Eugène Dabit - Hôtel du Nord

Recensie door Roosje
Uitgeverij Vleugels

Een heel klein beetje Maigret/Simenon

Rare titel, hè; ik zou dat misschien niet zo moeten doen, maar lezen betekent voor mij ook voortdurend en onbewust of half-bewust verbanden leggen met boeken die ik al gelezen heb. Het boekje van Eugène Dabit, Hôtel du Nord, is een heerlijke beschrijving van een wat armoedig hotel in het noorden van Parijs; de gasten en patrons zijn mensen aan de onderkant van de samenleving. Het leven heeft hun niet al te goed bedeeld en zij moeten al sappelend en hosselend in hun onderhoud voorzien. Ik kreeg op een gegeven moment de associatie met Simenons beroemde politiecommissaris Maigret, die meestal met moorden en misdaden geconfronteerd wordt in het milieu aan de onderkant van de samenleving. Maigret heeft sympathie voor deze mensen.

Het is juist de liefde van Dabit en Simenon voor mensen uit deze sociale laag die hun boeken aandoenlijk, wrang, weemoedig en ook liefdevol maken. Dabit was een communist, en kwam zelf uit een arbeidersgezin. De liefde voor de gewone man zet hem tot het schrijven van een sfeervolle roman. 

Het boek heeft geen plot; er is wel een duidelijk begin, wanneer de Lecouvreurs het hotel kopen en het einde van het boek is tevens het einde van het hotel: de moderne tijd en de kapitalisten hebben ultiem toegeslagen.

Ik schrijf hierboven wel dat de personages in het boek ‘aandoenlijk’ zijn, maar dat is denk ik een misleidend begrip. De personages zijn gewoon zichzelf met hun besognes, hun gedoe, hun drankzucht, hun amoureuze uitspattingen, hun vieze kleren, hun zware arbeid, hun het-er-zoveel-mogelijk-de-kantjes-vanaf-lopen, hun kwaadsprekerij, hun jaloezietjes, hun gulzigheid, het elkaar bedriegen, maar de patrons van het hotel zijn tegelijkertijd - ook zij moeten hard aanpoten - wel ruimdenkend, in ieder geval ruimdenkender dan de burgerij. Ze hebben niets tegen prostitutie, maar willen geen ‘uren-hotel’ en geen dienstmeisje dat haar gunsten verkoopt en ook geen opgedirkte straatmadelief in hun bedrijf. Zijn ze op de hoogte van de homoseksualiteit van een goed klant of vinden ze diens travestie alleen maar vermakelijk? Hun leven is vol energie en ook vol van de arbeidersfeesten op feestdagen.

Deze roman is een ode aan gewone mannen en vrouwen, van wie de vrouwen hoe dan ook aan het kortste eind trekken, meestal dan. De een is wat uitgekookter dan de ander. Als vrouw is het nog lastiger niet te verhongeren en te verzuipen in de grote stad. Het platteland, dat zij ontvlucht zijn biedt hun ook weinig. Dat is de tragiek.

Karaktertekeningen zijn treffend en effectief. Veel van de arbeiders zijn afkomstig van het platteland en komen hun geluk, gedwongen, in Parijs beproeven. In zekere zin is het dus ook een sociale roman, maar het ligt er niet dik bovenop.

Ik heb de roman vrijwel in een keer uitgelezen. Dat moet je eigenlijk niet doen. Langzaam savoureren is het devies.

In ieder hoofdstukje staat iemand centraal. Wat meer ruimte krijgt onder andere het dienstmeisje Renée, die door haar minnaar verlaten wordt, omdat ze zwanger is. De patronne raadt haar aan het kind op het platteland bij een min onder te brengen, zodat zij geld kan verdienen. Zo’n verhaal van een onschuldig plattelandsmeisje dat verleid en als een vod in een hoek geschopt wordt, is niet nieuw natuurlijk.

Dabit slaagt erin zijn personages volstrekt geloofwaardig te beschrijven, hun slechte kanten worden niet veronachtzaamd maar ook niet al te vet aangezet. In 1938 maakt regisseur Marcel Carné (dank Mirjam de Veth) er een film van. Dat ligt erg voor de hand. De mensen zijn uiterst beeldend beschreven: je ziet ze zitten kaarten en drinken; aan de toog hangen; uitgeput op hun bed vallen, hun maaltijd naar binnen schrokken of juist met weinig eetlust er lusteloos in rondprikken.

De Veth schrijft in haar nawoord dat Dabits ouders een dergelijk hotel hadden; Dabit zelf werkte er geregeld. In werkelijkheid werd het hotel niet gesloopt in de jaren twintig. Zijn ouders hadden hun hotel tot WOII en de gevel staat nog steeds overeind. (2020: 145-146)

Ik was bijzonder verrast door deze korte roman van Dabit en ik vind dat iedereen hem moet gaan lezen; zo simpel is het.

Auteur

Dabit werd in 1898 geboren in een Parijs arbeidersgezin. Na de lagere school werd hij leerling-sleutelmaker, later arbeider bij de metro. De Eerste Wereldoorlog drukt een onuitwisbaar stempel op zijn bestaan. In 1914 wordt zijn vader gemobiliseerd en blijft hij alleen met zijn moeder achter. Een paar jaar later moet hij zelf in het leger, van 1916 tot 1918 vecht hij als artillerist. Over deze periode schrijft hij de bildungsroman Petit Louis, die in 1930 verschijnt. Na de oorlog kan hij niet meer aarden in een geregeld burgermansleven en begint, financieel ondersteund door zijn ouders, te schilderen. Vanaf 1925 neemt de pen de plaats in van het penseel. Zijn literaire talent wordt al vroeg herkend door André Gide, die hem in contact brengt met Roger Martin du Gard, die Dabit intensief literair zou begeleiden. In 1929 verschijnt Dabits bekendste roman L’Hôtel du Nord.

Dabit is een betrokken mens die zich mengt in de discussie over de bevrijdende mogelijkheden van een nieuwe populistische of proletarische literatuur en hij is een militant antifascist. Maar hij is te vrijzinnig en individualistisch om zich ooit naar een partij te kunnen voegen. In 1935 neemt hij deel aan het Internationaal Schrijverscongres voor de verdediging van de cultuur in het Palais de la Mutualité in Parijs. Hij is inmiddels bevriend met Céline, met wie hij correspondeert. In 1936 reist hij met André Gide, Jef Last, Louis Guilloux en Jacques Schiffrin naar de Sovjet-Unie, waar hij moeite heeft met het streng opgelegde, door de communistische partij strak geregisseerde programma. Hij ziet met eigen ogen dat er in de sovjetheilstaat weinig terecht is gekomen van de socialistische idealen. Onder nooit precies opgehelderde omstandigheden sterft hij op 21 augustus 1936, alleen in een ziekenhuis in Sebastopol. André Gide draagt zijn spraakmakende Retour de l’URSS, waarin hij openlijk van zijn communistische geloof afvalt, aan Dabit op.

(Bron: https://www.uitgeverijvleugels.nl/auteurs/eugene-dabit)

Titel: Hôtel du Nord

Auteur: Eugène Dabit

Vertaling: Mirjam de Veth; het nawoord is ook van haar

Pagina’s: 146

ISBN: 9789493186125

Uitgever: Uitgeverij Vleugels

Verschenen: oorspr. 1929; 2020