Graham Swift - Hier zijn we

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij De Arbeiderspers

Niets is wat het lijkt

Drie jonge mensen, Jack, Ronnie en Evie, vol ambitie en bruisend van energie vormen een drie-eenheid in een theater in naoorlogs Brighton. Hun verleden, hun heden en hun toekomst kent feiten, leemten en vooral illusies. Als rode draden meanderen deze illusies, de kleur wit, de moeders en vaders, de oorlog en het toneel door het verhaal en de afwezigheid van chronologie maakt de geschiedenis zoals die tot ons komt springerig en levendig. De papegaai met zijn kleurige veren siert het omslag en deze vogel zal regelmatig van zich doen horen, veren worden gekoesterd als kostbare herinneringen aan spectaculaire optredens.

Het motto past perfect bij de fragiele sfeer die de beelden oproepen.

‘Het zijn de illusies in het leven die ik me herinner.' –Joni Mitchell

Dit is geen kant-en-klaar verhaal dat afgesloten kan worden wanneer het boek is dichtgeslagen. Soms is het voldoende om het eerste hoofdstuk nog even terug te lezen hoe het ook al weer zat, maar dat is in dit boek niet mogelijk….er zijn geen hoofdstukken. Het verhaal loopt op organische wijze door, ongemerkt is er alweer een ander onderwerp aan de orde, vanuit een ander perspectief wordt de aandacht gericht op een ander personage, een andere tijd, een andere gebeurtenis. Dat is even wennen en vooral ook opletten. Kleine aanwijzingen dienen te worden opgemerkt, zo niet, dan mis je iets als lezer, zie het verhaal als een losmazig net waarin alles met elkaar te maken heeft.

De ouder-kind relatie wordt als een van de hoofdthema’s uitgewerkt door behalve de biologische ouders ook Ronnies pleegouders te betrekken in zijn volwassen worden. Binnen dit thema zie je schuldgevoel regelmatig terugkomen als motief, misschien aan te duiden ter ondersteuning van het thema. Dit aangrijpende citaat wanneer Ronnie hoort dat zijn vader overleden is onderstreept het schuldmotief:

'Uit schuldgevoel en van ontzetting dat hij nu kon huilen om zijn vader, hoewel hij al het gevoel had dat hij een andere had om hem te vervangen.'

Het ouder-kind thema laat ook grote overeenkomsten zien in het leven van de drie hoofdpersonages. Agnes, de moeder van Ronnie, is een afstandelijke, koele vrouw en werkster. De moeders van Evie en Jack wilden beiden dat hun kind naar het toneel ging. Penny is geen biologische moeder, maar wel de vrouw met de meeste moederlijke gevoelens. De moeders van Evie en Jack leerden hen dat ze door naar het toneel te gaan in elk geval hun ‘eigen ik’ zouden hebben. In beide gevallen speelt de vader een achtergrondrol en is de moeder de opvoeder. Ook bij Ronnie is dat zo, alleen heeft hij het geluk dat hij gevormd wordt bij Penny en Lawrence zodat hij een aantal jaren de liefde krijgt van een pleegmoeder en pleegvader. Jack heeft elke avond een duwtje nodig van zijn moeder, hij kan het niet alleen, dankzij haar lukt hem elke avond het toneel op te gaan. Dus eigenlijk speelt zij een enorme rol, net als de andere moeders. Ronnie weet niet wat hem overkomt tijdens zijn verblijf bij zijn pleegouders

'Er was een hele kast vol spellen. Spellen!

Of – wat veel interessanter was – ze kon hem ineens aankijken met iets zachts in haar blik, wat Ronnie tot zijn verbazing accuraat wist te duiden als een uiting van de wens dat hij haar kind zou zijn, waarna die blik nog zachter werd en bijna leek uit te drukken dat hij haar kind wás – dus dat haar wens bewaarheid was geworden. Het was een prachtige gelaatsuitdrukking, en het was mooi om te zien hoe die blik van het ene in het andere overging. En dat was veel beter dan welk spelletje ganzenborden ook.'

Aan het einde van het boek is Evie aan het woord, zij is inmiddels vijfenzeventig jaar en sinds een jaar weduwe, haar man was niet Ronnie, die paste de magie toe op zichzelf aan het slot van een voorstelling. Het blijft een raadsel wat er met hem gebeurd is, geen spoor meer te vinden van de bevlogen illusionist. Zijn er verborgen aanwijzingen die leiden naar de ware toedracht of berust toch alles op illusie en leidt hij elders een leven in de luwte van de spotlights? Wie zal het zeggen? Duidelijk is dat Evie het mysterie in stand houdt met haar afscheidsrituelen, haar herinneringen, haar associaties en de beelden die ze in de spiegel ziet.

Dat het boek zich grotendeels afspeelt in een badplaats geeft de mogelijkheid volop gebruik te maken van het water en de golven. Op theatrale wijze speelt een ring hierin een cruciale rol en geeft ook stof tot speculeren wat er gebeurd is met hem, de briljante illusionist… Om geen spoilers weg te geven rest alleen het advies de roman zelf te gaan lezen en mee te doen aan de zoektocht naar de ware toedracht van de raadselachtige verdwijning en intussen te genieten van de fijne sfeer en het mooie, ietwat gedragen, taalgebruik dat wonderwel past bij de tijdgeest.

De auteur

Graham Swift (1949) is de auteur van tien romans, twee verhalenbundels en een verzameling essays en bespiegelingen over zijn eigen schrijversleven. Zijn voorlaatste roman, Moeders zondag, werd bekroond met de Hawthornden Prize. Met Waterland won hij de Guardian Fiction Prize, en met Laatste ronde de Booker Prize. Beide romans werden verfilmd. Swifts werk is in meer dan dertig talen vertaald.

Titel: Hier zijn we

Auteur: Graham Swift

Uitgeverij De Arbeiderspers

Vertaling: Irving Pardoen

ISBN: 9789029541077

Pag.: 191

Genre: fictie

Verschenen: 2020