Gert-Jan van den Bemd - Branco & Julia

Zoektocht naar de vrouw met de verdwenen glimlach

In zijn derde roman Branco & Julia reist Gert-Jan van den Bemd (1964) af naar Lissabon en duikt hij in het leven van een voor hem nog onbekende jonge Française. De aanzet voor de roman is het vinden van een oude prent waarop een vrouw met een blijmoedige blik in de branding staat. Toevallig stuitte hij op dezelfde veilingsite op een tweede foto; onmiskenbaar dezelfde vrouw, ogenschijnlijk een twintigtal jaar ouder, maar met een minder gelukkige uitstraling, en hij raakte erdoor geïntrigeerd. Na enig speurwerk vond hij bij de handelaar nóg een paar honderd kiekjes van deze vrouw, die in 1926 geboren bleek te zijn. Zijn belangstelling was gewekt, waardoor hij in de zomer van 2019 de foto's bij elkaar graaide en afreisde naar een dorpje aan de Frans-Atlantisch kust, op zoek naar aanwijzingen over haar levenswandel. Wat volgt is een intensieve zoektocht naar deze geheimzinnige dame en hij ontdekt waarom er geen foto’s meer van haar bestaan vanaf 1965. Een interessante en originele basis voor een nieuwe roman, geschreven vanuit twee elkaar aanvullende ik-perspectieven.

 Marjon Nooij

De auteur laat zijn verhaal starten op de Feira da Ladra; een rommelmarkt in Lissabon, waar de jonge kunstenares Julia een doos met oude foto's vindt waar steeds dezelfde vrouw op staat afgebeeld. Als de 'Venus van Botticelli'. Lang kan ze er niet naar kijken, omdat een haveloos geklede man er ook zijn oog op had laten vallen en haar de doos uit de handen graait. Julia kampt met een 'painters block' en kan de foto's niet uit haar gedachte bannen. Haar gedroomde schilderscarrière zit danig in het slop en de beeltenis van de vrouw zet haar fantasie in een hogere versnelling. Ondertussen verdient ze wat bij door naakt te poseren in het kunstenaarsklasje van Valèrio en verkoopt op de Feira snel in elkaar geflanste, seriematige schilderijen aan de toeristen.

Het tweede personage Branco is een getormenteerde, wat oudere verzamelaar van antieke voorwerpen; een einzelgänger die zich regelmatig uitdost met een smoezelig pak om op de rommelmarkt te speuren naar voorwerpen die hij, vooral 'voor weinig', probeert te bemachtigen. Zijn grote droom is om als schrijver door te breken en de foto's die hij op de markt heeft weten te bemachtigen, zijn een voorzichtige aanzet tot inspiratie. 'Ik was ervan overtuigd: dit waren háár foto’s, dit was háár leven. Mijn verhaal zou over haar gaan.' Het feit dat de kunstenares twee ontbrekende plaatjes in haar bezit heeft, zit hem niet lekker.

'Steeds als ik iets heb aangeschaft waar ik geen verstand van heb, krijg ik de neiging om alles te lezen wat erover is gepubliceerd. Het onderscheiden van hoofd- en bijzaken is niet mijn sterkste kant. Zo ging het ook met de foto’s. Ik belandde in een moeras van informatie, van verwijzingen naar websites en boeken met nog meer informatie. Volgens een van de eerste websites die ik raadpleegde, worden de foto’s die ik had gekocht gerekend tot vernacular photography, een begrip waar ik nog nooit van had gehoord.'

Op de Feira kruisen de wegen van de zeer verschillende karakters elkaar een tweede keer en eisen ze wederzijds het recht op van de afbeeldingen. Daar ze beiden hun eigen beweegredenen hebben om na te gaan wie de vrouw is, kunnen ze er niet onderuit om samen op zoek te gaan in Frankrijk, met de obscure antagonist Valèrio als chaperonne. Hij is de archetypische drijvende kracht achter de zoektocht, in de hoop er zelf een financiële slaatje uit te slaan. Wat volgt is een kat-en-muis-spel, waarbij ze vooral moeten samenwerken en uiteindelijk hun concurrentiestrijd moeten laten varen. Veel meer over wat de personages drijft na de vondst op de Feira vertelt de plot niet, waardoor de personages tweedimensionaal blijven.

Een puntje van aandacht is het te frequente gebruik van sommige woorden op dezelfde bladzijde, zoals 'tabletopopstelling', een woord dat opvalt, omdat het eigenlijk – en dat leest ook veel gemakkelijker – 'tabletop opstelling' moet zijn.

'[…] een professionele tabletopopstelling: een flexibele kunststof plaat die door middel van klemmen en statieven zo was gemonteerd dat er een glooiend, smetteloos wit decor ontstond, als een skipiste voordat de eerste liften naar boven waren gegaan, met aan weerszijden softboxen voor een schaduwvrije belichting.' Metaforisch draaft Van den Bemd hier met die 'skipiste' wat te ver door, net als bij: 'Het karretje danste als een lenteveulen [...]' en 'En toen dook de vrouw opnieuw op, als een goudklompje in een zeef vol gruis.'

Grosso modo is Branco & Julia een soepel leesbare en onderhoudende vakantieroman, waarbij de lezer voornamelijk meereist met de hoofdpersonages, maar niet veel te weten komt over bijzonderheden uit het leven van Yvette. Van toegevoegde waarde is een kleine selectie van de foto's die de auteur op het spoor brachten van de geheimzinnige vrouw en die hem inspireerden tot het schrijven van de roman.

--

Titel: Branco & Julia
Auteur: Gert-Jan van den Bemd
Pagina's: 272
ISBN: 9789022338704
Uitgeverij Manteau
Verschenen: mei 2022