donderdag 20 september 2018

Giorgio Bassani - Binnen de muren + De gouden bril


Recensie door Truusje
Uitgeverij De Bezige Bij

Dubbele recensie!


De auteur neemt je mee door de straten van Ferrara

Giorgio Bassani (1916-2000) heeft tot 1981 een groot deel van leven doorgebracht in een Joodse gemeenschap in het Noord-Italiaanse stadje Ferrara aan de rivier de Po. Hij wordt gezien als een van de belangrijkste moderne schrijvers van Italië.

De kronieken van Ferrara (Il Romanza di Ferrara), in zes afzonderlijke delen, spelen zich af in het Ferrara tijdens de jaren rond de Tweede Wereldoorlog en zijn voor een belangrijk deel autobiografisch te noemen. Onvermijdelijk hebben de jaren van Mussolini een grote stempel op dit werk gedrukt.

Het stadje is duidelijk aanwezig als middelpunt en toneel voor de verhalen, waardoor de setting relatief klein gehouden wordt. De gedetailleerde beschrijvingen van Ferrara maken de verhalen haast filmisch, door met de personages mee te wandelen en zo de historische plaatsen te ontdekken.

De Bezige Bij heeft de gehele kroniek dit jaar in een verzamelbox opnieuw uitgegeven, maar de zes delen zijn ook afzonderlijk beschikbaar. De boeken zijn op magnifieke wijze vertaald door Jan van der Haar.
In 1962 schreef Bassani het meest bekende deel van deze kroniek, De tuin van de familie Finzi-Contini, maar ik beperk me in deze recensie voorlopig tot de eerste twee delen, namelijk Binnen de muren (1973) en De gouden bril (1977).

De gracieuze schrijfstijl, met zijn vaak lange zinnen, meandert op een soepele wijze. Zijn werk is toegankelijk geschreven. Geen woord teveel en schitterend proza dat je diep in je hart raakt, vanuit de herinnering van de auteur op schrift gezet. Bassani toont zich een gevoelsmens die oog heeft voor de buitenbeentjes, de verguisde mens in een gemeenschap, en duikt in die personages om ons te laten zien wat de gevolgen van het buitengesloten worden op een mens kunnen zijn. Hij verstaat de kunst om zich in de ander te verplaatsen. Niet alleen in de verguisde, maar zeker ook in degene die verguist. Dit maakt dat het verhaal gelaagd is en voor meerdere uitleg vatbaar. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het onvermogen, de tijdgeest, de oorlog(-sdreiging) en het Joods zijn in een overwegend katholiek stadje. De verhalen zijn op een pijnlijke manier zeer realistisch en stemmen tot nadenken.

I Binnen de muren - het eerste deel van deze serie - is een verzameling van vijf afzonderlijke, glasheldere verhalen die, hoewel ze zich allemaal afspelen in Ferrara, verschillende inwoners beschrijven in een decor van de aanloop, tijdens en de naweeën van de Tweede Wereldoorlog. De poëtische schrijfstijl staat in schril contrast met de inhoud van de verhalen, die een getuigenis zijn van een sombere periode. De inwoners kampen met gevoelens van onveiligheid en zien hun dromen in duigen vallen door de oorlog die alom aanwezig is. De personages in de vijf verhalen betalen een zure rekening. De gebeurtenissen en wandaden in deze fascistische periode zijn geput uit de herinneringen van de auteur. 

Ferrara
In vogelvlucht noem ik:
- Lida Mantovani, pas bevallen van haar eerste kind en verlaten door de vader, trekt weer in bij haar moeder Mary. De oudere Oreste Benetti maakt werk van Lida door elke avond bij de dames op bezoek te gaan. Een huwelijk tussen hem en Lida is een logisch gevolg.
- De wandeling voor het eten, waarin een relatie tussen een Joodse arts en een verpleegkundige centraal staat. Ze trouwen en hun huwelijk wordt bezegeld met de geboorte van twee zonen, waarvan de jongste komt te overlijden aan hersenvliesontsteking.
- Een gedenkplaat in de Via Mazzini. Geo Josz komt, na de oorlog, als enige van de 183 gedeporteerden terug uit Buchenwald. Net op tijd om te voorkomen dat zijn naam in de gedenkplaat wordt gebeiteld.
- De laatste jaren van Clelia Trotti. Bruno Lattes keert in het najaar van 1946 terug uit Amerika voor de herbegrafenis van lerares Clelia Trotti en beseft dat hij zich een vreemde voelt in het stadje.
- Een nacht in '43. Apotheker Pino Barilari is getroffen door een verlamming aan beide benen, ten gevolge van een SOA en verslijt zijn dagen met puzzelen achter de geraniums. Hij is er als enige getuige van dat er elf mensen worden geliquideerd en op de stoep worden achtergelaten. Hij wordt als getuige gehoord om de daders te identificeren, maar wil tegelijkertijd iemand bescherming bieden.

