SANIS LIBRIS, VITA LACUNA: Hanneke Boonstra

donderdag 26 oktober 2017

Hanneke Boonstra - Mijn Mata Hari

Beoordeling 5 sterren

Met dank aan Uitgeverij Passage

Een mythe leeft voort

Op 15 oktober 2017, was het honderd jaar geleden dat de Friese Mata Hari in Vincennes - nabij Parijs - is geëxecuteerd, na een geheim proces waarin ze werd beschuldigd van spionageactiviteiten.

Uit overleveringsverhalen van haar tante is Hanneke Boonstra twintig jaar lang in de veronderstelling geweest dat ze familie zou zijn van Mata Hari. Ze kreeg het gevoel dat er iets niet klopte en samen met haar neef Steven is ze de archieven in Friesland ingedoken, met in haar hoofd de vraag waarom de naam Mata Hari voortleeft.

De uiteindelijke conclusie was dat Mata Hari van veel mensen familie was, behalve van haar. Toch begint Boonstra zich verbonden met haar te voelen en reist naar vele plaatsen waar Mata Hari haar voetstappen heeft achtergelaten. Ze spreekt met deskundigen, tal van schrijvers die over het icoon hebben geschreven, filmmakers en allerlei geïnteresseerden. Het uiteindelijke resultaat is dit fraaie en goed verzorgde boek.

Margaretha Zelle

Op 7 augustus 1876 wordt Mata Hari als Margaretha Geertruida Zelle geboren in Leeuwarden.

In 1895 trouwt ze met KNIL-kapitein Rudolph MacLeod en twee jaar later vertrekken ze met hun zoon Norman-John naar Java, waar later hun dochter Non wordt geboren. Norman-John overlijdt daar in 1899.

Het huwelijk strandt na acht jaar en Non blijft bij haar vader wonen, terwijl Zelle berooid naar Parijs vertrekt.

Parijs

In 'La ville lumière' - de lichtstad Parijs - verdient ze haar brood door in een circus en als schildersmodel te werken. Later zal ze haar exotische dansen gaan opvoeren, die haar een van de beroemdste vedettes maken van de Parijse belle époque . Op 13 maart 1905 neemt ze de naam Mata Hari * aan.

Journalisten van over de hele wereld speldt ze steevast een ander verhaal op de mouw. Ze raakt echter verstrikt in haar eigen fantasieën en leugentjes over onder andere haar adellijke afkomst.

Ze mist haar dochter, maar kan geen afscheid nemen van haar carrière en Parijs. Pas ik 1915 schrijft ze aan Non: ' Lieve Nonnie. Ik verlang erg je eens te zien. Ik heb er altijd zooveel moeite voor gedaan, maar het is nooit gelukt. Wil je mij het groote plezier doen me te ontmoeten. Dat is het eenige dat ik van je verlang.’

Helaas zal het er nooit meer van komen.

Vele minnaars passeren de revue, maar voor Mata Hari gaat het in 1917 gruwelijk mis. Ze wordt verdacht van spionage voor de Duitsers, aangehouden en in een donkere, vieze cel gegooid.

Wat volgt is een proces waarna de krijgsraad haar de doodstraf oplegt.

'Op de 15e oktober 1917 wordt ze voeg gewekt. Ze heeft goed geslapen, dankzij de dubbele dosis slaapmiddel die de gevangenisarts dr. Bizard haar had gegeven, voordat hij haar een goede nacht wenste. Ze zit op de rand van haar bed en kleedt zich zorgvuldig aan. Kousen, een grijze japon, lange handschoenen, halve laarsjes en een driekantige doek. Bizard biedt haar vlugzout aan. Ze slaat het af.

Ze lopen door een lange gang, waar de ratten tussen onze voeten doorschoten, schrijft Bouchardon later in zijn memoires.

De twaalf militairen leggen aan en schieten. Ze zakt in elkaar. Wachtmeester Petoy loopt naar haar toe en geeft haar het genadeschot.'

Brieven en foto's

Bij Lourens Oldersma vindt de auteur een collectie foto's ** en 21 brieven ***, geschreven door Margaretha Zelle in de periode 1903-1904. Uit dezelfde periode zijn er ook brieven die betrekking hebben op de relatie tussen Mata Hari en haar man. Dit alles stamt uit de periode ná de scheiding van tafel en bed in 1902 en vóór haar vertrek naar Parijs.

Het zijn de foto's die Mata Hari laten beseffen dat ze voordeel kan halen uit haar uiterlijk.

Conclusie

Wat voor de auteur eens is begonnen met een familieverhaal is uiteindelijk een prachtig boek geworden over een van de meest tot de verbeelding sprekende mythes van een icoon uit Friesland. Rijk geïllustreerd met prachtige foto's, ook in kleur. Voor- en achterin zijn plattegronden te vinden van Leeuwarden en Parijs met verwijzingen naar de belangrijkste plaatsen die Mata Hari tijdens haar leven heeft bezocht. Boonstra is in haar voetsporen getreden en heeft haar leven in kaart gebracht. Ze heeft met vele mensen gesproken die op de een of andere manier betrokken zijn bij Mata Hari en ze is er in geslaagd om een heel compleet plaatje van haar te creëren in tekst en beeld.

De verslagen die in dit boek zijn opgenomen verschenen eerder als blogs op de website van het Fries Museum in Leeuwarden. Hier is tot en met april 2018 de tentoonstelling te bezoeken: Mata Hari, de mythe en het meisje

https://www.friesmuseum.nl/

Auteur

Voordat Mata Hari haar dagelijks bestaan begon te bepalen, was journalist Hanneke Boonstra werkzaam bij kranten, radio en tv, vooral in Groningen. Ze schreef voor persbureau Tammeling, was chef nieuwsdienst bij de Drents Groningse Pers, schreef columns voor regionale kranten - waaronder de Leeuwarder Courant - en werkte als verslaggever en presentator voor RTV Noord, waar ze daarna chef tv werd. Als hoofdredacteur van de Universiteitskrant gaf ze leiding aan de overgang van een papieren naar een digitale krant. Twee jaar geleden benaderde ze het Fries Museum voor het schrijven van (25) blogs over Mata Hari.