Cobi van Baars - Branduren

Recensie door Marjon Nooij

Uitgeverij AtlasContact

Een begin, een einde en alles daartussenin 

Branduren is de derde roman van Cobi van Baars. Ze belicht hierin een aantal thema's, waarvan een onverwerkt trauma, geboorte en sterven de meest flagrante zijn. Op chronologische wijze ontrolt zich het verhaal van zes personages die samenkomen, maar tevens ver van elkaar verwijderd zijn. Afwisselend komen ze, vanuit het ik-perspectief, aan het woord. De auteur brengt alle gemoederen langzaam in beweging, waardoor reacties en gedragingen gaandeweg duidelijk worden.

Cobi van Baars (1967) studeerde Nederlandse taal en letterkunde en studeerde af op de relatie tussen literatuur en beeldende kunst. Hierna is ze naar de kunstacademie gegaan. Twee studierichtingen dat zich in haar dagelijks leven uit door schilderen en schrijven. Omdat ze over het manuscript van haar eerste boek nog niet tevreden was, is ze in 2017 gedebuteerd met Schipper & Zn. Twee jaar later toch gevolgd door haar eerste werk; Over het krakende ei.

Naomi heeft haar bevalling zo georganiseerd dat niet alleen haar vriend Bient, maar ook hun beider ouders erbij aanwezig zijn. Dit lijkt een wat overdreven wens - bij tijd en wijlen komt het zelfs wat hilarisch over - en niet iedereen voelt zich daar even gemakkelijk onder. Daartussendoor laveert de verloskundige die overduidelijk moeite heeft met de toeschouwers in het vrij krappe, intieme kamertje. Naomi en Bient; tijdens hun eerste afspraak is ze meteen zwanger geraakt. De communicatie tussen hen verloopt niet altijd gemakkelijk, daar hij doof is en zij zich de gebarentaal nog niet voldoende eigen heeft gemaakt. Ook hun beider ouders kennen elkaar nog niet goed.

Wanneer Naomi de naam van haar dochter bekend maakt stort Barbara, haar moeder, letterlijk in. 'Alles wat zojuist nog vloeide, verandert ter plekke in ijs.' Behalve Gerrit, begrijpt niemand in de kleine kamer wat daarvan de oorzaak is. Dit leidt bij de anderen tot onbegrip en voorbarig oordelen. Gerrit weet dat zijn vrouw de gevolgen van een brand, zo'n 26 jaar geleden, herbeleeft. De relatie van de echtelieden heeft zwaar te leiden onder deze traumatiserende ervaring, die ervoor heeft gezorgd dat zij uit schuldgevoel dwangmatig en compulsief controlerend is geworden en voortdurend in angst leeft. Barbara kan het niet meer bolwerken en belandt hierdoor in een existentiële crisis.

'Wanneer ging het mis? Niet op het moment dat het kind geboren werd, maar toen het een naam kreeg. Toen raakte de tijd ontzet. Ineens was het 1990. De hele bevalling had ik de overeenkomst genegeerd, maar op dat moment werd de gelijkenis groter dan het verschil. Naomi loste op in Barbara. In de Barbara van vóór het drama. De Barbara op wie ik verliefd werd. De vrouw die zonder gêne voor mijn ogen beviel. Haar ogen liet vonken en tranen. De vrouw die nog in het leven geloofde, in geluk, in liefde zelfs.'

'Mijn vrouw is ze allang niet meer. Ze is alleen nog mijn muze. Ik gebruik haar. Ik gebruik haar zoals zij mij gebruikt. Als controle. Als controle op de controle van de controle. Volledig afgericht ben ik.'

Lonneke is net als haar vader doof geboren. Naomi en Bient kunnen elkaar niet bereiken in hun ideeën over de toekomst van hun dochter. Hij wil dat ze naar het speciaal onderwijs gaat, zodat ze andere doven ontmoet en zich zo normaal mogelijk kan ontwikkelen en zij wil dat ze een cochleair implantaat krijgt. Hun relatie heeft hier danig onder te leiden.

Zoals Naomi haar bevalling - in het eerste deel (Begin) van het boek - heeft gearrangeerd, zo heeft haar vader Gerrit - in het tweede deel (Einde) - zijn sterfdag tot in de puntjes uitgedacht, de regelzaken afgerond.

'Het stof dat je meezeult, wordt je op een dag teveel.'

'Een half leven samengebald in twaalf woorden.'

Zorgvuldig heeft van Baars de plot opgebouwd. Haar schrijfstijl is ingetogen, puntig, soms rauw, dan weer heeft ze de tekst gelardeerd met prachtige zinnen. De rauwe stijl, vol emotie, is ook terug te vinden in haar schilderijen.

De perspectiefwisselingen geven inzicht in het gevoelsleven van de verschillende, psychologisch solide uitgewerkte personages. Door de verschillende points of view zijn er herhalingen die elkaar overlappen en diepgang geven. Niet altijd is het helder wie er aan het woord is, daar de schrijfstijl niet mee verandert met de perspectiefwisselingen. Hierdoor is het soms nodig om even een paar bladzijden terug te kijken. Vaardig is de spanningsboog opgebouwd, door het gedoseerd vrijgeven van informatie, wat je het verhaal inzuigt. Emoties worden scherp neergezet. Naar het einde toe zijn er een aantal gebeurtenissen die wellicht wat al te toevallig kunnen lijken, hoewel zeker niet onrealistisch.

Een groots, meeslepend verhaal dat met aandachtig lezen meer prijsgeeft dan in eerste instantie lijkt. Broeierig, beklemmend, aangrijpend, doch gespeend van sentimentaliteit.

Titel: Branduren

Auteur: Cobi van Baars

Pagina's: 240

ISBN: 9789025459628

Uitgeverij Atlas Contact

Verschenen: augustus 2020