Martine Artz - Een keizerlijke vluchtelinge

Recensie door Marjon Nooij

Uitgeverij Pegasus

De nalatenschap van een Russische vorstin

De Russische tsarenfamilie, die is ontstaan uit het huwelijk tussen Tsaar Peter en Catharina de Grote, spreekt velen nog altijd tot de verbeelding. Gedurende drie eeuwen heeft deze familie geheerst over Rusland, tot het moment dat het gezin van Tsaar Nicolaas II in de zomer van 1918 van het leven werd beroofd.

Marina Petrovna Romanova (1892-1981) - de oudste dochter van Pjotr Nikolajevitsj Romanov en Militsa van Montenegro, en nicht van Nicolaas II - groeide op aan het Russische hof. Ze was levendig en artistiek, schreef gedichten in het Frans en Russisch, hield van de meeste kunsten en tekende zelf heel graag. Later ging ze ook schilderen en beeldhouwen. Haar talent had ze van haar geliefde vader, die als architect paleis Djoelber op de Krim heeft ontworpen, het riante buitenverblijf in romantische Moorse stijl gebouwd, waar de familie de helft van het jaar woonde.

Bijzonder is dat Marina's nalatenschap na haar dood door toeval in Nederland belandt. In 1949 reed Agnies Beelaerts van Blokland met haar zusje naar Italië voor een vakantie en de opdracht om een goede vriendin van een Russische prinses een dienst te bewijzen door iconen, zilverwerk en kostuums naar de oude wijnboerderij 'Bastide Galitzine' in Zuid-Frankrijk te brengen, waar prinses Marina en haar man in eenzaamheid woonden onder sobere, haast armoedige omstandigheden. De zusjes werden allerhartelijkst ontvangen en konden een aantal dagen blijven logeren. Een saillant detail uit hun gesprekken is dat ze mild en positief sprak over Raspoetin.

Toen Agnies in 1983 weer in de Provence was, besloot ze om nog eens langs te gaan, maar wat ze aantrof was een vervallen en geplunderde Bastide. In de ravage trof ze brieven, foto's, schetsen, krantenknipsels en aantekeningen aan. Dit alles heeft ze meegenomen naar Nederland.

Paleis Djoebler (Koreiz) op de Krim

Martine Artz (1957) heeft Russische literatuur en geschiedenis gestudeerd en zich verdiept in het leven van Marina. Hiervoor kreeg ze inzage in onder andere de nalatenschap, de memoires van Marina's broer Roman, twee neven en een nicht. Ze heeft zich laten informeren door de zoon van Marina's oogarts en anderen die haar goed hebben gekend in haar Franse jaren. Artz geeft aan dat dit boek geen volledige biografie is, maar dient te worden gezien als een biografische schets. Ze is er dan ook heel goed in geslaagd om zowel Marina's fascinerende leven, als de mens achter de keizerlijke titel te portretteren. De schrijfstijl die ze hanteert leest soepel, is intrigerend en bijzonder informatief. Dit interessante boek is voorzien van een zeer uitgebreid notenapparaat en twee katernen met foto's.

Marina groeide op in weelde, maar ontbeerde wel de aandacht van haar ouders. Met name haar moeder was veelal afwezig, met haar vader had ze een inniger band. Voor de kinderen gold dat ze gedisciplineerd opgevoed werden, omdat er altijd op ze werd gelet.

'Zij moesten leren om zich in alle omstandigheden, zowel in het openbaar als privé, onberispelijk te gedragen - wat toen betekende: afstandelijk en beheerst. Dit viel niet mee voor een druk en impulsief kind als Marina dat al jong graag haar eigen gang ging.'

Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakte Marina haar lang gekoesterde wens waar door een spoedcursus verpleging te volgen, bood haar diensten aan bij het Rode Kruis en ging aan het werk in het ziekenhuis en later aan het front.

Na de Russische revolutie en de moord op de tsaar en zijn gezin, wist de rest van de Romanovs het land te ontvluchten, probeerden hun stand op te houden en leefden, in ballingschap, van wat ze mee hadden kunnen nemen en konden verkopen. Marina vestigde zich in eerste instantie in Parijs waar ze zich wilde wijden aan haar artistieke talent. Nadat ze een hartstochtelijke briefwisseling met Nikolaj (Kolja) Volonski had onderhouden, trouwde de eigenzinnige keizerin pas op haar 35e - geen gearrangeerd huwelijk - met prins Alexander Golitsyn. Met hem blijft ze tot zijn dood op de Bastide wonen. Én met haar njanja Nioussi, die haar keizerin haar hele leven trouw is gebleven.

'Gisteren vernamen wij dat prinses Marina Petrovna Galitzine in haar woonplaats in Le Brusc op 89-jarige leeftijd is overleden [...] Zij was een telg uit een van Europa's meest illustere geslachten. [...] samen met haar echtgenoot wijdde zij zich aan de kunsten, vooral aan tekenen, schilderen en portretkunst. Zij maakte illustraties voor boeken die zij zelf schreef.'

Marina, geboren in Nice, ligt daar ook begraven, op de Russisch-orthodoxe begraafplaats Caucade, bij haar geliefde Alexander en haar immer trouwe njanja.

Voor wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van de Romanovs, geeft dit schitterende boek een uitgebreid en boeiend tijdsbeeld. Buiten de geschiedenis van Marina Petrovna wordt er tevens ingegaan op de rest van de omvangrijke tsarenfamilie. Aanrader!

Titel: Een keizerlijke vluchtelinge

Auteur: Martine Artz

Pagina's: 240

ISBN: 9789061433880

Uitgeverij Pegasus

Verschenen: september 2014