Uitgeverij Atlas Contact
Muziek overwint
alles
'Een helderblauwe hemel, geen zuchtje wind. Het is
vandaag vijf jaar en drieëntwintig dagen geleden dat Valentin Grossman vluchtte
en dit is de dag waarop hij terugkeert.' (2019: 13)
Je ziet het voor je voor
je, de film draait, maar omdat het het begin is, wantrouw je direct de majeure
toets. Pianist en jood Valentin
keert terug naar zijn Berlijn. Hij
weet niet wat hij ziet: de stad ligt helemaal in puin door de vele
bombardementen, waarvan hij niet op de hoogte was in zijn onderduik op een
boerderij, ver weg van het stadsgewoel. In zijn hoofd en buik fladderen de
ondergang van de nazi’s en de hoop op weerzien van zijn geliefde vrouw Elise. Zij zijn op een gegeven moment
het contact verloren. Hun correspondentie moest noodgedwongen stoppen toen het
allemaal te gevaarlijk werd.
De Russen hebben de stad
ingenomen. Zij hebben onnoemelijk geleden in die oorlog, die afschuwelijke
Tweede Wereldoorlog, ze zijn uit op wraak en verlichting van hun leed. Zij doen
wat alle soldaten in de geschiedenis deden als zij een vijandelijke stad hadden
ingenomen. Wij horen immers in echo der eeuwen nog steeds de Trojaanse vrouwen
jammeren. Plunderingen, standrechtelijke executies, martelpraktijken, en vooral
heel veel verkrachtingen. Vrouwen zijn nog altijd de klos van dit mannelijk
vertoon en onvermogen tot mededogen.
In deze diepe ellende gaat
Valentin op zoek naar zijn huis, naar zijn vrouw. Hij wordt teleurgesteld, zijn
huis is leeggeroofd, zijn vrouw verdwenen. Wel leven zijn pianodocent en diens
vrouw nog. Zij vertellen dat Elise bij een van de laatste bombardementen in
shock is geraakt en weggelopen. Zij hebben gezocht en haar niet gevonden; zij
denken dat zij dood is. Valentin kan dit niet geloven en blijft haar alsmaar
overal zoeken. Zijn grote liefde, zijn muze, zijn reden van zijn bestaan. Hij
zoekt haar overal, komt in conflict met de dronken Russen, want dronken lijken
zij altijd. Hij keert terug en na een doorwaakte en wanhopige nacht hoort hij
Elise fluisteren dat hij zijn orkest, het Berliner Philharmoniker, waar hij zo
gelukkig was en dat hij moest verlaten omdat hij joods is, bijeen moet roepen
en dat er muziek gemaakt moet worden. Alle
Menschen werden Brüder (zeg ik, rdv, Beethoven na). Zijn pianodocent Leo,
bij wie hij weer thuis komt, was voorheen dirigent van dat orkest. Altijd
verdrijft Valentin zijn verdriet en wanhoop met muziek. Dan beseft hij dat hij,
als ware hij Orfeus, haar terug kan krijgen met muziek. Muziek kan de
onderwereld openbreken, denk ik voor hem.
Dat wordt dan de zin van
zijn leven: de oude musici terug zien te vinden, muziekinstrumenten en een zaal
om op te treden. En vooral de Russen zien te misleiden en hun toestemming zien
te verkrijgen. Gelukkig kan Leo, Rus van geboorte maar anticommunist, hen vaak
om zijn vinger winden. Overigens is Valentin ook van Russische afkomst.
Door een rijk geschakeerde
lappendeken aan flashbacks komen we op de hoogte van Valentins familie, van
zijn ouders en broer, die het leven gelaten hebben, van Valentin zelf en van
Elise, en van een aantal andere mensen. En dat alles gewoon opgeschreven in de
tegenwoordige tijd (o.t.t.), ook de gebeurtenissen uit het verleden. De
retorica heeft daar een mooie naam voor: praesens
historicum: het verleden wordt verteld alsof het nu, ter plekke gebeurt en
zo verhevigen de gebeurtenissen uit het verleden het verhaal. Ik moet zeggen:
ik hou daar erg van.
Soit, alle ingrediënten
voor een indringend en cathartisch verhaal liggen voor het oprapen. De Tweede
Wereldoorlog ligt ons nog steeds (te) vers in het geheugen, het onnoemelijke
leed verdient het nog altijd steeds weer opnieuw verteld te worden. Daarom zal
dit boek ook een grote schare liefhebbers vinden. De auteur, Rob Waumans, heeft
ter plekke veel archiefonderzoek gedaan en dit verhaal berust dan ook op ware
feiten. Achterin verantwoordt hij bovendien zijn keuzes wanneer hij afwijkt van
de werkelijke feiten en waarom hij dat doet. Zijn onderzoek en de liefde voor
zijn personages verdienen groot respect.
Het is heel vervelend om
te zeggen, maar mijn boek is het desondanks niet. Ondanks de sympathie die ik
voel voor Valentin en zijn zoektocht naar zijn geliefde, en voor de helende
kracht van de muziek, wordt het verhaal te zeer in clichés verteld, komen de
personages niet tot leven en ontwikkelen zij zich niet, hoor ik de muziek
tussen de regels door niet. De enorme hoeveelheid flashbacks worden op
verschillende wijzen steeds overduidelijk ten tonele gevoerd. Dat hoeft
helemaal niet, zelfs niet als verleden en heden beide in de tegenwoordige tijd
(o.t.t.) staan. Als het gaat om pogroms in het negentiende eeuwse Rusland, dan weet de lezer dat het een
flashback is. Als de geliefde naast Valentin op de bank zit, als zij hem in het
oor fluistert, als hij haar ruikt en voelt, dan weten wij dat zij niet werkelijk
in het hier en nu is. Jammer, ik hoef als lezer niet altijd zo stevig bij de
hand genomen te worden.
Wel schrijft Waumans
prachtige zinnen, kijk maar hoe hij zijn verhaal over Valentin begint.
Auteur
Rob Waumans (Alkmaar, 2 mei 1977) is een
Nederlandse schrijver.
In februari 2011 verscheen
zijn debuutroman 'Als je de stad
binnenrijdt', over parkeerwachter Gert Verhulst. Daarnaast publiceerde hij
korte verhalen in onder andere de verhalenbundel 'Het Beste van Nightwriters', 'De Brakke Hond' en 'De Revisor'. Zijn tweede roman 'De nacht van Lolita' verscheen in
oktober 2013 bij uitgeverij Atlas Contact. Rob Waumans maakt en presenteert
samen met Ivo Victoria de
rondreizende literaire voorstelling 'Waumans'
en Victoria's Groot Internationaal Literair Variété Spektakel'.
Publicaties
2008, Lieve Floortje, kort
verhaal in verhalenbundel Het Beste van Nightwriters, Podium
2010, Trimmen, kort
verhaal in literair tijdschrift, De Brakke Hond
2011, De Zwarte Gevel,
kortverhaal in verhalenbundel Inpakken & Wegwezen, Contact
2011, Als je de stad
binnenrijdt, roman, Contact
2013, Dooi, kort verhaal
in literair tijdschrift De Revisor
2013, De nacht van Lolita,
roman, Atlas Contact
Titel: De solist
Auteur: Rob Waumans
Pagina's: 224
ISBN: 9789025452650
Uitgeverij Atlas Contact
Verschenen:
januari 2019
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.