Hoda Barakat - Brieven in de nacht

Recensie door Marjon Nooij

Uitgeverij Orlando

Ontheemd en op de vlucht voor demonen

Een bundel brieven, op hun plaats gehouden door een sober gekleurde hardcover. Brieven die nooit worden verzonden en dus nooit worden ontvangen. Wat de briefschrijvers gemeen hebben is dat ze een zekere eenzaamheid voelen, hun huis en haard zijn ontvlucht en ergens zijn beland in een soort niemandsland.

Hoda Barakat (Libanon, 1952) woont tegenwoordig in Parijs waar ze Franse literatuur heeft gestudeerd. Tijdens de Libanese oorlog was ze daar werkzaam als journalist, docent en vertaler. Met meerdere titels op haar naam heeft ze haar naam gevestigd. In 2019 heeft ze de International Prize for Arabic Fiction gewonnen en in 2015 stond ze op de shortlist van de Man Booker International Prize.

De briefschrijvers kennen elkaar niet en hebben geen enkele band met elkaar, hoewel elk van hen de brief van een van de anderen vindt. Verstopt, verscheurd of achtergelaten. Zo krijgt de lezer van die brief een kijkje in de zielenroerselen, bekentenissen, ontboezemingen of getuigenissen van de schrijver ervan.

Een gekwelde man beschrijft zijn liefste hoe hij als acht- of negenjarige door zijn moeder helemaal alleen op de trein wordt gezet, omdat ze haar slimme zoon door wil laten leren. De eenzaamheid, boosheid en onmacht doen hem dan beseffen dat zijn moeder er niet meer voor hem is.

´Ze gaf me een stuk brood en twee gekookte eieren en zei dat mijn oom me in de hoofdstad op zou wachten. ´Niet bang zijn, niet huilen,´ zei ze ook nog.´

Het wordt echter al snel duidelijk dat deze man een liefhebber is van cocaïne en niet overloopt van liefde voor zijn ´liefste´, en hij doet uitgebreid zijn beklag. De brief zal echter nooit verzonden worden, maar blijft achter op de hotelkamer waar een volgende gast het vindt en leest.

Een volgende schrijft zijn moeder vanaf het vliegveld. Een man op de vlucht, op zijn hoede voor de veiligheidscontrole en verbergt zich achter zijn krant. Alsof hij korte metten wil maken met zijn verleden vertelt hij haar over zijn gevoelens.

´Ik weet nog steeds niet of de voortdurende afranselingen van mijn vader, met een leren riem of een stok, hebben geholpen. Het kan ook dat zich daardoor diep in mijn hart een soort woede heeft opgehoopt. [...] Het was trouwens niet alleen woede. Het was een permanente vernedering, waar ik tot op de dag van vandaag geen rechtvaardiging voor heb gevonden. Nog steeds doet mijn lichaam pijn van de klappen. Ik was nog zo klein en onschuldig in die tijd. Ik heb nooit iets gedaan waarvoor ik die klappen verdiende. [...] Je waste mijn hoofd en zei steeds weer: ´Hij heeft gelijk, hij wil een man van je maken. Een eerbare, rechtschapen man, op wie hij trots kan zijn.´´

Dat zijn moeder niet voor hem in de bres sprong heeft hij haar vergeven, maar hij wil wel zijn verhaal doen over de soldaten die hem uit huis hebben gehaald, afgeranseld, vernederd, verkracht. En ook deze brief wordt door iemand anders gevonden...

... door een vrouw die uit de doeken doet dat ze bij thuiskomst ontdekt dat haar moeder haar dochter heeft uitgehuwelijkt.

Brieven in de nacht heeft een bijzondere opbouw. Na het eerste en grootste deel - waarin de verschillende brieven zijn te lezen - volgen onder andere de getuigenissen van hen die de brief nooit hebben ontvangen. Alle brieven komen samen op het vliegveld en zijn zodoende met elkaar verbonden. Het slotakkoord is gereserveerd voor de postbode, een welkome voorbijganger voor wie verlangt naar een bericht van een geliefde of verwante.

'Misschien zijn ze inmiddels wel begonnen ze te verbranden en weten de mensen dat er geen enkele hoop meer is dat hun brieven nog zullen aankomen. Misschien schrijven ze zelfs helemaal geen brieven meer. Want wanneer de adressen volledig uit de verwoeste gebieden verdwijnen en onze ontvolkte dorpen bedolven raken onder het zand van de woestijn, aan wie zou je dan nog moeten schrijven? Naar welk adres moet je je brief sturen?'

Een ontroerend en aangrijpend boek, geschreven in een soepele schrijfstijl en mooi proza. Schrijnende verhalen van ontheemden; op de vlucht en stuurloos, vol spijt of boosheid, en allemaal dragen ze hun demonen met zich mee. Bij elk personage heeft de auteur gekozen voor een andere insteek, wat de verhalen heel divers maakt.

Een uiterst originele opzet van een verhaal opgebouwd uit vele verhalen.

Titel: Brieven in de nacht

Auteur: Hoda Barakat

Vertaling: Djûke Poppinga

Pagina's: 157

ISBN: 9789493081376

Uitgeverij Orlando

Verschenen: maart 2020