Imme Dros - Gisterland

Recensie door Eric Waut
Uitgeverij Van Oorschot

Een prachtige roman van liefde, woorden en taal

William Shakespeare (1564-1616) is één van de grote namen van de wereldliteratuur. Hij is niet alleen bekend door zijn toneelwerk, doch ook door zijn sonnetten. Over zijn leven is minder geweten en in het bijzonder niet over mevrouw Shakespeare, Anne Hathaway (1555 of ’56-1623). Bekend is evenwel volgende passage uit het testament van Shakespeare:

 

'Item I gyve unto my wife my second best bed with the furniture'

Ze huwden in november 1582. Ze was acht jaar ouder dan haar echtgenote. Op dat moment zwanger van hun eerste kind. Het was dus ‘van moeten’. Twee jaar na de geboorte van Susanna, in 1585, beviel Anne van een tweeling: Hamnet en Judith. Hamnet overleed op 11-jarige leeftijd.

Maar wat is er dan met deze zin? Was er dus iets verkeerd gegaan in dit huwelijk? 

Niets is minder waar. Onder het toenmalig common law (Engels recht) had een weduwe recht op één derde van de nalatenschap van haar overleden echtgenoot. Er hoefde hiervan zelfs geen vermelding te worden gemaakt in het testament. De term second best bed is ook te verklaren. Het was immers de gewoonte dat het beste bed in huis voorbehouden was voor de gasten. En dit ging dan ook naar de erfgenaam. Dit was hier de oudste dochter Susanna. Het zou dus eerder gaan om een liefdevol berichtje van William Shakespeare aan zijn vrouw.*

In de roman Gisterland brengt de auteur Imme Dros ons, met enkele van de bekende gegevens, het leven van Shakespeare. 

We maken kennis met de eigenzinnige Anne Hathaway die zich als jong meisje niet kon verzoenen met het feit dat haar oudere broer naar school mocht, en zij niet. Haar broer zou het grootste deel erven van hun ouders, en zij niet. Het leven kent dus zijn geschiedenis reeds door gewoonten, religie en wet. Om die reden is het misschien dat ze haar man wil stimuleren andere dingen te doen dan wat van hem verwacht werd. Hij vertelt haar over een toneelstuk dat hij aan het schrijven is. Ze moedigt hem aan, luistert naar zijn verhalen. Je leest als het ware hoe de werken van Shakespeare ontstaan. Hoe hij op zoek gaat naar inspiratie. Af en toe geeft ze opmerkingen en stuurt ze onrechtstreeks de verhalen wat bij.

Zij maakt gebruik van haar eigen talenten en zorgt, door verkoop en verstellen van kledij, voor een bijkomende bron van inkomsten voor het gezin. Zo kan Shakespeare zijn talenten ontplooien en komt zijn carrière goed op dreef. Ondertussen vertelt de auteur ons het verhaal van dit gezin. Het opgroeien van de kinderen, verlies van geliefden, ramp en onheil, omgang met familie en vrienden, het kopen van een woning… een levensverhaal. Niets speciaals eigenlijk. Shakespeare wordt hier ontdaan van alle legendes. Men toont hem als een gewoon man, toevallig met een bijzonder talent voor de letteren en een neus voor zaken.

Toch is er in de herfst van het leven van Anne tijd voor bezinning. Eigenlijk hebben ze gewoon dezelfde dingen nagestreefd. Wat de kinderen hiervan vonden, was in feite bijzaak. Anne realiseert zich bijvoorbeeld dat haar jongste dochter net als zij de dood van een geliefde, haar tweelingbroer, alleen heeft moeten verwerken. Voor Anne was dit haar moeder. Soms wordt men geconfronteerd met gewoontes die je, tegen al je principes in, niet hebt doorbroken.

Als ze de gezondheid van haar man ziet achteruitgaan wil Anne dat alles ‘goed geregeld’ is, geen kopzorgen over erfeniskwesties in de familie. Heel subtiel kan ze haar man overtuigen om een testament op te stellen. Ze weet ook net op tijd de ‘kladjes’ van de toneelwerken te verzamelen en staat dus aan de basis van de samenstelling van de zogenaamde First Folio – de verzamelde toneelwerken van William Shakespeare – dat in 1623, zeven jaar na zijn dood, verscheen. Hij had zich nooit beziggehouden met de publicatie van zijn toneelwerken. Tijdens zijn leven circuleerden er diverse edities, samengesteld door theatergezelschappen of drukkers. Deze gingen vaak slordig te werk. Soms was de naam van de auteur zelfs niet vermeld. Het is dus volgens dit verhaal voor een deel door zijn vrouw dat zijn werk werd verzameld.

Imme Dros laat ons in deze roman uiteraard ook kennis maken met het werk van Shakespeare. Een boeiend verhaal over hoe het zou kunnen geweest zijn. Mij stoort het niet dat de werken van Shakespeare worden naverteld. Ik ben trouwens gauw op zoek gegaan naar mijn eigen verzamelwerk van Shakespeare. 

Misschien was een en ander af en toe een beetje anders. Nooit had ik hierover enig voorbehoud. Het is gewoon een verhaal. En verhalen van vroeger, daar luister je naar zonder te vragen of wat men vertelt waar is of niet. Niet alleen naar het verhaal luistert men, maar ook naar degene die ze vertelt.

'En elke middag als ik bij het bed van mama voor het open raam zat, wilde ze vertellen van vroeger, van gisterland.

‘Waarom noem je het gisterland?’ vroeg ik, want er was niemand die dat woord gebruikte.

‘Omdat al onze gisterens daarheen gaan,’ zei ze.'

Tot slot nog dit gedicht dat volgens dit verhaal Shakespeare aan zijn vrouw gaf als huwelijksgeschenk. De auteur heeft dit mooi vertaald. Hopelijk neemt men het mij niet kwalijk als ik het bekende sonnet 18 hier in het origineel weergeef:

'Shall I compare thee to a summer's day?

Thou art more lovely and more temperate.

Rough winds do shake the darling buds of May,

And summer's lease hath all too short a date.

Sometime too hot the eye of heaven shines,

And often is his gold complexion dimmed,

And every fair from fair sometime declines,

By chance or nature's changing course untrimmed;

But thy eternal summer shall not fade

Nor lose possession of that fair thou ow'st,

Nor shall death brag thou wander'st in his shade

When in eternal lines to time thou grow'st.

So long as men can breathe or eyes can see,

So long lives this, and this gives life to thee.'

Over de auteur

Imme Dros (1936) is bekend voor haar kinderboeken, bewerkingen van de Griekse mythen en vooral de vertaling van de Ilias en Odysseia. Ik kan de uitgave hiervan van uitgeverij Van Oorschot sterk aanbevelen.

Veel van haar werk wordt uitgegeven met illustraties van Harrie Geelen, haar echtgenoot. Ook een beetje zoals William Shakespeare en Anne Hathaway?

Over de uitgave

Felicitaties aan de uitgeverij Van Oorschot. Zeer goed en matig geprijsd; uitgegeven in harde kaft.

* https://www.shakespeare.org.uk/explore-shakespeare/shakespedia/william-shakespeare/second-best-bed/

Titel: Gisterland
Auteur: Imme Dros
Pagina’s: 263
ISBN: 9789028212411
Uitgeverij Van Oorschot
Verschenen: oktober 2021