Thornton Wilder – De brug van San Luis Rey

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Van Oorschot

Schwob 

Reflecties op het waarom

Het ontwerp van dit boekje kwam me bekend voor, het heeft dezelfde uitstraling als Zuidenwind van Norman Douglas dat ik onlangs las. Op de flap staan nog eens vijf van die mooie omslagontwerpen, een goede aanleiding voor een zoektocht.

De brug van San Luis Rey is verdeeld in vijf delen, elk met een eigen karakter, maar met een paar overeenkomsten. Het uitgangspunt – de instorting van de brug waarbij vijf personen omkomen – is de gemeenschappelijke deler.

Decor van het verhaal is Peru in de achttiende eeuw. 

Een monnik ziet een oude Inca-touwbrug instorten en is getuige van de dodelijke val van vijf personen. De vraag doemt op met welk doel juist deze mensen slachtoffer moesten zijn. Een zoektocht volgt, monnik Juniper gaat als een heuse speurder het verleden na van de personages en geeft daarmee een inkijkje in hun levens. Door de nietsverhullende alwetende verteller aan het woord te laten wordt de lezer getrakteerd op vijf prachtige verhalen met elke keer hetzelfde einde…

Voortvarend begint Juniper diep in het geheime verleden van de getroffenen te spitten, want het moet duidelijk worden: stierven deze mensen omdat ze voorbestemd waren of was het toeval?

Een interessant en universeel vraagstuk, op de flaptekst wordt gesproken van een ‘theologische detective’ en inderdaad, daar heeft het van weg.

Overigens was het niet Juniper die de ontdekkingstocht voltooide, de auteur kreeg de aantekeningen in handen en zette de zoektocht voort.

De eerste persoon die onder de loep genomen wordt is de Marquesa de Montemayor, een invloedrijke vrouw die een schat een brieven naliet. Deze brieven schreef ze aan haar dochter met wie ze een moeizame relatie had. De correspondentie was hun manier van contact houden toen dochter naar Spanje geëmigreerd was. De brieven zijn nu ‘een van de monumenten van de Spaanse literatuur geworden’

Marquesa de Montemayor, Doña Maria, had een moeilijke start. Ze was niet moeders mooiste en had geen warm thuis. Ze leefde in zichzelf en dreef haar moeder tot wanhoop omdat ze alle aandacht van mannen afwees, toch trouwde ze en kreeg een aanbiddelijke dochter. De verstikkende liefde voor het meisje zorgde voor een verwijdering tussen de twee, de emigratie was bedoeld als vlucht voor de moeder.

‘Nadat ze alleen in Lima was achtergelaten raakte het leven van de Marquesa steeds meer naar binnen gekeerd. Ze besteedde allengs minder aandacht aan haar kleding en praatte zoals alle eenzame mensen hoorbaar in zichzelf. Haar hele bestaan balde zich samen in het brandende middelpunt van haar geest.’(pag.19)

Drama is een van de thema’s. Niet alleen de tragiek van het lot maar ook de manier waarop de auteur het theater een plek gegeven heeft in zijn roman. In een van haar brieven schrijft de Marquesa over ‘oom Pio’, ook een slachtoffer van het brugongeval. Deze oom Pio krijgt een eigen hoofdstuk in het boek, hij speelt een belangrijke rol in het leven van actrice Camila Perichole. Achtergrondinformatie opzoeken leidt vaak tot interessante weetjes, Camilla is gebaseerd op María Micaela Villegas y Hurtado de Mendoza, een bekend Peruaans entertainer en enige tijd de maîtresse van Manuel de Amat y Juniet, onderkoning van Peru van 1761 tot 1776. (bron)

La Perricholi geboren op 28 september 1748

Theater had in die tijd een wat louche imago, het was er niet pluis en vooral losbandig.

De auteur speelt met de rol van de kerk in relatie tot de wereld, dat wat het volk tevreden houdt. Hij doet dat beeldend en smeuïg.

‘Peru was in vijftig jaar tijd van de grens van de beschaving naar wederopbloei opgerukt. Er bestond intense belangstelling voor muziek en theater. Lima vierde de feestdagen door ‘s ochtends naar een mis van Tomás Luis de Victoria te luisteren en ‘s avonds naar de schitterende poëzie van Caldéron. Het is waar dat de Limanezen gewoon waren de meest exquise blijspelen met banale liedjes te doorspekken en de meest ingetogen muziek met larmoyante effecten; [...](pag.89)

Het hele boek draait om de balans tussen goed en kwaad, het opzoeken van grenzen. De rode draad is het proces van het begaan van zonden, het besef en de loutering, ieder op zijn manier en al dan niet met hulp van een naaste.

