Beoordeling 5 sterren
Met dank aan uitgeverij Ten Have
'De mens veroordeeld tot keuzevrijheid'
Dit boek met de korte maar krachtige titel 'De existentialisten' handelt niet alleen over Jean-Paul Sartre en Simone de Beauvoir, maar gaat ook uitgebreid in op de voorloper van het existentialisme: de fenomenologie. 'Beginnen bij het begin' is de boodschap. Edward Husserl, de belangrijkste denker van de fenomenologie, vat het samen: 'Terug naar de dingen zelf'. Heidegger voegt daar het belang aan toe van het 'zijn'. Sartre is opgetogen en bedenkt samen met de Beauvoir dat deze manier van denken de verbinding zou kunnen leggen met het leven zelf. De ondertitel 'Filosoferen over vrijheid, zijn en cocktails' en de sprekende foto op de omslag nodigen uit tot aanschuiven en meedenken over keuzevrijheid en kwade trouw.
Opbouw
In veertien hoofdstukken probeert de schrijfster een tijdvak chronologisch te beschrijven aan de hand van denkers vanaf 1928 tot heden. Freiburg wordt de stad van de fenomenologie genoemd door Emmanuel Levinas, hij komt in aanraking met Husserl en raakt in de ban van diens werk. De beschrijvingen zijn uitgebreid, maar te begrijpen. Er worden geen opsommingen gegeven, de personen en hun ideeën worden in verhaalvorm verteld. De mooie foto's die verspreid staan geven een prachtig beeld van de personen en de tijd.
Heidegger
Veel aandacht wordt besteed aan Heidegger, assistent van Hussler. Niet alleen door zijn werk, maar ook privé wordt hij interessant en invloedrijk. Een man van het bos met traditionele kleren uit het Zwarte Woud en een rustiek Zwabisch accent. Hij werd getypeerd als een man die een adembenemende reeks vragen stelde: 'die steeds onheilspellender werden, totdat hij ze oprolde als 'diepe donkere wolken van zinnen, waaruit de bliksem flitste'.
Hij kreeg de bijnaam 'kleine magiër uit Messkirch'. In 1932 koos hij openlijk de kant van Hitlers idealen, deze keuze bleef hem heel zijn leven achtervolgen. Iris Murdoch vond dat de filosofie van Heidegger geen hart had, te weinig menselijk was.
Sartre en de Beauvoir
De oorlog trekt een enorme wissel op Europa, ook op de filosofen, de existentialisten. Sartre wordt opgeroepen voor dienst, hij krijgt een functie bij een weerstation, weet te ontsnappen op weg naar een medische controle voor zijn ernstige oogkwaal. De Beauvoir probeert zich staande te houden in Parijs, ondanks ontberingen blijft ze schrijven. De relatie tussen Sartre en de Beauvoir zal standhouden tot de dood van Sartre, het was geen monogame relatie, meer een zielsverwantschap. Zij steunden elkaar in het denk-en-schrijversschap. Een verschil tussen de twee auteurs:
'Sartre gaf in 'Walging' op een heel fysieke manier gestalte aan zijn ideeën, maar nooit zo geloofwaardig als zij, misschien omdat ze er meer gevoel voor had. De Beauvoir had het genie om verbaasd te zijn over de wereld en zichzelf. Haar hele leven was ze een virtuoze verwonderaar. Dat was, zo schreef ze in haar memoires, de bron van haar literaire fictie: het schrijven begint als ‘de realiteit niet langer als vanzelfsprekend wordt aanvaard’'
 |
| Jean-Paul Sartre and Simone de Beauvoir in Paris, 1940 |
Naoorlogse periode
De politieke situatie na de oorlog verandert snel, na de euforie van de bevrijding brengt de Koude Oorlog nieuwe zorgen . Ook de idealen van de filosofen veranderen. Wel of niet kiezen tussen links en rechts? Deze thema's houden de gemoederen flink bezig en daardoor komen vriendschappen in het geding. Kun je bevriend zijn met je politieke tegenstander? De pen is hierbij een wapen, niet dodelijk, maar wel dusdanig dat vriendschappen abrupt beëindigd kunnen worden.
Kenmerkend voor Sartre en de Beauvoir was hun engagement met politieke en maatschappelijke kwesties zoals het feminisme, racisme, klassenverschillen en kolonialisme, altijd klaar om de strijd aan te gaan.
Door over existentialime te lezen wordt je leven beïnvloed, je hoeft het er niet mee eens te zijn. Behalve in de literatuur is het zgn. 'authenticiteitsdrama' ook te vinden in films en op het toneel. Enige relativering komt van Heidegger.
'‘Voorwaarts, altijd voorwaarts!’ was de existentialistische lijfspreuk, maar Heidegger had allang duidelijk gemaakt dat het niet altijd voorwaarts gaat. In 'Zijn en tijd 'schetste hij het erzijn als een vinden van authenticiteit in een ‘zijn-ten-dode’, dat wil zeggen, in een aanvaarding van sterfelijkheid en begrensdheid'
Conclusie
Een prachtig boek over een interessante periode in de recente geschiedenis met de focus op een invloedrijke groep denkers. De nadruk zou ik willen leggen op de autobiografie van Simone de Beauvoir waarin ze vertelt over menselijke complexiteit en een steeds veranderende wereld:
'Ze geeft ons het vuur en de vrolijkheid van existentialistische cafés, maar ook ‘een zwavelkleurige hemel boven een wolkenzee, de purperen beuk, de witte nachten van Leningrad, de klokken van de bevrijding, een oranje maan boven Piraeus, een rode opgaande zon boven de woestijn’ – en al het andere van die intense overvloed van leven, die zich aan mensen openbaart voor zolang zij het geluk hebben hem te kunnen ervaren'
Auteur: Sarah Bakewell Pagina's: 480
Uitgeverij: Ten Have
ISBN: 9789025905477
Verschenen: november 2016
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.