vrouw zonder man niet zomaar een kind in de schoot zou vallen, om er een te vinden moest het lot haar goedgezind zijn. Soms nam ze op haar zwerftochten door de stad een omweg langs een speelplaats of schoolplein in de hoop op een blikwisseling met een kind dat haar uitkoos om voortaan bij te horen. Eenzame kinderen te over en op menig smoeltje las ze: wat doe ik hier, niemand houdt van mij. Word ik nog opgehaald of hoe zit het? Maar wanneer ze het kind dan benaderde bleek het nooit zo alleen op de wereld als in dat boek, moeder was nog even boodschappen doen of vader stond in de file.’ (2019: 8)

‘De wieg bleef leeg. De brandweerman liep haar voorbij en droeg het kind over aan een hulpverlener in een gifgeel hesje die het in een deken wikkelde en ermee in de gereedstaande ambulance stapte. Ze protesteerde dat het haar vondeling was, zij had de baby als eerste horen huilen, maar een agent pakte haar bij de arm en maande haar tot kalmte.’ (ibidem: 9)

Niemand luistert naar haar. Die nacht neemt ze een besluit: ze geeft het vinden op: ‘Ze wilde nooit meer zo hevig verlangen naar iets wat ze niet een mocht vasthouden.’

Niet alleen geeft ze vinden op, de voorwerpen, de gevonden voorwerpen die zij op straat tegenkomt, vindt, maar niet gezocht geeft. Haar aantekeningen daarover verliest zij, per ongeluk of expres. Dan komt een jongen die terugbrengen. Hij is haar dankbaar; hebben zij elkaar ooit vroeger ontmoet?

Die aantekeningen vormen het geraamte en de ziel van deze roman: het verloren leven van Jutka Horvath, Hongaarse noch Nederlandse, over het hoofd gezien, niet gevonden door het leven. Of is het eerder zo dat Jutka zich niet wil laten vinden, zij die de vindster van verloren zaken in eigen persoon is, een soort Franciscus.

Het boek begint ongeveer daar waar het eindigt, een soort cyclisch geheel. We leren Jutka kennen in hoofdstukken waarin zij over zichzelf lijkt te vertellen, over het leven van haar excentrieke moeder en haar op een grootstedelijke zolderkamer, waar Jutka alle avonden alleen is. Haar vader kent ze niet, ziet ze nooit. Haar omgang met anderen, met kinderen op school is stroef en ongemakkelijk. Maar ze heeft een gave: zij vindt dingen op straat en ze is op een gegeven moment in staat die voorwerpen terug te bezorgen aan de eigenaren. Op deze wijze zien we hoe anderen Jutka beschouwen, wij zien hun dankbaarheid, hun ongemak hun gevoelens kenbaar te maken, of hoe Jutka zelf de boot af houdt. Prachtige miniatuurtjes zijn deze ontmoetingen van vreemden met de ‘vindeling’.

Vonne van der Meer is een ingetogen verteller. Ik heb wel meer romans van haar gelezen. Ze is ook een behoedzaam verteller. Er vallen geen grote woorden, er zijn geen grote metaforen en vooral zijn er nergens clichés. Wat een rijkdom is het een auteur te lezen die zonder clichés schrijft. Ik ben daar namelijk tamelijk allergisch voor. Haar stijl is ‘soepel’, zo zegt ons een tekst op de achterkant van dit boek. Nu eens omzichtig dan weer onverhoeds leren wij het meisje Jutka kennen en haar verloren lopen in dit leven. Zij die voor andere mensen een heilige is omdat zij hun innig geliefde spullen terugbezorgt, kan zelf het geluk niet vinden. Is het een gebrek aan de vader, ligt het aan de eenzame vlucht van haar boze moeder, is het te wijten aan haar lichamelijke mismaaktheid, die voor haar met de jaren steeds zwaarder gaat wegen?

Een gedetailleerd portret van een verloren meisje, de teloorgang van een hunkerende vrouw is deze roman en Van der Meer treft diep.

Auteur

Vonne van der Meer (Eindhoven, 15 december 1952) is een Nederlands schrijfster van toneelstukken en romans. Ze was het jongste kind in een gezin van drie. Na haar eindexamen ging ze een jaar naar de Verenigde Staten, waar haar liefde voor het toneel werd aangewakkerd door de acteerlessen die ze volgde. 

Van der Meer volgde de regieopleiding aan de Amsterdamse Theaterschool. In 1976 werd haar monoloog De Behandeling uitgevoerd door Toneelgroep Centrum. In 1978 werd zij regieassistent van Frans Marijnen bij het RO Theater waar ze ook zelf stukken ging regisseren, waaronder van Goethe, Osborne, Frisch en een bewerking van Plato's Symposium. Daarna regisseerde ze een kleine tien jaar bij uiteenlopende gezelschappen als Baal, Centrum, De Haagse Comedie en het RO Theater. Bij het laatste gezelschap ging in 1996 ook haar toneelstuk Weiger nooit een dans in premiere.

In 1985 verscheen haar eerste verhalenbundel, Het limonadegevoel en andere verhalen, waarna ze ongeveer elke twee jaar een boek uitbracht. Als haar doorbraak wordt gezien de roman Eilandgasten, waarin zes verhalen staan, met als verbindend element een vakantiehuisje op Vlieland. Het werd het eerste deel van een succesvolle trilogie met dit basisgegeven; later volgden De avondboot en Laatste seizoen. De eerste twee delen werden verfilmd door Karim Traïdia.

Vonne van der Meer bekeerde zich in 1994 tot het katholieke geloof. Haar echtgenoot, de eveneens bekende schrijver van toneelstukken en romans, Willem Jan Otten, bekeerde zich enige tijd later ook. (Wikipedia)

Titel: Vindeling
Auteur: Vonne van der Meer
Pagina's: 240 
ISBN: 9789025454180
Uitgeverij Atlas Contact
Verschenen: maart 2019