Meestal lees ik liever een roman dan een bundel verhalen. Het is steeds schakelen wanneer een verhaal is afgesloten en een volgende begint. Dit ondervang ik door een verhaal als geheel te lezen en het boek dan weg te leggen voor een volgend moment, zodat ik weer fris kan beginnen. Het werkt echt!!!

II De gouden bril

'Met de tijd zijn het er minder geworden, maar toch valt ook weer niet te zeggen dat maar weinig mensen in Ferrara een herinnering bewaren aan dokter Fadigati (Anthos Fadigati, zeker - herinneren ze zich - de keel-, neus- en oorarts die praktijk aan huis hield in de Via Gorgadello, op een steenworp afstand van de Piazza delle Erbe, en met wie het zo slecht afgelopen is, de arme kerel, zo tragisch, hij die als jongeman, toen hij zich vanuit zijn geboortestad Venetië in Ferrara kwam vestigen, leek voorbestemd voor de meest reguliere. rustige en daarom meest benijdenswaardige carrière...).´

Met deze beginzin is de toon meteen gezet.
Fadigati, een vriendelijke en modern uitziende man met een privépraktijk, zoekt aansluiting bij de bewoners van Ferrara. Zijn hoffelijkheid, belangeloosheid en discretie maken hem tot een graag gezien persoon in het stadje en zijn moderne praktijk vaart er wel bij.
Wanneer hij de magische leeftijd van veertig jaar begint te naderen, vinden de mensen dat hij nu toch eindelijk eens ´aan de vrouw´ zou moeten. Het lijkt het gesprek van de dag te worden tot er geruchten de ronde beginnen te doen.

´´Weet je het niet? Volgens mij is dokter Fadigati...´
´Moet je dit eens horen. Ken je die dokter Fadigati, die in de Via Gorgadello woont, zo´n beetje op de hoek met de Via Bersaglieri del Po? Nou, volgens de verhalen is hij...´´

Wanneer Fadigati´s geaardheid op zeer botte en vernederende wijze, in de trein naar Bologna, openbaar wordt gemaakt door zijn lover, wordt het wereldje van de arts zeer benauwend en maakt het hem tot een eenzaam man. Het leidt jammerlijk tot een verstrekkende beslissing.

Het resultaat van Bassini´s herinneringen vormt een hartbrekend mooi en fijntjes geschreven novelle. De schrijfstijl van lange zinnen en vele interpuncties vraagt wel een goede concentratie. Dit vooral bij Binnen de muren. De schrijfstijl van De gouden bril is veel toegankelijker.
Als het even niet lukt, gewoon op een ander tijdstip nog eens beginnen en genieten van deze prachtige, existentiële literatuur uit de vorige eeuw. Nog eens herlezen maakt het verhaal nóg boeiender, daar je steeds weer nieuwe dingen zult ontdekken.
Twee prachtige boeken die een geweldige voorbode zijn voor de volgende vier uit deze reeks. Dus......wordt vervolgd!

Auteur

Giorgio Bassani (Bologna, 4 maart 1916 - Rome, 13 april 2000) was een Italiaans schrijver, dichter, essayist en redacteur.
Hij was een zoon van welgestelde Joodse ouders. Hij ging naar school in Ferrara en in 1939 studeerde hij ondanks de rassenwetten af aan de letterenfaculteit van Bologna.
In 1943 werd hij opgepakt op verdenking van clandestiene activiteiten tegen het fascisme. De brieven die hij vanuit de gevangenis aan zijn familie schreef, werden in 1981 onder de titel Da un prigione (Vanuit een gevangenis) gepubliceerd in de Corriere della Sera. In datzelfde jaar trouwde en verhuisde hij van Ferrara naar Florence en later naar Rome.
Zijn toppunt van succes beleefde hij in 1962 met "De tuin van de Finzi-Contini's". Hierna volgden "De reiger"  in 1968 en "De kronieken van Ferrara" in 1974.
Hij overleed op 13 april 2000 en werd begraven op de joodse begraafplaats in Ferrara.

Titel: Binnen de muren 
Auteur: Giorgio Bassani
Vertaling: Jan van der Haar
Pagina's: 208 
ISBN: 9789403102504   
Uitgeverij De Bezige Bij
Verschenen: april 2018

Titel: De gouden bril
Auteur: Giorgio Bassani
Vertaling: Jan van der Haar
Pagina's: 104
ISBN: 9789023499169
Uitgeverij De Bezige Bij
Verschenen: april 2018

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.