Uitgeverij Atlas Contact
De teloorgang van een ambitieus man
´De Schimmelruiter´ is het laatste werk van de Duitse auteur Theodor Storm dat hij heeft volbracht. De
novelle - oorspronkelijk uit 1849 - past in de neoromantiek, dat zich
meer op het reëele leven richtte, meer verhalend was en waarin de natuur, die
sterker is dan de mensheid, een belangrijke plaats inneemt. In zijn latere
werk stelde Storm meer de tragiek centraal.
Tijdens aanhoudend zeer
slecht en stormachtig weer rijdt de ik-verteller te paard over de Noorfriese
dijk langs de Waddenzee. De storm beukt tegen de dijk, die op sommige plaatsen
al doorbroken is. Er is geen sterveling te bekennen en alleen het geschreeuw
van de meeuwen is boven het gebulder uit te horen.
'Nu echter kwam mij op de dijk iets tegemoet. Ik hoorde niets, maar steeds duidelijker meende ik, wanneer de halve maan een zwak licht naar omlaag zond, een donkere gestalte te ontwaren; en al gauw toen deze naderbij kwam, zag ik het: een gestalte op een paard, een hoogbenige, magere schimmel; een donkere mantel fladderde om zijn schouders e terwijl hij me in vliegende galop passeerde, keken mij vanuit een bleek gezicht twee vurige ogen aan.Wie was dat? Wat wilde hij? - En nu drong het tot mij door dat ik noch hoefslag, noch het hijgen van het paard had gehoord; en toch waren paard en ruiter mij rakelings voorbijgereden.'
In het dorp aangekomen hoort
hij van de schoolmeester de legende over de teloorgang van de schimmelruiter,
die ergens rond 1750 leefde.
Hauke Haien, een leergierige boerenzoon, maakt zich de Hollandse taal meester,
voordat hij het werk van Euclides
kan lezen en zichzelf meetkunde leert. Hij raakt er steeds meer van overtuigd
dat de huidige dijken niet deugen. Al snel heeft hij voor ogen dat hij
dijkgraaf wil worden en gaat in de leer bij de zittende dijkgraaf Volkerts, die
erg content is met zijn intelligente en hardwerkende hulpje die op zijn beurt
het hart steelt van de dochter des huizes, Elke. Na het overlijden van haar
vader trouwen ze en neem Haien het stokje over van zijn schoonvader.
Als dijkgraaf is Hauke Haien
volhardend en gedreven en heeft als ideaal om een moderne dijk te bouwen die
het water zal trotseren, maar de conservatieve en bijgelovige dorpsbewoners
zijn maar in geringe mate bereid tot veranderingen. Er heerst een behoorlijke
weerstand tegen de plannen en het gonst van roddels en afgunst - hij is tenslotte
door zijn huwelijk tot welstand gekomen -, die nog eens versterkt worden
doordat de kleermaker hen tegen hem opzet. 'Het
moet maar eens uit zijn met dat praatje dat ik enkel dankzij mijn vrouw
dijkgraaf ben!' Elke blijft haar hardwerkende man echter steunen.
Hauke koopt een jonge
schimmel met 'een lichte, blauw geappelde
huid', waarvan wordt gezegd dat de duivel erop rijdt, maar voor de
dijkgraaf is het de ideale manier om de polder in te gaan en zijn dijken te
inspecteren.
De geboorte van Wienke
maakt hun geluk compleet, ook als ze ontdekken dat ze zwakzinnig blijkt te
zijn. Toch ligt een verstikkend gevoel van eenzaamheid op de loer. Het
personage van Hauke Haien wordt niet in zijn geheel uitgediept, maar de
karaktertrekken en gevoelens die bij zijn personage horen en zich ontwikkelen, zijn met
grote nadruk uitgewerkt tot een volledig plaatje.
'Het was vóór Allerheiligen, in oktober. Overdag had het vanuit het zuidwesten zwaar gestormd; 's avonds stond er een halve maan aan de hemel; donkerbruine wolken joegen erover heen en op de aarde vlogen schaduwen en flauwe lichtvlekken door elkaar; de storm nam toe. [...] Binnen stond Hauke naast zijn vrouw bij het raam. [...] daarvoor was hij buiten op de dijk geweest. Al in het begin van de middag was hij er op een draf naar toegelopen; hier en daar, waar de dijk zwak leek, had hij puntige palen en zakken vol aarde of klei bij elkaar laten zetten.'
Maar dan keert de
dorpsgemeenschap zich tegen hun strenge, verbitterde dijkgraaf...
Zoveel jaar na dato, lijkt
de schimmelruiter nog steeds als een magische spookverschijning op te duiken en
de bewoners te waarschuwen wanneer er zwaar weer op komst is. Of het een
waargebeurd verhaal is, of een legende? Daar wil de ik-verteller nog een
nachtje over slapen.
Het verhaal speelt zich af
in het Noord Duitse poldergebied, Oost-Friesland. Wat
opvalt is dat er een aantal Hollandse motieven in zijn verwerkt, zoals het
leren van de Hollandse taal, de Hollandse klok in het huis van Hauke Haien. Trefzeker
worden ambitie en doorzettingsvermogen beschreven, evenals de weerstand die het
op kan roepen bij omstanders.
Dit krachtige verhaal is
een geraffineerd geheel van een aantal raamvertellingen door elkaar. De
tegenstelling tussen het reële en irreële is als motief formidabel uitgewerkt. De
schrijfstijl is helder, het proza zwierig - met zinnen en bijzinnen, komma's en
punt-komma's - maar dat toch heel fris leest, ondanks dat de dialogen gedragen zijn,
zoals in die tijd gebruikelijk was.
Een aanzienlijk nawoord is
geweid aan het leven en werk van de auteur. In Sleeswijk-Holstein bevindt zich nog
altijd een Hauke-Haien-koog die ook in dit werk voorkomt en is genoemd naar de
hoofdpersoon.
Een juweeltje waar nog
steeds veel in te herkennen valt.
Auteur
Theodor Storm (Husum, 14 september 1817 — Hademarschen, 4 juli 1888) was een Duits
schrijver uit het realisme. Hij schreef 58 novelles en een aantal bekende
gedichten.
Storm was de zoon van een
advocaat in Husum, dat in die tijd in Denemarken lag. Hij studeerde recht te
Kiel en vervolgens Berlijn, en in 1843 was hij zelf advocaat. In dat jaar
keerde hij naar huis terug en publiceerde met Theodor Mommsen een
gedichtenbundel. Hij begon verhalen te schrijven; in 1846 huwde hij. Daar hij
echter gekant was tegen de Deense bezetting van Holstein ging hij in 1843 in vrijwillige
ballingschap naar Pruisen. In Potsdam ontmoette hij Eichendorff, Heyse en
Fontane, en ook Mörike en later vooral Keller behoorden tot zijn vriendenkring.
Hij bleef eenentwintig jaar in ballingschap; zijn reputatie als novellist en
dichter was aanzienlijk. In 1856 verhuisde hij naar Heiligenstadt, waar hij, na
in Potsdam drie jaar op proef — en zonder vergoeding — te hebben gewerkt, tot
rechter werd benoemd, waarvoor hij eveneens weinig werd betaald. Daar Storm
echter uit een patriciërsgeslacht stamde, heeft hij nooit om den brode hoeven
te schrijven.
Titel: De Schimmelruiter
Auteur: Theodor Storm
Oorspronkelijke titel: Der
Schimmelreiter
Vertaling: Kees de Both
Pagina's: 144
ISBN:
9789020415841
L.J. Veen Klassiek
Verschenen:
augustus 2018
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.