De roman heeft voldaan aan mijn verwachtingen, een fijne klassieker die een prachtig inkijkje geeft in de historie waarbij ik het culturele aspect enorm waardeer. Het geeft de roman kleur waardoor het menselijk handelen bijna als vanzelfsprekend wordt gezien, ik bedoel natuurlijk de foute keuzes die gemaakt worden, vaak door de omstandigheden. Of er echt een antwoord wordt gegeven op de vraag waarom juist deze mensen, daar op die brug en op dat tijdstip de dood tegemoet gingen mag de lezer zelf ervaren. Gewoon lezen dat boek en dan bij het zien van zo’n brug even terugdenken aan het verhaal en blij zijn dat je veilig de overkant haalt. 

De auteur

Thornton Niven Wilder (Madison (Wisconsin) 17 april 1897 - Hamden (Connecticut), 7 december 1975) was een Amerikaans schrijver van romans en toneelstukken.

Wilder bracht een deel van zijn jeugd door in Sjanghai, waar zijn vader consul-generaal was. Op school was hij vaak een buitenbeentje, met hoogbegaafde trekjes. Hij studeerde aan de Universiteit van Yale te New Haven, begin jaren twintig aan de American Academy in Rome (archeologie) en vervolgens te Princeton (Franse taal en letterkunde). Eind jaren twintig doceerde hij Frans aan een jongensschool te New Jersey en van 1930 tot 1937 was hij hoogleraar literatuur (toneel en klassieken) aan de Universiteit van Chicago.

Tussen deze activiteiten door had Wilder inmiddels naam gemaakt als romanschrijver, met name met The Bridge of San Luis Rey (1927), een reeks aaneengeschakelde karakterstudies die zich ontwikkelen naar een bedoeling achter de ogenschijnlijk willekeurige dood van vijf mensen na de ineenstorting van een hangbrug in Lima, Peru, 1714. Wilder ontving hiervoor de Pulitzerprijs. In 1930 had hij veel succes met het toneelstuk The Woman of Andros (zich afspelend in het decadente Griekenland, kort voor de christelijke jaartelling) en in 1935 behaalde zijn satirische roman Heaven's My Destination grote oplagen. Vervolgens bleef het in literair opzicht een paar jaar stil rondom zijn persoon.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Wilder inlichtingenofficier bij de luchtmacht in Noord-Afrika en Italië. Vanaf 1938 was hij inmiddels weer druk bezig met schrijven en maakte vooral naam met zijn toentertijd als vernieuwend te boek staand toneelwerk, met een ‘brechtiaanse’ vervreemdende, anti-realistische benadrukking van het toneelelement en acteurs die uit hun rol stappen. Bekende voorbeelden zijn Our Town (1938, waarin hij zoekt naar een transcendente waarde in het dagelijks leven van een archetypisch Amerikaans stadje), The Skin of Our Teeth (1942, een satire met veel symboliek en loodzware humor over de familie Antrobus) en The Matchmaker (1954), welke laatste in 1964 weer het uitgangspunt vormde voor de bekende musical ‘Hello Dolly’. Voor The Skin of Our Teeth en The Matchmaker ontving Wilder zijn tweede en derde Pulitzerprijs (voor toneel). Ook ontving hij onder andere de Vredesprijs van de Duitse Boekhandel in 1957 en de National Book Award in 1968 (voor zijn populaire lange roman The eight day).

Wilder bleef ook na de oorlog doceren aan diverse scholen en Universiteiten, onder andere van 1950 tot 1951 poëzie te Harvard. Hij trad nooit in het huwelijk en stierf in 1975 in Hamden (Connecticut). Aldaar werd hij begraven op de Mount Carmel Cemetery.

Titel: De brug van San Luis Rey

Auteur: Thornton Wilder

Uitgever: Van Oorschot

ISBN: 9789028261143

Pag.: 141

Vertaling: Peter Bergsma

Genre: fictie

Verschenen: oorspronkelijk 1927, deze editie 2015

Thornton Wilder – De brug van San Luis Rey