Alice Hoffman – De wereld die we kenden

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Orlando

'Hij vroeg zich af waarom je pas eerlijk en oprecht naar je leven kunt kijken als het einde naderde.'

Magie versus overleven  

Er zijn vele boeken geschreven over de gruwelen van WO II. Telkens weer worden wij, meestal buitenstaanders, met de neus op de feiten gedrukt hoe het is wanneer je als ongewenste vreemdeling wordt opgejaagd en je leven niet zeker bent. In De wereld die we kenden neemt Alice Hoffman ons mee in een wereld die grotendeels realistisch lijkt, maar tevens een magisch element heeft. Hierbij wordt teruggegrepen naar een eeuwenoud joods gebruik dat met ritueel vertoon tot stand gebracht wordt. Mooi is de beschrijving van deze rite, dit in tegenstelling tot de aanleiding, die hartverscheurend is. 

Het is een boek over familie, liefde, vriendschap, vertrouwen, verraad en magie. Dit laatste geeft het boek een extra dimensie. Om haar dochter Lea te beschermen zoekt de moeder iemand die een golem kan scheppen. Een schepping door mensen dus, in eerste instantie doet het misschien denken aan het monster dat Victor Frankenstein schiep. De golem echter heeft religieuze roots en wordt niet samengesteld uit lichaamsdelen uit het mortuarium, maar uit klei. Dit is de korte versie, de prachtige uitgebreide beschrijving staat in het boek en is een van de passages die erg tot de verbeelding spreekt.

In overzichtelijke, chronologische volgorde wordt het verhaal van Lea en Ava (de golem) verteld. Door de focus vooral op de kinderen te leggen lijkt de magie naadloos te passen binnen hun wereld die volledig op z’n kop komt te staan en waarin zij hun weg moeten vinden. Gruwelijke details zijn er, dit was de werkelijkheid die joden en andere minderheden op hun pad vonden, maar de manier van beschrijven is gedoseerd gedetailleerd. Voldoende om op de hoogte te zijn, niet overdadig zodat er weerzin opgewekt zou kunnen worden. 

De toon in het boek is ondanks alle tegenslag en haat toch niet pessimistisch en somber. Frankrijk is het decor van deze roman, kinderen op de vlucht in het landschappelijk mooie land werden vaak opgevangen in kloosters of kastelen totdat het ook daar niet meer veilig was. Een deel van de belevenissen van vele joden en andere vluchtelingen is bekend. We kennen bijvoorbeeld de verhalen over de bijeendrijving van een grote groep joden in Vélodrome d'Hiver (1942). In de roman wordt op deze locatie de hartbrekende scheiding van een joodse familie beschreven waarmee het lot van dit gezin bezegeld wordt. 

‘Hanni raapte de plukken haar van de grond op. Later zou ze ze op de vensterbank leggen, zodat vogels er hun nesten mee konden bouwen. Maar er bleken geen vogels in de bomen te zitten. Dit was de dag dat ze allemaal de lucht in waren gevlogen in een glanzende strook van licht, om de stad te verlaten. Er was hier niets meer, voor niemand.’

Vrouwen spelen een belangrijke rol in het boek, zij zijn leidend in een wereld die door mannen lijkt te worden bepaald. De vrouw krijgt de mogelijkheid haar eigen beslissingen te nemen waarmee gebeurtenissen een compleet andere loop krijgen. Meeleven in personages -  de goeden en kwaden zijn duidelijk van elkaar te onderscheiden – gaat vanzelfsprekend. Moeiteloos verplaats je je in hun situatie waarin keuzes gemaakt moeten worden die soms grote offers vragen.

Het boek is aan te raden voor lezers die houden van een chronologisch verhaal, een tikje magie en niet teveel losse eindjes. De schrijfstijl is uitermate soepel en zorgt met de duidelijke hoofdstukindeling (met geografische plaatsbepaling) voor een aantal spannende, aangename leesuren. Voor de liefhebber valt er een en ander leren over joodse spreuken en gebruiken. Wie oog heeft voor symboliek kan zijn hart ophalen aan de rol van bijzondere vogels die in het boek een prominente rol toebedeeld krijgen.

‘De reiger was naar Spanje geweest en daarna naar Afrika. Hij kon de kou gewoon niet verdragen; zijn botten waren holen hij had licht en voedsel nodig. Maar eindelijk kwam hij terug vanwege haar, en op een warme avond riep hij haar. Ava hoorde zijn stem en voelde zijn roep vanbinnen echoën.’

Jongeren zullen zich aangesproken voelen door het verhaal. De zich ontwikkelende kinderen maken hun afwegingen, hebben wel of geen keuze en weten met kracht en doorzettingsvermogen hun doel te bereiken, ook al betekent dit dat ze soms enorme risico’s moeten nemen. Wat dit betreft zou je het ook een coming of age verhaal kunnen noemen, liefde en verlangen houden immers niet op in tijden van oorlog.

De auteur

Alice Hoffman (1952) is een Amerikaanse schrijfster en heeft vele bestsellers op haar naam, een van haar bekendste romans is Magische praktijken, dat verfilmd werd als Practical magic. Andere werken van haar zijn : Het museum van zonderlinge zaken en De verbintenis van tegenpolen.

Titel: De wereld die we kenden

Auteur: Alice Hoffman

Uitgeverij: Orlando

ISBN: 9789493081437

Vertaling: Saskia Peterzon-Kotte

Genre: fictie

Pag.: 336

Verschenen: april 2020