Jean Rhys - Alle verhalen

Recensie door Roosje

Uitgeverij Orlando
Schwob herfstactie 2019

Miniaturen van levens

Ruim vijftig verhalen van Brits-Caraïbisch auteur Jean Rhys (24 augustus 1890 – 14 mei 1979) telt deze bundel. Uitgeverij Orlando bundelde deze verhalen, die eerder verschenen zijn in verschillende bundels en tijdschriften in de periode 1927 tot 1978.

Stuk voor stuk allemaal miniatuurtjes van levens van over het algemeen vrouwen, maar ook van mannen, hoewel die mannen hebben het dan toch weer over vrouwen, hun echtgenotes, hun minnaressen. Leven op de vierkante centimeter maar ook met een ruimere blik op een leven in vogelvlucht. Rhys’ verhalen zijn geen psychologische portretten maar eerder fijnzinnige observaties vanuit het perspectief van een buitenstaander.

´Internationaal brak Rhys door met Wide Sargasso Sea (1966), dat is geschreven als de voorgeschiedenis van Charlotte Brontës Jane Eyre. Het boek corrigeert het bijna karikaturale beeld van hoofdpersoon Rochester, met zijn mannelijke trots en onbegrip voor de West-Indische sensualiteit. Hij vervreemdt van zijn vrouw en al wat haar eigen is en veroorzaakt zo een identiteitscrisis bij haar. Rhys stelt daarmee de personages uit Jane Eyre psychologisch in een ander licht. Dankzij Wide Sargasso Sea werd Jean Rhys kort voor haar dood benoemd tot Commandeur in de Orde van het Britse Rijk. De roman werd in 1993 verfilmd door de Australische regisseur John Duigan. In 1999 werd het boek verkozen in de Modern Library’s lijst van 100 beste Engelstalige romans uit de 20e eeuw.'  (https://nl.wikipedia.org/wiki/Jean_Rhys)

De plaatsen waar de verhalen zich afspelen zijn Dominica, de Britse West-Indische eilanden dus, Parijs en Londen. Personages en vertellers zijn veelal vrouwen die zich door een gedwongen soort wereldburgerschap niet helemaal thuis voelen op de plek waar ze wonen. En in die zin vertolken zij vermoedelijk Rhys’ eigen gevoel over zichzelf en haar plaats in de wereld. Ze was opgegroeid op Dominica en verliet dat eiland noodgedwongen vroeg in haar leven. De idyllische plek van van haar jeugd heeft ze nooit meer terug kunnen vinden. Later keerde ze weliswaar terug, maar vond er niet terug wat ze achter gelaten had; dat leek ze voor altijd kwijt te zijn. In haar verhalen kan ze vorm geven aan haar heimwee, haar herinneringen en verscheurd gevoel; het gevoel een buitenstaander te zijn en er niet helemaal bij te horen.

Misschien zijn Rhys’ personages niet in staat de culturele code te kraken van het land en de cultuur waar zij verblijven. Mede daardoor had Rhys ongetwijfeld een voorkeur voor personages die aan de rand van de samenleving leven, outcasts: hoeren, kunstenaars, de bohème, dieven en moordenaars, echtbrekers, mannequins, buitenlanders. Mensen die op zoek zijn naar geborgenheid maar daarin niet helemaal slagen of daar soms ook helemaal niet in slagen.

Rhys schreef met een grote precisie en daardoor vrij langzaam. Haar redacteur had weinig werk aan haar verhalen en romans. Maar haar personages zijn tamelijk onvoorspelbaar. Rhys laat veel in het ongewisse. Ze had vaak moeite met het einde van een verhaal.

Een feministe vond zij zichzelf helemaal niet. Haar vrouwelijke personages hebben weliswaar een grote eigenheid in het vormgeven van hun leven, maar zetten net zo makkelijk hun seksualiteit.

'Met haar vroege werk had Rhys aanvankelijk weinig succes, ondanks de aanbevelingen van Ford Madox Ford. Het stond niet bekend als heel sterk of diepgaand, eerder als sentimenteel. Latere literatuurcritici zijn echter van oordeel dat zij haar tijd ver vooruit was door vrouwen te beschrijven die seksueel geëxploiteerd worden en hun seksualiteit zelf inzetten om hun underdogpositie te verbeteren. De roman Voyage in the Dark (1934), die kortstondig de aandacht trok, heeft als thema de onbegrepen, ontwortelde vrouw. In de jaren veertig werd haar werk niet meer herdrukt en verdween ze in de vergetelheid. Er werd zelfs algemeen verondersteld dat ze niet meer leefde. Hernieuwde bekendheid verwierf ze pas in 1957 door een radiohoorspel van haar roman Good Morning, Midnight uit 1939, waarin ze met behulp van de stream of consciousness-techniek het bewustwordingsproces van de ouder wordende vrouw beschrijft.'        (https://nl.wikipedia.org/wiki/Jean_Rhys) 

Rhys’ verhalen moet je rustig lezen en je moet er langzaam van genieten. Zij neemt je mee naar een wereld van halfbegrepen gebeurtenissen en wonderlijke figuren. Het is niet eenduidig, meestal, wat er nu precies gebeurt of gebeurd is. Dat gevoel had ik heel sterk bij het lezen van haar beroemde roman De wijde Sargassozee, ook bij herlezing. Een zinderende toestand van gevoel, bijgeloof, mysteries, niet geaccepteerd te worden, voodoo-achtige sferen en waanzin.

Deze bundel is een belofte voor héél lang leesplezier.

Titel: Alle verhalen

Auteur: Jean Rhys

Vertalers: Lisette Graswinckel, W.A. Dorsman-Vos; met inleiding van Jan Brokken

Pagina´s: 384

ISBN: 9789493081130

Uitgeverij Orlando

Verschenen: augustus 2019